ANTİK MEDENİYETLERDE MÜZİK VE DİNİ MÜZİK

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 3, 127 - 144, 21.10.2023

İrfan Yiğit

Öz

Antik çağlarda ve farklı dönemlerde kutlamaları, bayramların, ritüellerin ve kült törenlerinin özü ziyafet, dans ve müziktir. Kutsalın müzik ve dans üzerinde oluşturduğu etki neticesinde de dini müzik ortaya çıkmıştır. Müzik ve dansın ortaya çıkışında din en önemli bir etkendir. Müziğin dinden doğduğu düşüncesi bugün birçok bilim tarafından kabul edilmektedir. İlkel toplumlarda müzik bir ibadet aracı, insanları Yüce Yaratıcıya ulaştıran bir iletişim aracı, hatta Tanrının insanlara bir lütfu olarak kabul edilirdi. Dinlerin etkisindeki toplumlarda aynı zamanda müzisyenler din adamları idiler. Tanrıların küsmemesi için yapılan müzikte müzisyenlerin profesyonelliği toplumsal açıdan çok önemliydi. Dinin müzik üzerindeki etkisi kavramsal tanımlamada da etkili olmuştur. Dinî müzik çeşitli dinlerde ve kültürlerde farklı şekillerde tanımlanmaktadır. Özellikle Yunan kültürünün müzik üzerindeki etkisi kavramsal tanımlamanın belirlenmesine kadar gitmiştir. Müzik kelimesinin anlamı Yunan kültüründeki tanrılarla, tanrıların kızlarının isimleri ile belirlenmiştir. Halbuki müzik antik medeniyetlerden beri var olan ve bu medeniyetlerin kendi dillerinde tanımları yapılan bir olgudur. Ayrıca müziğin kaynağının din olması ilahi bir nitelik kazanmasına neden olmaktadır. Kaynağı din olan müzik, ilk insanla başlayan dinler tarihi sürecinde şekillenmiştir. Müziğin kaynağının dini olgularla oluştuğu ve müziğin varlığının da dini müzikle ortaya çıktığı tezi makalemizin ortaya koyacağı temel konudur. Antik medeniyetlerin dinî ritüellerinde kullandıkları müzikler, müziğin ilahi nitelik kazanmasına neden olmuştur. Bu nedenle antik medeniyetlerin kült ve ritüelleri incelenerek özellikle Anadolu medeniyetleri üzerinden incelemeler örneklemler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Müzik, Müzik Arkeoloji, Dini Müzik, Antik Medeniyet, Kült

MUSIC AND RELIGIOUS MUSIC IN ANCIENT CIVILIZATIONS

Öz

The essence of celebrations, holidays, rituals and cult ceremonies in ancient times and different periods is feasting, dance and music. As a result of the influence of the sacred on music and dance, religious music emerged. Religion is the most essential factor in the emergence of music and dance. The idea that music arises from religion is accepted by many scientists today. In primitive societies, music was considered a means of worship, a means of communication that brought people to the Almighty Creator, and even a blessing from God to people. In societies influenced by religions, musicians were also clergy. The musicians' professionalism was socially important in the music so that the gods would not be offended. The influence of religion on music has also been effective in conceptual definition. Religious music is defined in different ways in various religions and cultures. In particular, the influence of Greek culture on music went as far as determining the conceptual definition. The meaning of the word music is determined by the gods in Greek culture and the names of the daughters of the gods. However, music is a phenomenon that has existed since ancient civilisations and is defined in the languages of these civilisations. In addition, the fact that the source of music is religion causes it to gain a divine quality. Music, whose source is religion, was shaped during the history of religions, which started with the first human. The thesis that the source of music comes from religious phenomena and that the existence of music emerges from religious music is the main issue that our article will reveal. The music used by ancient civilisations in their religious rituals caused the music to gain a divine quality. For this reason, the cults and rituals of ancient civilisations were examined, and samples were made, especially on Anatolian civilisations.

