Zirai Amaçla Gerçekleştirilen Hukuki İşlemlerin Tüketici İşlemleri Bakımından Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 33 - 55, 26.10.2024

Hüseyin Kağan Zengin

Öz

Çalışmamız zirai amaçla gerçekleştirilen hukukî işlemlerin tüketici işlemi kapsamında değerlendirilip değerlendirilmeyeceği meselesini ele almaktadır. Kanun koyucu; tüketici, satıcı, sağlayıcı ve tüketici işlemi kavramlarını tanımlarken amaç unsuruna önem vermiştir. Bir hukuki işlemin tüketici işlemi sayılıp sayılmayacağı, işlemi yapan taraflardan birisinin ticari veya mesleki olmayan bir amaçla hareket etmesi ve diğer tarafın ise ticari veya mesleki amaçlarla tüketiciye mal veya hizmet sunmasıyla belirlenir. Genellikle, tüketiciye mal veya hizmet sunan tarafın profesyonel bir girişimci olduğunu belirlemek kolaydır. Ancak işlemin diğer tarafının tüketici olarak kabul edilebilmesi için gerekli unsurların varlığı bazen karmaşık hale gelebilir. Kanunun belirttiği şekilde amaç unsuru üzerinden tarafların tüketici olup olmadığı tespit edilmelidir. Ancak bu kavram soyut olup, somut olayın incelenmesi ve profesyonel girişimci karşısında sözleşmeye taraf olanın amacının somutlaştırılması gereklidir.
Kanunda “ticari veya mesleki amaç” kavramı yer alsa da “zirai amaç” kavramına değinilmemiştir. Zirai amaçlarla hareket eden sözleşme tarafının da tüketici olup olmadığı değerlendirilmelidir. Profesyonel girişimci karşısında zirai amaçlarla hareket eden taraf, bu faaliyetleri mesleki veya ticari amaçlar çerçevesinde gerçekleştiriyorsa, yaptığı hukuki işlemler tüketici işlemi değildir. Öte yandan, zirai amaçlarla ve aynı zamanda ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden bireylerin varlığı göz önünde bulundurulmalıdır. Bu nedenle, “zirai amaç”, tüketici işlemi olarak kabul edilmeye engel oluşturmaz ve tüketici işleminin tespitinde tarımsal faaliyetin ticari veya mesleki amaçla gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğine bakılmalıdır. Taraflardan birinin profesyonel girişimci (satıcı veya sağlayıcı) olduğu zirai amaçla gerçekleştirilen bir hukuki işlem, diğer tarafça ticari veya mesleki olmayan bir amaçla yapılmışsa, bu işlem tüketici işlemi olarak kabul edilmelidir. Ancak profesyonel girişimci karşısında güdülen zirai amaç aynı zamanda ticari veya mesleki bir amaç içeriyorsa, zirai amaçla gerçekleştirilen hukuki işlem tüketici işlemi olarak kabul edilmemelidir.

Anahtar Kelimeler

tüketici, tüketici işlemi, çiftçi, zirai amaç, ziraat

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın daha önce herhangi bir basılı ve / veya elektronik dergide yayımlanmamış ve halen başka bir dergide yayımlanmak üzere değerlendirme aşamasında olmadığını bildirir, Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi taahhüt ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildirir, aksi bir durumda aleyhime doğabilecek tüm hak kayıplarını kabullendiğimi beyan ederim.

