İran-Suudi Arabistan Rekabeti Karşısında Çin Dış Politikası

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 1, 187 - 216, 29.06.2022

Necmettin Acar

https://doi.org/10.26513/tocd.994303

Cited By: 4

Öz

Enerji güvenliği, askeri gücün temelini oluşturan endüstriyel kapasiteyi belirleyen ana etmen olması sebebiyle, ulusal güvenlik stratejinsin en önemli unsurlarından biri olarak kabul edilir. Küresel bir aktör olmasını önemli ölçüde, büyüyen ekonomisine ve güçlü endüstriyel kapasitesine borçlu olan ve enerji ihtiyacı gittikçe artan Çin de, enerji ihtiyacını güvene almayı önemli bir dış politika gündemi olarak kabul etmektedir.
Orta Doğu güvenlik mimarisinin 2010 yılı sonrası dönemde yaşadığı köklü değişimler Çin enerji güvenliği açısından önemli sonuçlar ortaya çıkarmıştır. Bu sonuçlarından en önemlisi İran ve Suudi Arabistan arasındaki rekabetin, yoğunlaşan vekâlet savaşlarıyla ideolojik alandan jeopolitik alana taşınması olmuştur. Bu süreçte enerji nakil hatlarına yönelik artan saldırılar, toplam petrol ithalatının yarısından fazlasını Körfez bölgesinden karşılayan Çin’in enerji güvenliği açısından ciddi bir tehdidi açığa çıkarmıştır.
Enerji ihtiyacı hızla artan ve ABD ile küresel bir rekabete girişmiş olan Çin’in Körfez’deki çıkarlarını korumak için bölgeye yönelik askeri güç projeksiyonu geliştirmesi beklenirken bundan kaçındığı, İran-Suudi rekabetinde tarafsız kaldığı ve her iki aktörle de iyi ilişkiler geliştirdiği görülmüştür. Çin’in bu rekabette sergilediği tarafsızlık ve her iki aktörle de yakın ilişkiler geliştirme politikası enerji ihtiyacını güvene alma amacıyla yakından alakalıdır.

