İBNÜ’L-ARABÎ VE KONEVÎ İLE TEŞEKKÜL EDEN YENİ DÖNEM TASAVVUFU VE RİSÂLE-İ NÛR

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 453 - 470, 25.09.2023

Abdulvehap Erin

Öz

Bu çalışma Muhyiddîn İbnü’l-Arabî ve Sadreddin Konevî ile teşekkül eden ve ilm-i ilâhî ve ilm-i tahkik şeklinde isimlendirilen yeni dönem tasavvufu ile Risâle-i Nur arasındaki ilişkinin söz konusu tasavvuf anlayışının temel hususiyetleri üzerinden ortaya konulmasını, böylelikle aralarında ilmî açıdan hangi nitelikte ve nasıl bir ilişkinin bulunduğunun tespit edilmesini amaçlamıştır. Bunun için öncelikle mezkûr dönem tasavvufunu yeni ve farklı kılan hâsiyetleri doğrudan konu ile ilgili ortaya konulmuş bulunan bir seri çalışmadan hareketle tespit edilip hulâsâ edilmeye çalışılmıştır. Ardından Risâle-i Nûr’un bunlara tekabül edecek temel hâsiyet ve özelliklerinin bulunup bulunmadığı görülmeye çalışılmıştır. Nihayetinde aralarında esas ilmî hususiyetleri itibariyle tespit edilen mütekabiliyet ve müşterekliğin ve bunun taşıdığı niteliğin Risâle-i Nûr’un, ilm-i ilâhî ve ilm-i tahkik olarak yeni dönem tasavvuf düşüncesinin ikmâl edicisi ve mütemmimi şeklinde değerlendirilebilmesine iletme gücünde olup olmadığı görülmeye çalışılmıştır. Ulaşılan bulgular Risâle-i Nûr’un ilmî olarak yeni dönem tasavvufunun taşıdığı hususiyetlere benzer hususiyetleri hâiz olduğunu, bununla beraber yeni dönem tasavvuf anlayışının bıraktığı yerden devam ederek ilâhî, imanî ve kevnî hakikatlerin tahkiki ameliyesini kendi içerisinde kapsamlı ve bütüncül bir şekilde hem de hakikatlerin tenâsübünü ve müvâzenesini bozmadan pratize ettiğini ve bu itibarla da marifetullah ilminde ve tahkik faaliyetinde yeni dönem tasavvuf anlayışının mütemmimi ve ikmâl edicisi şeklinde değerlendirilebileceğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, İbnü’l-Arabî, Sadreddin Konevî, Said Nursi, Risâle-i Nûr

Etik Beyan

Çalışma etik kurul onayı gerektiren bir çalışma değildir. Çalışmanın tüm aşamalarında bilimsel kurallar göz önünde bulundurularak etik kurallara uyulmuştur.

Destekleyen Kurum

Yok

RİSALE-İ NUR AND THE NEW PERIOD ṢŪFİSM ESTABLISHED WITH IBN AL-‘ARABĪ AND QŪNAWĪ

Öz

This study aims to reveal the relationship between Risale-i Nur and the new period Ṣūfism, which was formed by Muhyiddin Ibn al-‘Arabī and Ṣadr al-Dīn al-Qūnawī and named as ʻilm-i ilāhī and ʻilm-i taḥqīq, through the basic characteristics of the aforementioned Ṣūfī thought. Thus, it was aimed to determine the nature and kind of relationship between them in terms of science. For this purpose, first of all, the Ṣūfism of the aforementioned period and its new characteristics that make it different have been tried to be observed based on a series of studies directly related to the subject. Then, it has been tried to find the basic characteristics and complexity of the Risale-i Nur to correspond to these. Finally, it has been tried to see whether the reciprocity and commonality between them, determined in terms of their main scientific characteristics, and the quality of this, are capable of conveying the Risale-i Nur to be evaluated as a supplementary and supplementary to the new period Ṣūfī thought, as ʻilm-i ilāhī and ʻilm-i taḥqīq. According to what has been reached, the Risale-i Nur has scientifically similar features to those of the new era Ṣūfism. However, continuing from the place where the new era Ṣūfī understanding stopped, it carried out the investigation of ilāhī (divine), īmānī (faith) and cosmic (kevnī) truths, as well as the reconciliation of realities, in a comprehensive and holistic way. It shows how to practice it without disturbing its convenience and balance, and in this respect, it can be evaluated as the complement and replenisher of the new era understanding of Ṣūfism in the science of ma‘rifatullāh and taḥqīq.