Anahtar Kelimeler

Civilisations, Music Archeology, Religious Music, Ancient Civilization, Cult

Kaynakça

• Ak, A. Ş. (2014). Türk Din Mûsikîsi: Camî ve Tekke Mûsikîsi. Akcąğ.
• Alvan, T., & Alvan, M. H. (2016). Saz ve söz meclisi:" şiir ve musıkî medeniyetimiz". Şule Yayınları.
• Arıkan, Y. (2003). Hitit Çivi Yazılı Kaynaklarında Zilipuriiatalla- Görevlisi. Archivum Anatolicum-Anadolu Arşivleri, 6(2), 1-26.
• Arslan, F. (2015). İslam Medeniyetinde Musiki. Beyan Yayınları.
• Attali, J. (2017). Gürültüden müziğe. GG Türkmen, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Conka, S. (2004). Hititlerde Müzik. Atlas Dergisi, 3, 58.
• Çârpâre. (t.y.). İçinde Lehçe-i Osmânî (C. 2, s. 1065).
• Çetinkaya, Y. (2014). İhvan’ı Safa’Da Musiki düşüncesi. İnsan Yayınları.
• Dinçol, B. (2023). Hititlerde Müzik ve Dans. Içinde Hititler: Bir Anadolu imparatorluğu. Yapı Kredi Yayınları.
• Düzenli, P. (2014). İslam Kültür Tarihinde Musiki. Kayıhan Yayınları.
• Elbaş, O. (2010). Hitit Müziği, Müzisyenler ve Çalgıları. 7. Uluslararası Hititoloji Kongresi, 245-261.
• Elbaş, O. (2017). Hitit Müziği, Müzisyenler, Dans ve Çalgılar. Akob Akdeniz Opera ve Bale Kulübü Kültür Sanat Dergisi, 41-42, 30-46.
• Ensert, H. K. (2013). Eski Anadolu’da Müzik ve Günümüze Etkileri. Çorum ve Kültür, 29-47.
• Ergener, R. (2022). Anadolu’nun Kültürel Kökleri Tarih, Mitoloji ve Din. Maya Kitap.
• Erol, L. (2010). Anadolu Müzik Kültürü Birikiminin Dünya Müzik Tarihi İçin Anlamı. 7. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri, 1, 285-297.
• Gavaz, Ö. (2011). Hitit Krallarının kült gezileri ve Tanrılar için Düzenledikleri Merasimler [Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• İnançer, Ö. T. (2016). İstanbul’da Tarikat Ayin ve Zikirleri. Antik Çağdan, 21, 316-327.
• İTTİHÂD. (t.y.). TDV İslâm Ansiklopedisi. Geliş tarihi 13 Eylül 2023, gönderen https://islamansiklopedisi.org.tr/ittihad
• Jie, J. (2015). Çin müziği: Eski ve modern çağlardan yankılar. Kaynak Yayınları.
• Karaağaç, B. (2018). Arkeolojik Çağlarda Anadolu’da Müzik. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(1), 285-298.
• Kılınç, U. (2019). Mitolojinin Müziği (1. Baskı). Karum Yayınları.
• Masalcı Şahin, G. (2020). Hititlerde müzik, müzik aletleri ve müzisyenler. Bilgin Kültür Sanat Yayınları. Mimaroğlu, İ. K. (2017). Müzik tarihi. Varlık Yayınları.
• Nacakcı, Z. (2021). İnsan-kültür-müzik (Varoluştan müzik kültürüne). Müzik Kültürü,(Ed. Alaattin Canbay, Zeki Nacakcı), Ankara: Pegem Akademi.
• Nâkûr’un Sesi” Ya da “Sûr’a Üfleme. (2020). Z Kültür Sanat Şehir Tematik Dergi, 4, 32-33.
• NEVBE. (2007). İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 33, ss. 37-38).
• Oral, E. (2021). Hititlerde Dinsel Törenler, Bayramlar ve Festivaller. Journal of Socıal, Humanıtıes And Admınıstrıve Scıences, 7(39), 635-644.
• Özcan, N. (1994). DİNÎ MÛSİKİ. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 9, ss. 359-360). Diyanet İşleri Başkanlığı. https://islamansiklopedisi.org.tr/dini-musiki
• Özcan, N., & Çetinkaya, Y. (2020). MÛSİKİ. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 31, ss. 257-261). Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Peker, H. (1993). Tasavvuf psikolojisi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7, 35-52.
• Schwemer, D. (2013). Tanrılar Kültü, Büyü Ritüeli ve Ölülerin Bakımı. Eds. M. Doğan–Alparslan–M. Alparslan, Hititler. İstanbul, 432-449.
• Schwemer, D. (2023). Tanrılar Kültü, Büyü Ritüeli ve Ölülerin Bakımı. Içinde Hititler: Bir Anadolu imparatorluğu (ss. 219-228). Yapı Kredi Yayınları.
• Sedat, A. (1967). Libasyon Kapları" Gaga Ağızlı Desti" ile" Kol Biçimli Alet" ve Hitit Metinlerindeki Karşılıkları. Belleten, 31(124), 513-530.
• Sipahi, İ. T. (2019). Hititlerde Dans-Müzik ve Günümüze Yansimalari. Ankara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 1(1), 71-97.
• Şahin, G. M. (t.y.). Hitit Dini Törenlerinde Müzisyenler.
• Şahin, G. M. (2019). Hititçe Metinlerde Geçen Bazı Yerel Şarkıcılar Üzerine. Archivum Anatolicum-Anadolu Arşivleri, 13(1), 83-100.
• Tanrıkorur, C. (2016). Osmanlı Dönemi Türk Musikisi. Dergah Yayınları.
• Turabi, A. H., Yeprem, M. S., Arslan, F., Çakır, A., Akpınar, H., Harmancı, A. B., Özden, E., Tıraşçı, M., Sezikli, U., & Karabaşoğlu, C. (2021). Türk din musikisi el kitabı. Grafiker Yayınları.
• Uçan, A. (2015). Türk Müzik Kültürü, Genişletilmiş 3. Basım, Ankara: Evrensel Müzik ve Yayınevi.
• Ünal, A., & Başgelen, N. (2003). Hititler Devrinde Anadolu (C. 2). Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Yıldırım, T. (2002). Hüseyindede Tepesi’nde Bulunan İkinci Kabartmalı Vazoya Ait Yeni Bir Müzisyen. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 42(1-2), 1-7.
• Yıldırım, T. (2013). Hüseyindede Kazısı ve Eski Hitit Sanatı’na Katkıları. Çorum Kültür ve Sanat Bilim, Kültür, Sanat, Tarih ve Turizm Dergisi, S, 14, 76-92.
• Yiğit, İ. (2023). Mısır’dan İskandinavya’ya Dans, Müzik Din İlişkisi. 352-367.
• Yiğit, T. (2005). Hurrilere İlişkin Hititçe Çivi Yazılı Belgelerdeki İlk Kayıtlar. Tarih Araştırmaları Dergisi, 38, 55-69.