Anahtar Kelimeler

Çin enerji güvenliği, Körfez Güvenlik mimarisi, ARAMCO saldırıları

Kaynakça

• Acar, Necmettin. “Arap Baharı Sürecinde Ortadoğu’da Güvenlik ve Dış Politika: Suudi Arabistan Örneği.” Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi 8 no. 2 (2018): 139-71. https://web.archive.org/web/20200214141024id_/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/612736 (Son erişim 01.08.2021).
• Acar, Necmettin. “Körfez-İsrail İttifakı.” Orta Doğu Analiz 10 no. 86 (Mart-Nisan 2019) 36-39. https://www.orsam.org.tr//d_hbanaliz/9_NecmettinAcar_86.pdf (erişim 01.09.2021).
• Acar, Necmettin. “الأوسطالشرقفي سعودية بقيادة إقليمية أمنية شبكات إنشاء مبادرات.” Rouya Türkiyyah 8 no.2 (2019): 61-81.‎ https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1710766 (Son erişim 01.08.2021).
• Alagöz, Emine Akçadağ. “Çin'in Enerji Güvenliğinin İran ile İlişkilerine Etkisi.” Turkish Yearbook of International Relations 47, (Mayıs 2016): 58-78, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/844872 (Son erişim 01.09.2021)
• Andersen Lars Erslev, Camille Lons, Tamás Peragovics, Erzsébet N. Rózsa, Katarzyna W. Sidło. “China-MENA Relations in the Context of Chinese Global Strategy.” Joint Policiy Studies 16 (2020): 10-31. http://real.mtak.hu/111675/7/JointPoliciS164.pdf (Son erişim 01.08.2021).
• Ataman, Muhittin, Nuh Uçgan, “Suudi Arabistan’daki Stratejik Kaynakların Önemi ve Siyaset ile Ekonomi Üzerindeki Etkisi,” Ortadoğu Yıllığı içinde derleyen. Kemal İnat, Muhittin Ataman, 509-532. İstanbul: Açılım Kitap 2010.
• Belal, Kulsoom. “China-Iran Relations: Prospects and Complexities.” Policy Perspectives 17 no. 2 (2020): 47-66. https://www.jstor.org/stable/pdf/10.13169/polipers.17.2.0047.pdf (Son erişim 25.08.2021).
• Cai, Kevin G. “Constructing an analytical framework for explaining Chinese foreign policy.” Chinese Political Science Review 5 (2020): 355-373. https://link.springer.com/content/pdf/10.1007/s41111-020-00150-5.pdf (Son erişim 01.08.2021).
• Cengiz, Sinem. “Saudi foreign policy towards China in the Post-Arab uprisings era: a neo-classical realist approach.” Asian Journal of Middle Eastern and Islamic Studies 14 no. 1 (2020): 51-67. https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/25765949.2020.1728971 (Son erişim 03.09.2021).
• Collins, Gabriel. “A Maritime Oil Blockade against China.” Naval War College Review 71 no. 2 (Spring 2018): 49-78. https://www.jstor.org/stable/pdf/26607046.pdf (Son erişim 29.08.2021).
• Collins, Gabriel. China's Evolving Oil Demand: Slowing Overall Growth, Gasoline Replacing Diesel as Demand Driver, Refined Product Exports Rising Substantially. Houston: Baker III Institute for Public Policy of Rice University, 2016.
• Crooks, Ed. “The global importance of China’s oil imports.” Financial Times, September 25, 2017. https://www.ft.com/content/e7d52260-a1e4-11e7-b797-b61809486fe2 (Son erişim 07.08.2021).
• Çelikpala, Mitat. “Enerji Güvenliği: NATO’nun Yeni Tehdit Algısı.” Uluslararası İlişkiler Dergisi 10, no. 40, (Kış 2914): 74-99. https://dergipark.org.tr/en/pub/uidergisi/issue/39288/462650 (Son erişim 10.08.2021).
• Dorsey, M. James. China and the Middle East: venturing into the maelstrom. Cham: Palgrave Macmillan, 2019.
• Drenth, Merijn. “Energy security in China: Fuel cell vehicles, plug-in electric vehicles and policy responses to oil imports.” Master’s thes., Utrecht University, 2019.
• Erdal, Leman, Ethem Karakaya. “Enerji arz güvenliğini etkileyen ekonomik, siyasi ve coğrafi faktörler.” Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 31, no. 1, (2012): 107-136. http://193.140.245.211/bitstream/11452/18567/1/31_1_5.pdf (Son erişim 25.08.2021).
• Ermağan, İsmail, Emin Üstünal. “Çin’in Ortadoğu Politikaları”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1 no. 37 (2014): 19-39. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/219654 (Son erişim 15.07.2021).
