1968-1978 YILLARI YEŞİLÇAM FİLMLERİ ÜZERİNDEN DÖNEMİN GAZİNO MEKÂNLARINA AİT BİR OKUMA

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 1, 213 - 231, 28.12.2023

Selin Kılıç Dede , Adnan Tepecik

https://doi.org/10.7456/tojdac.1385686

Öz

Eğlence hayatının Türk toplumundaki yansımaları dönemsel olarak farklılıklar göstermiştir. Orta Asya’dan gelen çeşitli eğlence türlerine Osmanlı Döneminde bulunan müzikli türlerin de eklenmesiyle eğlence türleri amacına göre çeşitlenmiştir. Müzikli eğlencelere batılı müzik türlerinin de eklenmesiyle mekânsal olarak farklılıklar ortaya çıkmıştır. Alafranga olarak bilinen batılı müzik, kahvehanelerdeki yerini gazinolara bırakmıştır. Cumhuriyet sonrası dönemde, gazinoya gitmek boş zamanın değerlendirildikleri etkinliklerinden olmuştur. Toplumun bir kesimi, gazinolara giderek assolistlerin performanslarını canlı olarak izleme imkânı bulmuştur. Gazinoların yalnızca İstanbul, Ankara, İzmir gibi belli başlı şehirlerde açılması tüm topluma hitap edemediğinden sinemalar aracı rol üstlenmiştir. Sinemalardaki şarkılı filmlerin üretiliyor olması ile dönemin halkı, sevdiği sanatçıları izleme fırsatı bulmuştur. Bu çalışmada, 1968-1978 yılları arasından seçilen dört film üzerinden araştırma yapılmıştır. Bu filmler, Sonbahar Rüzgârları (1969), Arım Balım Peteğim (1970), Mavi Boncuk (1975) ve Derbeder (1978) olarak belirlenmiştir. Bu filmler üzerinden gazino mekânları incelenerek betimsel analiz yapılmıştır. Bu analiz ile günümüzde yerini başka mekânlara bırakan gazinoların mekânsal okumasının yapılması ve tespit edilmesi önemli kılınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eğlence Kültürü, Şarkılı Filmler, Yeşilçam, Gazinolar

A READING OF THE MUSIC HALLS OF THE PERIOD THROUGH YEŞİLÇAM FILMS OF 1968-1978

Öz

There have been periodic differences in the reflection of entertainment life in Turkish society. Different types of entertainment originating from Central Asia diversified according to their purposes with the addition of musical genres during the Ottoman period. With the addition of Western musical genres to musical entertainment, a spatial differentiation became apparent. Western music, known as "alafranga", left its place in coffee houses for music hall. In the post-republican period, going to the music hall became a leisure activity. In the music halls, the public had the opportunity to see the performances of the leading singers of the time live. Since the opening of music halls only in large cities such as Istanbul, Ankara and Izmir could not appeal to the whole of society, cinemas took on a mediating role. The production of films with songs in cinemas gave the people of the period the opportunity to see their favorite artists. This study is based on four films selected from the years 1968-1978, known as the most productive period of Yeşilçam's films with songs. These films, Sonbahar Rüzgârları (1969), Arım, Balım Peteğim (1970), Mavi Boncuk (1975) and Derbeder (1978), were analysed descriptively by examining the music hall settings. In this analysis, it is important to make a spatial reading of the music halls, which have been replaced by other venues today, and to identify them.

Anahtar Kelimeler

Entertainment Culture, Movies with Songs, Yeşilçam, Music Halls.

