EĞİTİM VE SOSYOLOJİYE TASAVVUFÎ BAKIŞ (NİTELİKSEL BİR ANALİZ)

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 3, 317 - 335, 21.10.2023

Emine Elif Çakmak İgalçı

Öz

Bireysel ya da sosyolojik olarak insan kendini fark etme, tanıma, yetiştirme ve olgunlaşma süreci içerisinde her daim gelişim ve değişime açık olan bir varlıktır. İnsanın eğitimsel ve toplumsal olarak bireysel pozisyonunu ele almak hem onun var olma sebebini hem de değişim ve gelişim sürecini anlamayı kolaylaştırır. Dinî ilimlerden tasavvufun da amacı insanın varoluş serüvenini bilerek o gaye doğrultusunda insan-Yaratıcı bağının güçlü olmasını sağlamak, bu kutsal birlikteliğe götürecek olan eğitimsel ve sosyolojik basamakları ferdî ve içtimaî açıdan ele alarak insan yetiştirme gayretinde olmaktır. Tasavvufun öncelediği insan olgusu, insana atfedilen değer ve yetiştirme gayreti, eğitim ve sosyoloji dalları üzerinden incelenecektir. Bu çalışmada bir eğitim metodu olarak dinin manevî ve ahlâkî yönünü temsil eden tasavvufun eğitim ile ilişkisi ele alınacak, tasavvufun sosyal hayata katkıları, sosyoloji ile ilişkisinin tespiti üzerinde durularak eğitim ve sosyolojiye tasavvufî bir bakış oluşturulacaktır. Niteliksel araştırma yöntemi kullanılan çalışmada eğitim, sosyoloji ve tasavvuf alanları betimleyici bir şekilde aktarılacak, tasavvufî düşüncenin insan yetiştirmedeki rolünün günümüz eğitim ve toplumsal izdüşümüne ne derece katkı sağlayabileceği değerlendirilmeye çalışılacaktır. Eğitimsel ve sosyolojik izdüşümleriyle tasavvuf alanından ilmî bir yaklaşım oluşturulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Eğitim, Sosyoloji, İnsan, Nitelik

SUFI PERSPECTIVE ON EDUCATION AND SOCIOLOGY (QUALITATIVE ANALYSIS)

Öz

Individually or sociologically, human beings are always open to development and change in the process of self-awareness, recognition, upbringing and maturation. Addressing the individual's educational and social position makes it easier to understand both the reason for his existence and the process of change and development. The aim of Sufism, one of the religious sciences, is to know the adventure of human existence, to ensure that the human-Creator bond is strong in line with that purpose, and to strive to raise human beings by addressing the educational and sociological steps that will lead to this sacred union from an individual and social perspective. The human phenomenon prioritized by Sufism, the value attributed to human beings and the effort to raise them will be examined through the branches of education and sociology. In this study, the relationship of Sufism, which represents the spiritual and moral aspect of religion as an educational method, with education will be discussed, and a Sufi perspective on education and sociology will be created by emphasizing the contributions of Sufism to social life and the determination of its relationship with sociology. In this qualitative study, the fields of education, sociology and Sufism will be presented in a descriptive way, and it will be tried to evaluate to what extent the role of Sufi thought in human education can contribute to today's education and social projection. A scientific approach will be created from the field of Sufism with its educational and sociological projections.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Education, Sosyology, Human, Quality