Anahtar Kelimeler

Ṣūfism, Ibn al-‘Arabī, Ṣadr al-Dīn al-Qūnawī, Said Nursi, Risale-i Nur

Kaynakça

• Açıkgenç, A. (ts.). İlim Anlayışı ve İlimlerin Sınıflandırılması Açısından Risale-i Nur’ların Bir Değerlendirmesi. M. Paksu (Haz.). Uluslararası Bediüzzaman Sempozyumu- III 20. Asırda İslam Düşüncesinin Yeniden Yapılanması ve Bediüzzaman Said Nursî içinde (477-490. ss.). Nesil Yayın Basım.
• Başer, H. B. (2018). Tasavvufî Yöntemdeki Tutarlılığın Dayanağı Olarak İttibâ-i Rasûl Anlayışı: Cüneyd-i Bağdâdî ve İbnü’l-Arabî Arasında Mukayeseli Bir Değerlendirme. M. Arslan vd. (Ed.). Uluslararası İbnü’l-Arabi Sempozyumu İnsanlığın Hakikat Arayışı ve İbnü’l-Arabi Bildiri Kitabı içinde (1/567-595. ss.). İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Bolay, S. H. (ts.). Said Nursi’nin Vahdet-i Vücuda Bakışı. Uluslararası Bediüzzaman Sempozyumu-V- Risâle-i Nur’a Göre Kur’ân’ın İnsana Bakışı içinde (545-550. ss.).
• Demirli, E. (2004a Güz). Klasik İslâm Nazariyatı ile Osmanlı Düşünce Dünyası Arasında Selçuklu Köprüsü: Sadreddin Konevî ve Nazari Tasavvufun Kuruluşu. Türklük Araştırmaları Dergisi (16), 7-35.
• Demirli, E. (2004b). Sadreddin Konevî ve İslâm Düşünce Tarihindeki Yeri. Sadreddin Konevî Sempozyumu içinde (12-33. ss.).
• Demirli, E. (2007a). ‘Varlık Olmak Bakımından Varlık’ İfadesinin Sûfîlerce Yeniden Yorumlanması ve Bu Yorumun Metafizik Sonuçları. İslâm Araştırmaları Dergisi (18), 27-47.
• Demirli, E. (2007b). ‘Zahiri’ İlimlerin Otoritesi Karşısında Tasavvuf’un Meşruiyet Arayışı. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (15), 219-244.
• Demirli, E. (2009). İslam Metafizik Düşüncesinin Serüveni: Sadreddin Konevî ve Takipçilerinde İbn Sînâ Etkisi. M. Mazak ve N. Özkaya (Ed.). Uluslararası İbn Sînâ Sempozyumu içinde (2/353-359. ss.). İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları.
• Demirli, E. (2010a). Nazari Tasavvufun Kurucusu Sadreddin Konevî: Hayatı, Eserleri, Düşünceleri. İSAM Yayınları.
• Demirli, E. (2010b). Türk Düşüncesinin Kurucu Düşünürü Olarak Konevî. I. Uluslararası Sadreddin Konevî Sempozyumu Bildirileri içinde (77-80. ss.). MEBKAM Yayınları.
• Demirli, E. (2011a). İbnü’l-Arabî’nin Düşüncesinde Hz. Peygamber ve Hakikat-i Muhammediye. Kültür Coğrafyamızda Hz. Muhammed Uluslararası Sempozyum (Orta Asya, Kafkasya ve Balkanlar) içinde (2/155-163. ss.). DİB Yayınları.
• Demirli, E. (2011b). Sadreddin Konevî’de Bilgi ve Varlık. İz Yayıncılık.
• Demirli, E. (2012a). İslam Metafiziğinde Tanrı ve İnsan İbnü’l-Arabî ve Vahdet-i Vücûd Geleneği. Kabalcı Yayıncılık.
• Demirli, E. (2012b). Vahdet-i Vücûd. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (42/431-435. ss.). TDV Yayınları.
