Spor ve Beden Kültürü Mekanlarıyla Antikçağ Pergamon’u

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 4, 456 - 463, 30.10.2024

Sevda Korkmaz

https://doi.org/10.22282/tojras.1434609

Öz

Roma döneminin sayılı antik kentlerinden biri olan Pergamon, sadece kütüphanesi ve parşömeni ile değil stadium, gymnasium, asklepion, hamam gibi yapıları ile de öne çıkar. Gerek zihin gerekse beden eğitimine önem verilen Yunan düşüncesinin yapı taşları olan bu merkezler, bugünün batı medeniyetinin altyapısını oluşturmaktadır. Antikçağ Anadolu’sunun en parlak şehirlerinden Pergamon’da dönemin diğer antik kentleri ile karşılaştırıldığında hayli fazla olan bu yapıların varlığı ve sayısı, spor tarihi açısından önemli soruları ve ipuçlarını da taşımaktadır. Neden Pergamon’da bu kadar çok stadyum ve gymnasium vardı, bunların kullanım amaçları ve sıklıkları neydi, stadyumlara olan talebin boyutları nasıldı, asklepiona neden ihtiyaç duyulduğu, sporcu tedavilerinin nasıl yapıldığı, gymnasion yapısının ne gibi işlevleri yerine getirdiği, hamam yapısının nasıl eklemlendiği gibi bir dizi soru, araştırmacıları kentin antik çağ spor yaşamını sorgulamaya yöneltir. Bu araştırmada antikçağda Pergamon şehrindeki beden kültürü ve spor amaçlı yapılar, bu yapılardaki pratikler incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bergama, Spor, Beden Kültürü, Gymnasium, Stadium, Hamam, Asklepion

Ancient Pergamon with Its Sports and Recreational Venues

Öz

Pergamon, one of the few ancient cities of the Roman period, stands out not only with its library and parchment, but also with its structures such as stadium, gymnasium, asclepion and baths. These centers, which are the building blocks of Greek thought, where both mental and physical education are given importance, constitute the infrastructure of today's western civilization. The existence and number of these structures, which are quite high in Pergamon, one of the brightest cities of ancient Anatolia, compared to other ancient cities of the period, also carry important questions and clues in terms of sports history. Why were there so many stadiums and gymnasiums in Pergamon, what were their purposes and frequency of use, what was the size of the demand for stadiums, why was the asclepion needed, how were athletes treated, what functions did the gymnasium structure perform, how was the bath structure articulated, etc. The question allows researchers to question the ancient sports life of the city. In this research, physical culture and sports venues in the city of Pergamon in ancient times and the practices in these buildings were examined.