Kaynakça

• Akkır, R. (2019). Üniversite Öğrencilerinin Tasavvuf, Tarikat ve Rabıta Olgusuna Bakışı: Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Örneği. Tasavvur Tekirdağ İlahiyat Dergisi, Aralık (5/2). 1273-1298.
• Akot, Bülent (2014). Tasavvufî İrşad Metodu Olarak Sohbetin Fonksiyonu. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi / The Journal of International Social Research, (3/31). 30-39.
• Ankaravî, İ. (2011). Minhacu'l-Fukara Fakirlerin Yolu. (S. Ekici, Çev.). İnsan Yayınları.
• Barkan, Ö. L. (1974). Osmanlı İmparatorluğu’nda Kolonizatör Türk Dervişleri. Vakıflar Dergisi (2). 279-304.
• Armaner, N. (1980). Din Psikolojisine Giriş. Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Arslan, M. (2009). Eğitim Bilimine Giriş. M. Arslan (Ed.). Eğitimle İlgili Temel Kavramlar. Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Aslan, C. (2013). Sosyolojiye Giriş Kavramlar ve Kullanımları. Karahan Kitabevi.
• Ayhan, H. (1986). Eğitime Giriş İslamiyet’i Eğitime Getirdiği Değerler. Damla Yayınevi.
• Bahar, H. İ. (2011). Sosyoloji. Akademik Hayat.
• Benna, H. (2013). Tasavvuf ve Ahlak Eğitimi. (Ayetullah Güneş, Cuma Karan, Çev.). Nida Yayınları.
• Bozkurt, V. (2006). Değişen Dünyada Sosyoloji. Ekin Kitapevi.
• Baz, İ. (2012). Tasavvuf. K. Özköse (Ed.). Tasavvufun Tesir Halkası. Grafiker Yayınevi.
• Bulut, Y. Sosyoloji, İstanbul Üniversitesi Uzaktan Eğitim Yayınları.
• Derin, S. (2012). Kur’an-ı Kerim’de Seyr u Sülûk. Erkam Yayınları.
• Derin, S. (2016). İmâm Rabbânî’nin İzinde Mânevî Yolculuk. Erkam Yayınları.
• Derin, S. (2019). Sufilerden Günümüz İnsanına Mesajlar. Altınoluk Dergisi. (406). Aralık. Erden, M. (2017). Eğitim Bilimlerine Giriş. Arkadaş.
• Ergül, Â. (2019). Bunalan Çağa Tasavvuf Üslubuyla İman, İslâm ve İhsan Aşısı. Altınoluk Dergisi, (406). Aralık.
• Gazzâlî, Ebu Muhammed. (2012). İhyâ-u U’lûmiddîn III. (Ahmed Serdaroğlu, Çev.). Bedir Yayınevi.
• Geylânî, A. (2012). Adâb-ı Müridîn Tarikatın Adabları. (Kazım Ağcakaya, Çev.). Medine Yayıncılık.
• Giddens, A. (2008). Sosyoloji. Kırmızı Yayınları.
• Göktaş, V. (2011). Tasavvufî Terbiyenin Dünümüz Din Eğitim-Öğretimine Sunabileceği İmkânlar. (52/2), 137-155. AÜİFD.
• Görmez, M. (2018). Kalbin Erbâini. Otto.
• Gözütok, Ş. (2012). Sufî Pedagojisi: Tasavvufta Şahsiyet Eğitimi. Nesil Yayınları.
• Gudde, Ebû Fettâh. (2017). Bir Eğitimci Olarak Hz. Muhammed ve Eğitim metodu. Otto Yayınları.
• Günay, Ü. (1992). Eğitim Sosyolojisi Dersleri. Erciyes Üniversitesi Yayınları.
• Güzey, A. R. (2019). Osmanlı Tekkelerinde İşleyiş ve Eğitim. Sosyal Bilimler Dergisi. (6/34). 377-392.
• İgalçı Çakmak, E. E. (2022). Tasavvufî Ahlâk Bazında Manevî Eğitim – Okul Öncesi Dönem Örneklemi. Fecr Yayınları.
• Kara, M. (1990). Din Hayat Sanat Açısından Tekkeler ve Zaviyeler. Dergâh Yayınları.