• Faucon, Beniot.“Iran Strikes Reverberate Across Persian Gulf Economy,” The Wall Street Journal, 08 Ocak 2020. https://www.wsj.com/articles/iranian-strikes-alter-commerce-travel-in-persian-gulf-11578486060 (Son erişim 03.09.2021).
• Fulton, Jonathan, “Situating Saudi Arabia in China's Belt and Road Initiative,” Asian Politics & Policy, 12 no. 3 (2020): 362-84. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1111/aspp.12549 (Son erişim 25.07.2021).
• Fulton, Jonathan. “China-Saudi Arabia Relations Through the ‘1+ 2+ 3’Cooperation Pattern.” Asian Journal of Middle Eastern and Islamic Studies 14 no. 4 (2020): 516-527. https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/25765949.2020.1841991 (Son erişim 03.09.2021).
• Fürtig, Henner. “Conflict and cooperation in the Persian Gulf: The interregional order and US policy.” The Middle East Journal 61 no. 4 (2007): 627-640. https://www.jstor.org/stable/pdf/4330451.pdf (Son erişim 01.08.2021).
• Goldstein, Eyle J., “Should China police the strait of Hormuz?,” The National Interest, 9 November 2019. https://nationalinterest.org/feature/should-china-police-strait-hormuz-95206 (Son erişim 25.06.2021).
• Janardhan, Narayanappa. “Belt and Road Initiative: China’s Diplomatic-Security Tool in the Gulf?.” Asian Journal of Middle Eastern and Islamic Studies 14 no. 1 (2020): 1-17. https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/25765949.2020.1728968 (Son erişim 03.09.2021).
• Ji, Qiang, Hai-Ying Zhang, and Dayong Zhang. “The impact of OPEC on East Asian oil import security: A multidimensional analysis.” Energy Policy 126 (March 2019): 99-107, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421518307420?casa_token=KKuFx5Iv14QAAAAA:Ofu97EkpUUbmZb-ebY_n7Lmm_wifu49pM_oL4dVRQtuGU1Ygf9xT0w6ARftz7ox9ZCsV7Db2nno (Son erişim 28.07.2021).
• Jonathan Fulton. “Striking a balance between economics and security: China’s relations with the Gulf monarchies.” İn The External powers and the Gulf Monarchies. edited Jonathan Fulton, Sim Li-Chen (London: Routledge, 2018), 140-158.
• Kuteleva, Anna. China's Energy Security and Relations with Petrostates: Oil as an Idea. Londra: Routledge, 2021.
• Lim, Kevjn. "China-Iran Relations." Institute for National Security Studies Memorandum No. 213 (2021). (Son erişim 06.09.2021). https://www.inss.org.il/publication/iran-china-memorandum/
• Liu, Feng. “The recalibration of Chinese assertiveness: China's responses to the Indo-Pacific challenge.” International Affairs 96 no.1 (2020): 9-27. https://academic.oup.com/ia/article-abstract/96/1/9/5697481 (Son erişim 03.09.2021).
• MacGillivray, Iain. “Maturing Sino-Saudi strategic relations and changing dynamics in the Gulf.” Global Change, Peace & Security. 31 no. 1 (2019): 61-80. https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/14781158.2018.1475350 (Son erişim 03.09.2021).
• Manjari Singh. “China's Great Game in the Gulf: Implications for India.” CLAWS Journal 13 no.2 (2020): 97-114. https://www.neliti.com/publications/330722/chinas-great-game-in-the-gulf-implications-for-india. (Son erişim 07.08.2021).
• Öztürk, Salih, Selin Saygın. “1973 Petrol Krizinin Ekonomiye Etkileri ve Stagflasyon Olgusu.” Balkan Sosyal Bilimler Dergisi 6, no. 12 (Ağustos 2017): 1-12. https://dergipark.org.tr/en/pub/bsbd/issue/30965/321847 (Son Erişim 28.07.2021).
• Pierre Noël. “Asia's Energy Supply and Maritime Security.” Survival 56 no. 3 (2014): 201-216. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/00396338.2014.920146 (Son erişim 03.09.2021).
• Reza Hafezi and Mohammad Alipour, “Energy Security & Sustainable Development”, Affordable and Clean Energy: Encyclopedia of the Un Sustainable Development Goals edited W. Leal Filho et al. Switzerland: Springer 2020.
• Sarı, İsmail. “ABD-Çin Rekabeti Sertleşirken Wang Yi’nin Ortadoğu Seyahati.” ORSAM, 5 Nisan 2021. https://www.orsam.org.tr/tr/abd-cin-rekabeti-sertlesirken-wang-yinin-ortadogu-seyahati/ (Son erişim 25.06.2021).