• Demirli, E. (2015). Tasavvufun Altın Çağı Konevî ve Takipçileri. Sufi Kitap.
• Demirli, E. (2016a). İslam Düşüncesi Üzerine Söyleşi Ve Konuşmalar “Filler ve Körler”. Ed. M. S. Konar ve H. B. Başer. Sufi Kitap.
• Demirli, E. (2016b Nisan). Tasavvuf Araştırmalarında Dönemlendirme Sorunu: Din Bilimleri ile Metafizik Arasında Tasavvufun İlim Olma Mücadelesi. Nazariyat İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi 2 (4), 1-29.
• Demirli, E. (2018a). Fusûsü’l-Hikem Şerhçiliği Hakkında Değerlendirmeler: Şârihlerin Temel Düşünceleri Nelerdi? E. Alkan ve O. S. Arı (Ed.). Osmanlıda İlm-i Tasavvuf içinde (271-282. ss.). İSAR Yayınları.
• Demirli, E. (2018b). İbnü’l-Arabî ve Sadreddin Konevî: İlimlerin Tedâhül Devrinde Tasavvuf ve Felsefe. M. C. Kaya (Ed.). İslâm Felsefesi Tarih ve Problemler içinde (503-539. ss.). TDV İSAM Yayınları.
• Demirli, E. (2021 Nisan). Tasavvufun Bir Din Bilimi Haline Gelmesi: Ümmi Geleneğin Dönüşme Süreci ve Nesnel Bilim Alanının Genişlemesi. Journal of Balkan Studies 1 (1), 7-37. http://doi.org/10.51331/A001
• Gazzâlî, M. (2005). İhyâu ‘Ulûmi’d-Din. Dâr İbn Hazm.
• İbnü’l-Arabî, M. (1999). el-Fütûḥâtü’l-Mekkiyye. 1-8. Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye.
• İbn Arabî, M. (2007-2012). Fütuhât-ı Mekkiyye. Çev. E. Demirli. 1-18. Litera Yayıncılık.
• İzutsu, Toshihiko. (2005). İbnü’l-Arabî’nin Fusûs’undaki Anahtar Kavramlar. Çev. A. Y. Özemre. Kaknüs Yayınları. Konevî, S. (2013a). Marifet Yolcusuna Kılavuz Tebsıratü’l-Mübtedî ve Tezkiretü’l-Müntehî. Çev. A. R. Akyürek. İz Yayıncılık.
• Konevî, S. (2013b). Tasavvuf Metafiziği Miftâh-ı Gaybi’l-Cem Ve’l-Vücûd. Çev. E. Demirli. İz Yayıncılık.
• Nursi, B. S. (1992). Barla Lâhikası. Envâr Neşriyât.
• Nursi, B. S. (1993a). ‘Asâ-yı Mûsâ. Envâr Neşriyât.
• Nursi, B. S. (1993b) Mesnevî-i Nûriye. Çev. A. Nursi. Envâr Neşriyât.
• Nursi, B. S. (1993c). Sikke-i Tasdîk-i Gaybî. Envâr Neşriyât.
• Nursi, B. S. (1994). İşârâtü’l-i‘câz. Çev. A. Nursi. Envâr Neşriyât,
• Nursi, B. S. (1995a). Kastamonu Lâhikası. Envâr Neşriyât.
• Nursi, B. S. (1995b). Şualar. Envâr Neşriyât.
• Nursi, B. S. (1996a). Emirdağ Lâhikası-I. Envâr Neşriyât.
• Nursi, B. S. (1996b). Emirdağ Lâhikası-II. Envâr Neşriyât.
• Nursi, B. S. (1996c). Lem’alar. Envâr Neşriyât.
• Nursi, B. S. (1996d). Mektûbât. Envâr Neşriyât.
• Nursi, B. S. (1996e). Sözler. Envâr Neşriyât.
• Risâle-i Nûr müellifi Bedîüzzamân Said Nursi Tarihçe-i Hayatı. (1996). Envâr Neşriyat.
• Vahide, Ş. (2009). Risâle-i Nûr’daki Belli Başlı Tasavvufî Konularla İlgili Bir İnceleme. İ. M. Abu-Rabi (Ed.). Said Nursî ve Tasavvuf içinde (17-51. ss.). Etkileşim Yayınları.