Anahtar Kelimeler

Pergamon, Sport, Physical Culture, Gymnasium, Stadium, Bath, Asklepion

Kaynakça

• Kaplan D. Panhellenik kutsal alanların değişimi: festivaller, hamamlar, atletizm ve Smintheion örnekleri. Anatolia. 2021; 47:137-173.
• Kertész I. Some notes on Inscription IVP No 10-12. Acta Antiqua Academiae Scientiarum. Hungaricae. 1998; 38(1-3):191-194.
• Güngör Y. Bergama krallık kültü. Bergama Kültür ve Sanat Vakfı; 2005.
• Akça T. Bergama Asklepieionu’nun tıbbi bakış açısı ile değerlendirilmesi [Doktora Tezi]. Adana: Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2013.
• Kuşkonmaz Ş. M. Bergama’da iki bin yıllık bir hastane ve bir hekim: Asklepion ve Galen. Konuralp Tıp Dergisi. 2016; 8(2):147-150.
• Şengül Çokbankır N. Galenos, küçük topla egzersiz hakkında. LİBRİ Epigrafi, Çeviri ve Eleştiri Dergisi. 2022;8:81-90.
• Tuna A ve Özer MC. Bergama Asklepion’unda bir sağaltım yöntemi olarak müzik. EÜ Devlet Türk Musikisi Konservatuarı Dergisi. 2015;7:63-73.
• Mathys M. Athleten im Gymnasion von Pergamon. Ed. Christian Mann, Sofie Remijsen, Sebastian Scharff. Athletics in the Hellenistic World. Franz Steiner Verlag. 2016;131-152.
• Radt W. Pergamon: bir antik kentin tarihi ve yapıları. Yapı Kredi Yayınları; 2002.
• Bingül A. Antik dönemde gymnasiumun önemi ve Pergamon gymnasiumu [Yüksek Lisans tezi]. Kayseri: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2013.
• Sak R vd. Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi. 2021; 4(1): 227-250.
• Balcı A. Sosyal bilimlerde araştırma. PegemA Yayıncılık; 2001.
• Kıral B. Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2020; 15:170-189.
• Karasar N. Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım; 2005.
• Akurgal E. Anadolu uygarlıkları. Net Turistik Yayınları; 1988.
• İplikçioğlu B. Hellen ve Roma tarihinin anahatları. Arkeoloji ve Sanat Yayınları; 2007.
• Kyle DG. A historical study of athletics in ancient Athens to 332 BC [Doktora tezi]. McMaster University; 1981.
• Kyle DG. Athletics in ancient Athens. E.J. Brill;1993.
• Maclean R. People on the Margins of Roman Spectacle. Ed. Christesen P., Kyle, DG. A Companion to Sport and Spectacle in Greek and Roman Antiquity. John&Wiley Inc. 2013; 578-589.
• Kurt M. Roma Cumhuriyeti’nin Anadolu politikası ve Pergamon (Bergama) Krallığı’nın rolü. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 2010; 23: 97-111.
• Yurtsever A. Side’de romanizasyon sürecinde gladyatörler ve agonlar [Yüksek Lisans tezi]. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2012.
• Sezgin Y. Antik dönemde Pergamon-Aigai ilişkileri. Arkeoloji Dergisi. 2012;17:81-91.
• Başgelen N. Antikçağ kent yaşamında kamusal spor mekanları ve Anadolu gymnasionları: genel bir bakış. Arkeoloji ve Sanat Yayınları; 2009.
• Mathys M. Der Anfang vom Ende oder das Ende vom Anfang? Strategien visueller Anfang vom Ende oder das Ende vom Anfang? Strategien visueller Repräsentation im späthellenistischen Pergamon. Edt. A. Matthaei, M.Zimmermann. Stadtbilder im Hellenismus: die hellenische Polis als Lebensform Band 1. Verlag Antike. 2009; 227-242.
• Daubner F. Gymnasia: aspects of a Greek institution in the hellenistic and roman near east. Ed. Michael Blömer, Achim Lichtenberger, Rubina Raja. In Religious identities in the levant from Alexander to Muhammed. Brepols. 2015; 33-46.
• König J. Education. Ed. Andrew Erskine. A companion to ancient history. Wiley Blackwell Publication. 2009; 392-402.
• Wörrle M. Zu Rang und Bedeutung von Gymnasion und Gymnasiarchie im hellenistischen Pergamon. Chiron. 2007;37: 501-516.
• Uzunaslan A. Roma döneminde Ankyra’da agonistik festivaller. İlk kale Anadolu Medeniyetleri Müzesi 100.Yıl anı kitabı. Kültür Bakanlığı Yayınları. 2021; 317-342.
• Trümper M. Modernization and change of function of Hellenistic gymnasia in the Imperial period: case-studies Pergamon, Miletus and Priene. Ed. P.Sholz, D. Wiegandt. Das kaiserzeitliche Gymnasium. De Gruyter. 2015;167-221.
• Güven S. Hellenistik dönemde Bergama’da bir kültür ve inanç merkezi. Uluslararası Türk dünyası inanç merkezleri kongresi bildirileri. Tuksev Yayınları. 2004; 623-632.
• Strocka VM. Bauphasen des kaiserzeitlichen Asklepieions von Pergamon. Istanbuler Mitteilungen 62. Deutsches Archäologisches Institut. 2012;199-287.
• Üreten H. Hellenistik dönemde Pergamon’da görev yapmış olan Gymnasiarkhosların onurlandırılmaları. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. 2003; 43(2):175-186.
• Yegül F.K. Anadolu su kültürü: Türk hamamları ve yıkanma geleneğinin kökleri ve geleceği. Anatolia. 2009;35:99-118.
• Yegül FK. Roma dünyasında yıkanma. Koç Üniversitesi Yayınları; 2011.
• Yegül FK. Anadolu’da hamam kültürünün evrimi. Z Dergisi. 2017; 163-169.
• Seviç F. Arykanda antik kentindeki geç antik dönem hamamları [Doktora tezi]. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2022.
• Şahin M. Antikçağda banyo kültürü. Ed. Mine Haydaroğlu, Nihat Tekdemir. Eski tas eski hamam Yapı Kredi Yayınları. 2009; 27-43.
• Yegül FK. The bath-gymnasium complex at Sardis. Harvard University Press; 1986.
• Wellbrock K. Das innerstädtische Wasserversorgungssystem des antiken Pergamon: Spiegelbild der Stadtentwicklung?. Ferrum, Nachrichten aus der Eisenbibliothek, Stiftung der Georg Fischer AG, No: 84; 2012.
• Yegül FK. Roman Baths in Isthmia and Sanctuary Baths in Greece. Hesperia Supplements. 2015; 48:247-269.
• Tozan M. Aelius Aristeides ve Galenos’un eserlerinde Pergamon ve çevresi. Ed. NE Akyürek vd. Eskiçağ yazıları 12. Arkeoloji ve Sanat Yayınları. 2018;133-176.
• Durmaz M. Bergamalı Lokman Hekim Galenos. Bergama Kültür ve Sanat Vakfı; 2010.
• Tahberer B, İlter U. Antik Kilikya Sikkelerinde Asklepios Kültü. Belleten. 2005; 69(254):9-58.
• Tahbeber B. Asklepios ve antik sikkelerde sağlık tanrısı inancı. https://www.academia.edu/27404172/Asklepios_ve_Antik_Sikkelerde_Sa%C4%9Fl%C4%B1k_Tanr%C4%B1s%C4%B1_%C4%B0nanc%C4%B1
• Kästner V. Pergamon and the Attalids. Ed. Picón CA, Hemingway S. Pergamon and the Hellenistic Kingdoms of the ancient World The Metropolitan Museum of Art Press. 2016; 32-39.
• Uzel İ. Galen ve deneysel tıp. Erdem. 1996;9(25):435-442.
• Carter M. Archiereis and asiarchs: a gladiatorial perspective. Greek, Roman, and Byzantine Studies. 2004;4: 41-68
• Ergen E. Spor hekimliği nedir. Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi Akademi. https://akademi.olimpiyat.org.tr/wp-content/uploads/Spor_Hekimligi_Nedir.pdf; 2021.
• Remijsen S. The end of Greek athletics in late antiquity. Cambridge University Press; 2015a.
• Remijsen S. The end of the ancient olympics and other contests: why the agonistic circuit collapsed in late antiquity. Journal of Hellenistic Studies. 2015b;135:147-164.
• Fauconnier B. Ecumenical Synods: The Associations of Athletes and Artists in the Roman Empire [Doktora Tezi]. Amsterdam: University of Amsterdam; 2018.
• Burrel B. Neokoroi: Greek Cities and Roman Emperors. Brill Publishing; 2004.
• Uzunaslan A. Side’de agonistik festivaller. Arkeoloji Dergisi. 2008;11(1): 117-128.