• Scobell, Andrew and Alireza Nader. China in the Middle East: the wary dragon. Santa Monica: Rand Corporation, 2016.
• Seven Erdoğan. “İran-Şangay İşbirliği Örgütü İlişkileri ve İran’ın Üyelik Beklentisi.” Medeniyet Araştırmaları Dergisi 5 no. 2 (2020): 151-169. . https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1231728 (Son erişim 03.09.2021).
• Sevilla, Hanelito A. “The'Arab Spring'and South China Sea Tensions: Analyzing China's Drive to Energy Security.” Alternatives: Turkish Journal of International Relations 12, no. 3 (Kış 2013): 94-107. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/19322 (Son erişim 07.07.2021).
• Sigit, and Alexander Texas Meresin. “China’s Geopolitical Strategy in the Strait of Hormuz.” Chinese Journal of International Review 2 no. 02 (2020):1-17. https://www.worldscientific.com/doi/pdf/10.1142/S2630531320500092. (Son erişim 28.07.2021).
• Tongsopit, Sopitsuda, NoahKittner, Youngho Changc, Apinya Aksornkij, Weerin Wangjiraniran. “Energy security in ASEAN: A quantitative approach for sustainable energy policy.” Energy policy 90 (March 2016): 60-72. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S030142151530197X. (Son erişim 28.07.2021).
• Uçgan, Nuh. “İran-Çin-Rusya ortak deniz tatbikatı çerçevesinde Çin’in İran ikilemi.” Anadolu Ajansı, 31 Ekim 2019. https://www.aa.com.tr/tr/analiz/iran-cin-rusya-ortak-deniz-tatbikati-cercevesinde-cin-in-iran-ikilemi/1688658 (Son Erişim 28.08.2020).
• Wang, Shuang, Dong Yang, and Jing Lu. “A connectivity reliability-cost approach for path selection in the maritime transportation of China’s crude oil imports.” Maritime Policy & Management 45 no. 5 (2018): 567-584. https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/03088839.2018.1445308 (Son erişim 08.09.2021).
• Yergin, Daniel. “Energy Security in the 1990’s.” Foreign Affairs, 67, no.1, (Güz 1988): 110-132.https://heinonline.org/HOL/LandingPage?handle=hein.journals/fora67&div=12&id=&page= (Son erişim 10.08.2020).
• Yergin, Daniel. Petrol: Para ve Güç Çatışmasının Epik Öyküsü. Çeviren Kamuran Tuncay. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2008.
• Zhao, Zheng, Pei Liu and Zheng Li. “Modelling and analysis of China’s passenger car fuel consumption up to 2030.” Advances in Energy Systems Engineering, edited by Georgios M. Kopanos, Pei Liu, Michael C. Georgiadis, 273-311. Cham: Springer, 2017.
• AA. “Saudi Arabia becomes largest oil exporter to China.” (Son erişim 04.09.2021) https://www.aa.com.tr/en/energy/energy-security/s-arabia-becomes-largest-oil-supplier-to-china-in-2020/31666
• AA. “Suudi Arabistan'a yapılan saldırı petrolün dengesini bozdu.” (Son erişim 04.09.2021). https://www.aa.com.tr/tr/analiz/suudi-arabistana-yapilan-saldiri-petrolun-dengesini-bozdu/1584998
• AA. “Suudi Arabistan'da petrol üretimi geçici olarak durduruldu.” (Son erişim 05.09.2021). https://www.aa.com.tr/tr/dunya/suudi-arabistanda-petrol-uretimi-gecici-olarak-durduruldu/1583878
• AA. “Suudi Arabistan'ın askeri harcamaları son 5 yılda 270 milyar doları geçti.” (Son erişim 03.09.2012) https://www.aa.com.tr/tr/dunya/suudi-arabistanin-askeri-harcamalari-son-5-yilda-270-milyar-dolari-gecti/1849106.
• AA. “Suudi Arabistan'ın Cidde kenti açıklarında İran'a ait tanker iki roketle vuruldu.” (Son erişim 04.09.2021). https://www.aa.com.tr/tr/dunya/suudi-arabistanin-cidde-kenti-aciklarinda-irana-ait-tanker-iki-roketle-vuruldu/1609676
• BBC. “İsrail petrol tankerine saldırıdan İran'ı sorumlu tuttu.” (Son erişim 04.09.2021). https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-58039061
• BBC. “Kasım Süleymani'nin öldürülmesi sonrası petrol fiyatları 70 dolara yaklaştı, altın yükseldi,” BBC, (Son erişim 03.09.2021). https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-50982753
• BBC. “Suudi Arabistan: BAE kıyılarında iki petrol tankerimize sabotaj düzenlendi.” 13 Mayıs 2019. (Son erişim 11.08.2021). https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-48252308