Kaynakça

• Akçaal M, Eşya Hukuku (Yetkin Yayınları 2021)
• Akipek J, Akıntürk T ve Ateş D, Eşya Hukuku (2. bs, Beta Yayınevi 2018)
• Akipek Öcal Ş ve others, Tüketici Hukukunda Uzman Arabuluculuk (Şebnem Akipek Öcal ve Abdulkerim Yıldırım ed, Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğü Arabuluculuk Daire Başkanlığı 2021)
• Akipek Öcal Ş ve Kara İ, Tüketici Hukuku Ders Kitabı (2. bs, Yetkin Yayınları 2023) Akıntürk T, Eşya Hukuku (Beta Yayınevi 2009)
• Al Kılıç Ş, ‘The Issue Of The Competent Court In Negotiable Instruments That Are Executed/Allegedy Executed Due To Consumer Transaction’, Asoscongress 7. Uluslararası Hukuk Sempozyumu (Asos Yayınevi 2021)
• Altaş H, Medeni Hukuk Başlangıç Hükümleri (TMK m. 1-7) (Yetkin Yayınları 2018)
• Antalya OG, Eşya Hukuku Giriş Temel Kavramlar Genel İlkeler, Sayı 1 (Legal Yayınevi 2017)
• ——, Medeni Hukuk (Giriş - Temel Kavramlar - Başlangıç Hükümleri), Sayı 1 (3rd edn, Seçkin Yayınevi 2019)
• Aslan İY, 6502 Sayılı Kanuna Göre Tüketici Hukuku (4. bs, Ekin Yayınevi 2014)
• Ayan M, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (11. bs, Seçkin Yayınevi 2016)
• Aydoğdu M ve Kahveci N, Tüketici Hukuku Dersleri (Adalet Yayınevi 2021)
• Bahtiyar M ve Biçer L, ‘Adi İş / Ticari İş / Tüketici İşlemi Ayrımı ve Bu Ayrımın Önemi’ (2016) 22 Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi (Cevdet Yavuz’a Armağan) 391
• Baygın C ve Nar A, Medeni Hukuk Dersleri- I Başlangıç Hükümleri ve Kişiler Hukuku (4. bs, Yetkin Yayınları 2023)
• Çabri S, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Şerhi (2. bs, Adalet Yayınevi 2021)
• Canbolat F, ‘Hukuki İşlemlerde “Amaç” (2012) 20 Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 61
• Çelikel AY, ‘Ön Ödemeli Konut Satış Sözleşmesi’ (Doktora, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2022)
• Deniz Dinar B, ‘6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Kapsamında Taksitle Satış Sözleşmesi’ (Yüksek Lisans, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2019)
• Doğan Ö, ‘Tüketici Senetleri’ (2018) 76 Ankara Barosu Dergisi 113
• Eren F, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (25. bs, Yetkin Yayınları 2020)
• Ertaş Ş, Eşya Hukuku (Barış Yayınları Fakülteler Kitabevi 2012)
• Esener T ve Güven K, Eşya Hukuku (8. bs, Yetkin Yayınları 2019)
• Gümüş MA, Borçlar Hukukunun Genel Hükümleri (Yetkin Yayınları 2021)
• İlgün C, ‘Yargıtay 13. Hukuk Dairesinin Son Uygulamalarına Göre Tüketici Hakem Heyetlerinin Görev Alanı’ (2015) 10 Terazi Hukuk Dergisi 86
• İnal HT, Tüketici Hukuku, (3rd edn, Seçkin Yayınevi 2014)
• İnan AN, Türk Hukukunda İlan Suretiyle Yapılan Vaadler (Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınlarından No: 154 1961)
• Kandemir B, Taksitle Satış Sözleşmelerinde Tüketicinin Korunması (Seçkin Yayınevi 2021) Kara İ, Tüketici Hukuku (3rd edn, Yetkin Yayınları 2023)
• Karagöz ÖY, ‘Avrupa Birliği ve Türkiye’de Tüketici Hakları Mevzuatının Karşılaştırmalı Analizi’ (Yüksek Lisans, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2009)
• Kavak Y, Medeni Hukukun Temel Kavram ve Kurumları (2. bs, Legal Yayınevi 2019)
• Kılıçoğlu AM, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (17. bs, Turhan Kitabevi 2013) ——, Eşya Hukuku (Turhan Kitabevi 2021)
• Oğuzman MK ve Barlas N, Medeni Hukuk (21st edn, Vedat Kitapçılık 2015)
• Oğuzman MK ve Öz T, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Sayı I (14. bs, Vedat Kitapçılık 2016)
• Oğuzman MK, Seliçi Ö ve Oktay-Özdemir S, Eşya Hukuku (22. bs, Filiz Kitabevi 2020)
• Özsoy R, ‘6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Kapsamında Ayıplı İfa ve Sonuçları’ (Yüksek Lisans, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2019)
• Özuysal N, ‘Genel İşlem Şartları ve Satım Sözleşmesinde Yer Alan Haksız Şartlar’ (Yüksek Lisans, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2011)
• Serozan R, Medeni Hukuk Genel Bölüm Kişiler Hukuku (4. bs, Vedat Kitapçılık 2013) Sirmen L, Eşya Hukuku (10. bs, Yetkin Yayınları 2022)
• Türkoğlu SÖ, ‘Tüketici İşlemlerinde Kefalet Sözleşmesi’ (Yüksek Lisans, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2019)
• Zevkliler A ve Özel Ç, Tüketicinin Korunması Hukuku (Seçkin Yayınevi 2016)