• Kara, M. (2008). Tekke Eğitimi ve Literatürü. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. (6/12). 107-138.
• Kılıç, M. E. (2012). Tasavvufa Giriş. Sûfî Kitap.
• Kocaman, K. (2020). Tasavvufî Eğitimde Özel Eğitim Yöntemleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. (13/70). 1162-1172.
• Koç, A. (1999). İhvân-ı Safâ’nın Eğitim Felsefesi. MÜİFAV.
• Kurtkan, Â. (1977). Sosyolojik Açıdan Tasavvuf ve Laiklik. Kutsun Yayınevi.
• Kuşeyrî, A. (2016). Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risalesi. (S. Uludağ, Çev.). Dergâh Yayınları Özkalp, E. (2000). Sosyolojiye Giriş. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Rumî, M. C. (2017). Mesnevî Şerhi. (Tahirü’l Mevlevî, Ter.). (3). 2701-2730. Şamil Yayınevi.
• Sayın, E. (2014). Tasavvuf Terapisi. Nesil Yayınları.
• Sayın, E. (2018). Tasavvufî Eğitim. Rağbet Yayınları.
• Sayın, Ö. (1994). Sosyolojiye Giriş, Üniversite Kitapları.
• Schimmel, A. (2004). İslam’ın Mistik Boyutları. (Ergün Kocabıyık, Trc.). Kabalcı Yayınları.
• Serhendî, A. F. (2017) Mektubat II. (Hüseyin Hilmi Işık, Ter.). Hakikat Yayınları.
• Sühreverdî, Ebu Hafs Şehâbeddin. (2016). Avârifü’l-Maârif Gerçek Tasavvuf. (Dilaver Selvi, Çev.). Semerkand Yayınları.
• Şenel, E. A. (2018). Eğitim Bilimine Giriş. M. Gültekin (Ed). Eğitimin Temel Kavramları. Anadolu Üniversitesi Yayınevi.
• Şimşek, N. (2021). İslâm Filozoflarının Ahlak ve Eğitim Anlayışı (Fârâbî, İbn Sînâ, Kınalızâde Ali Efendi). Pegem.
• Taplamacıoğlu, M. (1969). Genel Sosyoloji Üzerine Bir Deneme. Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Tek, A. (2020). Tarihî Süreçte Tasavvuf ve Tarikatlar. Bursa Akademi.
• Uludağ, S. (1979). İslam Düşüncesinin Yapısı. Dergâh Yayınları.
• Ulvan, A. N. (1981). İslam’da Aile Eğitimi. (c.1). Uysal Kitabevi.
• Ülken, H. Z. (1967). Eğitim Felsefesi. Millî Eğitim Basımevi.
• Yıldırım, E. (2021). Sûfî Sosyoloji Maneviyatın Toplumsal Var Oluşu. Beyan Yayınları.
• Yılmaz, H. K. (1995). Seyr-i Sülûk Tasavvufî Eğitim. Altınoluk Dergisi. (112). 32-45.
• Yılmaz, H. K. (2010). Ana hatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar. Ensar Neşriyat.
• Yılmaz, H. K. (2019). Çare Kendine Yoğunlaşmakta Değil Kendini Aşmakta. Altınoluk Dergisi. (406). Aralık.
• Yılmaz, N. (2001). Osmanlı Toplumunda Tasavvuf: Sûfîler, Devlet ve Ulemâ (XVII. Yüzyıl). OSAV.
• Yılmaz, Ö. (2019). Geçmişten Günümüze Tasavvuf ve Tarikatlar. Akçağ Yayınları.
• Tûsî, Ebu Nasr Serrâc. (2012). el-Lûmâ İslam Tasavvufu. (H. K. Yılmaz, Ter.). Erkâm Yayınları.
• Zengin, A. Y. (2014 Mayıs 4-6). Tasavvufî Eğitim Anlayışı ile Günümüzdeki Bazı Eğitim Kavramlarının Örtüştüğüne Dair Bir Çalışma. Kastamonu Üniversitesi II. Uluslararası Şeyh Şaban-ı Veli Sempozyumu.