Kaynakça

• Akdağ, M. (2021). Two Film Analysis in the Context of Propaganda and Counter-Propaganda on the Basis of Hope 1970-1980. Türkiye Film Araştırmaları Dergisi, 117-141.
• Akdağ, M. (2023). Show Business: Medya-Film ve Sahne Sanatları Uygulamaları Tasarım Teknikleri ve Etkileri. Dorlion Yayınları, 146.
• Alici, N. & Göker Pektaş, M. (2020). İç Mekânda Renk Algısı ve Psikolojiye Etkileri. Modular Dergisi, 89-105.
• Aliji, P. (2019). Reşat Nuri Güntekin’in Romanlarında Eğlence Kültürü. [Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi]. İstanbul, 18-20.
• Arslan, M. (1970). Arım, Balım, Peteğim [Film]. Acar Film.
• Arslan, S. (2011). Cinema in Turkey: A New Critical History. Oxford University Pres.
• Ayça, E. (1996). Yeşilçam’a Bakış. (S. M. Dinçer, Ed.). Türk Sineması Üzerine Düşünceler, Doruk Yayınları.
• Beken, M. (2003). Aesthetics and Artistic Criticism at the Turkish Gazino. Journal of Musical Anthropology of the Mediterranean, 8-19.
• Birer, M. (2018). Osmanlı Eğlence Müziği Geleneklerinde Sosyo-Kültürel Etkileşimler. Ahenk Müzikoloji Dergisi, 66-83.
• Brebner, J. (1985). Personality Theory and Movement. (In B. Kirkcaldy, Ed.), Individual Differences in Movement, Medical and Technical, 27-43.
• Dinler, M. (1969). Sonbahar Rüzgârları. [Film]. Sine Film.
• Dönmez, Y. E. (2017). Yeşilçam Filmlerinde Türk Sanat Müziği Makamları ve Etkileri. Gece Yayınları.
• Dönmez, Y. E. & İmik, Ü. (2020). Türk Sinemasında Dublaj Şarkılar: Belkıs Özener Örneği. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 203-217.
• Dönmez, Y. E. & İmik, Ü. (2022). Şarkılı Filmler: Yeşilçam. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 101-107.
• Eğilmez, E. (1975). Mavi Boncuk. [Film]. Arzu Film.
• Erk, Y. E. (2023, 15 Mayıs). Bir Dem Vurur Geçmişten: En Nostaljik 33 Gazino Afişi, https://listelist.com/.
• Erksan, M. (1996). Sinemanın 100. Yılı. (S.M. Dinçer, Ed.). Türk Sineması Üzerine Düşünceler, Doruk Yayınları.
• Evren, B. (2006). Türk Sineması. Aksav Yayınları.
• Fakir, C. (2020). Gazinolar [Belgesel]. Vodafone Tv.
• Genç Aydın, İ. (2003). Işık ve Renk Kullanımının Sahne Aydınlatmasındaki Yeri. [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi]. İstanbul.
• Göler, S. (2009). Biçim, Renk, Malzeme, Doku ve Işığın Mekân Algısına Etkisi. [Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan G.S.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü]. İstanbul.
• Gülcan, E . (2023, 18 Mayıs). 17 Adımda Bir Devrin Eğlence Mabedi Maksim Gazinosu, https://listelist.com/.
• Güneri, U. (2005). Nerede Eski Gazinolar, Nerede Eski Assolistler. Tercüman Gazetesi.
• Gürsu, T. (1978). Derbeder [Film]. Saner Film.
• Kaygılı, O. C. (2007). İstanbul’da Semâî Kahveleri ve Meydan Şairleri. Tavanarası Kitapları.
• Kırel, S.(2005). Yeşilçam Öykü Sineması. Babil Yayınları.
• Kurt, Ş. (2018). Sinema İzleme Kültürü ve Toplumsal Değişimi. Akademik Sosyal Araştırmalar, 23-28.
• Kütük, B. Ş. (2016). 1960-1980 Dönemi Türkiye’sinde Boş Zaman Etkinlikleri, Eğlence ve Spor. International Journal of Social Sciences and Education Research, 1298-1309.
• Meriç, N. (2000). Osmanlı'da Gündelik Hayatın Değişimi. Kaknüs Yayınları.
• Minimezat. (2023, 1 Nisan). Beklenen Şarkı, https://minimezat.com/.
• Nutku, Ö. (1972). IV. Mehmed’in Edirne Şenliği. Türk Tarih Kurumu Basımevi, 14-19.
• Özbudak, Y. B., Gümüş, B. & Çetin, F. D. (2003). İç Mekân Aydınlatmasında Renk ve Aydınlatma Sistemi İlişkisi. D.Ü. II. Ulusal Aydınlatma Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 1- 6.
• Özdemir, N. (2006). Türk Eğlence Kültürü. Akçağ Yayınları.
• Özdemir, Ü. A. (2018, 22 Nisan). Eğlence Kültürü ve Boş Zamanın Boş Etkinlikleri. www.academia.edu.tr Erişim tarihi: 17.04.2023.
• Özel, Y. (2021). İç Mekân Kurgusunda Mobilya ve Mekân Kompozisyonu İlişkisi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 94-104.
• Özön, N. (1962). Türk Sinema Tarihi. Artist Yayınları.
• Perkün, D. G.(2018). Sürtük, Karagözlüm ve Memleketim Filmlerindeki Müzik Kullanımı Üzerinden Yeşilçam’da Batılılaşma Sancısı. Journal Of Socıal And Humanıtıes Scıences Research, 321-326.
• Salik, R. (2018, 11 Nisan). Gazino Kültürü, 60'lardan 90'lara Türkiye'de Eğlence. Milliyet Gazetesi, https://www.milliyet.com.tr/gazino-kulturu--60- lardan-90-lara-turkiye-de-eglence--molatik-9787/ Erişim Tarihi: 05.05.2023.
• Savur, Ş. (2017). 1960’lı Yıllarda İzmir’de Eğlence Hayatı ve Gezinti Yerleri. Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Dergisi, 153-178.
• Şavk, S. (2018). How Social Platforms Replace Archives When There are No Archives or A Statistical Approach to Yeşilçam. Forgetting the Archive: Exploring Past Images in the Digital Age, İstanbul.
• Tulum Okur, H. (2023). Türk Sineması’nın İç Mekânları: 1960-1980 Aralığına Dair Bir Okuma. Mimarlık ve Yaşam Dergisi, 21-43.
• Yıldırım, T. (2016). Türk Sinemasının Estetik Tarihi: Standart Türlere Giriş 1948-1959. Es Yayınları, 24-25.
• Zat, V. (2002). Eski İstanbul Meyhaneleri. İstanbul Yayınevi.