OSMANLI MÜNEVVERİ CUMHURİYET AYDINI BİR MÛSİKÎŞİNAS: KÂZIM UZ

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 4, 1046 - 1055, 07.09.2022

Mehmet Öncel

Öz

Köklü bir geçmişe dayanan Türk musikisi tarihi alanında aydınlatılmayı bekleyen vakalar bulunmaktadır. Olaylar ve kişiler üzerinden yapılmış çalışmalar bu aydınlanmaya destek olsa da eksik kalan yönler mutlaka olmaktadır. Gerçekleştirilen literatür taramasında Muallim Kâzım, Muallim Hoca Sakallı Kâzım Uz gibi isimlerle de anılan Kâzım Uz’un mûsikî tarihimizde önemli bir yer tuttuğu tespit edilmiştir. Özellikle neşrettiği kitaplarla mûsikînin teorik alanına hizmet eden Uz, dönemin dergilerinde kaleme aldığı makalelerle tarih yazıcılığı görevini üstlenmiştir. Osmanlı ve Cumhuriyet arası geçiş döneminde önemli bir figür olan Uz, özellikle erken Cumhuriyet yıllarında gerçekleştirilmek istenen Mûsikî İnkılâbı hususunda Türk mûsikîsi safında yer almış bir aydın olarak karşımıza çıkmaktadır. Kâzım Uz’un dönemin dergilerinde kaleme aldığı makaleler ile sınırlandırılmıştır. Bu yazılar üzerinden Uz’un mûsikî algısı ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Bu çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi ve veri analizi yöntemleri kullanılarak kaleme alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Müzik, Türk Mûsikîsi, Osmanlı Mûsikîsi, Müzik Eğitimi, Kâzım uz

AN OTTOMAN INTELLECTUAL REPUBLICAN INTELLECTUAL MUSICIAN: KAZIM UZ

Öz

There are cases waiting to be clarified in the field of Turkish music history, which has a deep-rooted past. Although studies on events and people support this enlightenment, there are definitely missing aspects. In the literature review, it has been determined that Kazım Uz, who is also known by names such as Muallim Kazım, Muallim Hoca Sakallı Kazım Uz, has an important place in our musical history. Serving the theoretical field of music especially with the books he published, Uz undertook the task of historiography with the articles he wrote in the journals of the period. Uz, who is an important figure with his life in the transition period between the Ottoman and the Republic, appears as an intellectual who took part in the side of Turkish music, especially on the subject of the Music Revolu-tion, which was wanted to be realized in the early Republican years. In this study, which was limited to the articles written by Kazım Uz in the journals of the period, Uz's musical perception was tried to be revealed by using the qualitative research methods of document analysis and data analysis.

Anahtar Kelimeler

Music, Turkish Music, Ottoman Music, Music Education, Kâzım Uz

Kaynakça

• Arpaguş, F. (2004). Ma'lûmât Mecmuası'nın 1-500 Sayılarında Yer Alan Türk Musikîsi İle İlgili Makâleler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ayas, G. (2014). Mûsiki İnkılâbı'nın Sosyolojisi: Klasik Türk Müziği Geleneğinde Süreklilik ve Değişim. Doğu Kitabevi.
• Ayas, G. (2016). Musiki İnkılabı ve Rus Modeli: Karşılaştırmalı Müzik Sosyolojisi Açısından Bir Tartışma. Bilig, (77): 131-155.
• Demirtaş, Y. (2015). Muallim Kâzım Uz ve Mûsikî. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 20(2): 97-109.
• Gazimihal, M. R. (1924). İlimde Sathiliğin Mahzurları. Milli Mecmua, 2 (15): 234.
• Gökalp, Z. (2019). Türkçülüğün Esasları. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Haskan, M. N. (2009). Eyüplü Musikişinaslar. Eyüp Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü.
• Hatipoğlu, E. (2017). Mûsikî Nazariyâtı - Kâzım Uz. https://play.google.com/books/reader?id=Nth7DwAAQBAJ&pg=GBS.PR3&hl=en_US, Erişim Tarihi: 02.07.2022.
• İnal, İ. E. K. (2019). Hoş Sadâ Son Asır Türk Musikişinasları. Ketebe Yayınları.
• Kâzım, E. R. (1900a). Ma’lûmât Mecmuası, (224): 663-665.
• Kâzım, E. R. (1900b). Ma’lûmât Mecmuası, (225): 651-653.
• Kâzım, E. R. (1900c). Ma’lûmât Mecmuası, (226): 675-677.
• Kâzım, E. R. (1900d). Ma’lûmât Mecmuası, (227): 701-703.
• Kâzım, E. R. (1900e). Ma’lûmât Mecmuası, (229): 740-742.
• Kâzım, E. R. (1900f). Ma’lûmât Mecmuası, (256): 318-319.
• Kâzım, E. R. (1900g). Ma’lûmât Mecmuası, (257): 342-343.
• Kâzım, E. R. (1900h). Ma’lûmât Mecmuası, (258): 363-365.
• Kolukırık, K. (2011). Muallim Kâzım Uz’un “Mûsıkî Nazariyâtı” Adlı Eserinin İncelenmesi. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (16), 101-114.
• Özcan, N. (2012). İsmail Kâzım Uz. TDV İslam Ansiklopedisi içinde (Cilt. 42, ss. 254-255). (42): 254-255. TDV İslam Ansiklopedisi.
• Öztuna, Y. (2006). Türk Mûsikîsi Akademik Klasik Türk San’at Mûsikîsi’nin Ansiklopedik Sözlüğü, c.2. Orient Yayınları.
• Sezikli, U. (2017). İsmail Kâzım Uz ve İbtidâî Nota Dersleri İsimli Eseri. Disiplinlerarası Sosyal Bilimler Dergisi, (2): 14-44.
• Sözer, V. (1986). Müzik ve Müzisyenler Ansiklopedisi, c.2. Remzi Kitabevi.
• Uz, K. (1937). “Klâsik Musiki Kaynağına Doğru (Hüseyin Baykara – Abdülkadir Müragî – Gülamî Şadi)”, Yücel Bilgi ve Kültür Mecmuası, (25): 3-4.
• Uz, K. (1938a). “Farabi”, Yücel Bilgi ve Kültür Mecmuası, (41): 197-198.
• Uz, K. (1938b). “Türk Musikisine Yakın Bir Bakış”, Gündüz Sanat ve Fikir Mecmuası, (33-34): 42-43.
• Uz, K. (1938c). “Opera-Kârınatık”, Gündüz Sanat ve Fikir Mecmuası, (26): 20-21.
• Uz, K. (1938d). “Türk Musikisine Doğru (Zekâizade Ahmet İlhami – Doktor Emin Kılıç – Vitimor ve Hantinğton)”, Gündüz Sanat ve Fikir Mecmuası, (28): 52.
• Uz, K. (1938e). “Son Asır Musikî Ricalinden Dede Efendi – Eyübî Mehmet Bey – Eyübî Zekâi Dede Efendi”, Yücel Bilgi ve Kültür Mecmuası, (43): 22-23.
• Uz, K. (1939a). “Avrupa Musikisinin Majör, Minörü ve Türk Makamları”, Yücel Bilgi ve Kültür Mecmuası, (52): 145-147.
• Uz, K. (1939b). “Klasik Türk Musikisinin Avrupa Musikisi Karşısında Vaziyeti”, Yücel Bilgi ve Kültür Mecmuası, (48): 264-265.
• Uz, K. (1939c). “Son Asır Musikî Ricalinden (Dede Efendi Derviş Olması – Saraya İntisabı)”, Yücel Bilgi ve Kültür Mecmuası, (50): 76-78.
• Uz, K. (1939d). “Türk Mûsikîsinin On Senelik Harp Zamanına ait Mesaisi”, Yücel Bilgi ve Kültür Mecmuası, (56): 72-75.
• Uz, K. (1940). “Türk Mûsikîsi Makamları”, Yücel Bilgi ve Kültür Mecmuası, (63): 146-148.