Mikro Havza Ölçeğinde Erozyona Duyarlılık Parametreleri İle Bazı Toprak Özellikleri Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesi

Yıl 2019, Özel Sayı, 15 - 23, 24.12.2019

Fikret Saygın Orhan Dengiz , Serkan İç

https://doi.org/10.21657/topraksu.654768

Cited By: 3

Öz

Hızlandırılmış toprak erozyonunun oluşumu, iklim ve toprak özelliklerine doğrudan bağımlı iken
diğer faktörler erozyon olayının boyutunu ve yönünü belirlemektedir. Tahmin modellerine girdi olacak
şekilde toprağın aşınabilirlik karakterinin belirlenmesi, erozyon çalışmalarında ilk adımı oluşturmaktadır.
Bu çalışmanın amacı Türkiye’nin Doğu Karadeniz Bölgesi’nde, Bayburt ili sınırları içerisinde yer alan
mikro havzaya ait işlemeli tarım yapılan toprakların aşınabilirliğini Evrensel Toprak Kayıp Eşitliği’nin alt
bileşeni olan toprak aşınım faktörü (USLE-K), dipersiyon oranı (DO) ve kil oranı (KO) göstergeleri ile ortaya
koymaktır. Bu amaç doğrultusunda mikro havza içerisinde tarım arazilerinin yer aldığı 28 farklı noktadan
toprak örnekleri alınmıştır. Laboratuvar çalışmasından sonra elde edilen veriler dijital ortama aktarılmış
ve istatistiksel olarak test edilmiştir. Değerlendirme sonuçlarına göre mikro havza içerisinde yer alan
işlemeli tarım arazileri toprakların erozyona karşı hassasiyetleri değişkenlik göstermektedir. Toprakların
USLE-K değerleri 0.070-0.580 t ha-1 ha MJ-1 h mm-1 arasında değişirken KO değerleri ise 1.05-6.71
arasında değişim göstermiştir. Ayrıca DO değeri ise 5.81 ve 48.55 arasında değiştiği belirlenmiştir.
USLE-K’ya göre tarım toprakların yaklaşık %78.6’sı fazla ve çok fazla aşınabilir sınıfa girerken, DO’a göre
bu oran toprakların % 50’si ve KO’nın büyük çoğunluğu erozyona karşı dayanaksız olup, bu topraklar
nadas ve buğday tarımı yapılan alanlarda yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dispersiyon oranı, kil oranı, mikro havza, usle-k

Kaynakça

• Arslanoğlu M, Özçelik M (2005). Sayısal arazi yükseklik verilerinin iyileştirilmesi. TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 10. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, 28 Mart-1 Nisan, Ankara. Başkan O, Dengiz O (2008). Comparision of traditional and geostatistical methods to estimate soil erodibility factor, Arid Land Research and Management, 22: 29-45. Blake GR, Hartge KH (1986). Bulk density and particle density. ın: methods of soil analysis, part I, physical and mineralogical methods. Pp: 363-381. ASA and SSSA Agronomy Monograph, No:9, (2nd ed), Madison. Bouyoucous GJ (1951). A Recalibration of the Hydrometer for Making Mechanical Analysis of Soil Agronomy Journal, 43: 434-438. Bremner JM (1965). Inorganic Forms of Nitrogen. Methods of Soil Analysis. Black, C.A. American Soc. Of Agron. Inc. Publ. Madison Wis., USA, 1197-1287. Bryan RB (1968). The development, use and efficiency of indices of soil erodibility, Geoderma, 2: 5-26. Büyüköztürk Ş (2009).Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara, Pegem Akademi. Erpul G, Deviren-Saygın S (2012). Ülkemizdeki Toprak Erozyonu Sorunu Üzerine: Ne Yapmalı? Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi, 1(1): 26-32. İmamoğlu A, Bahadır M, Dengiz O (2016). Çorum Alaca Havzasında toprak erozyon duyarlılık faktörünün farklı enterpolasyon modelller kullanılarak konumsal dağılımlarının belirlenmesi, Toprak Su Dergisi, 5(1): (8-15). Kacar B (1994). Bitki ve toprağın kimyasal analizleri III. (Toprak Analizleri). Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Eğitim Araştırma ve Geliştirme Fonu Yayınları, No. 3, Ankara. Kanar E, Dengiz O (2015). Madendere Havzası topraklarında arazi kullanım/arazi örtüsü ile bazı erozyon duyarlılık indeksleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi, Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 2: 15-27. ISSN: 2148-2306. Karaatlı M (2010). Verilerin düzenlenmesi ve gösterimi, Editör: Kalaycı, Ş. SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri, Asil Yayın Dağıtımı Ltd. Şti Ankara, pp. 2-47. Klute A, Dirksen C (1986). Hydraulic conductivity and diffusivity. In: Klute, A. (Ed), Methods of Soil Analysis. Part 2. Agronomy 9: 687–732. Am. Soc. of Agron., Inc., Madison, Wisconsin, USA. Lal R (1988). Soil erosion research methods. soil and water conservation society, Lucie Press, Florida. Mulla DJ, McBratney AB (2000). Soil spatial variability. Handbook of soil science CRS Pres., pp. 321-352. Olsen SR, Sommers LE (1982). Phosphorus methods of soil analysis. Part II. Chemical and microbiological properties. (Page et al.) p.403-430. ASA, SSSA, Madison, WI. Özdemir N (2002). Toprak ve su koruma. OMÜ Zir. Fak. Yayınları No: 22, Samsun. Özyazıcı MA, Dengiz O, Aydoğan M, Bayraklı B, Emel Kesim E, Urla Ö, Hakan Yıldız H, Ünal E (2016). Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi tarım topraklarının temel verimlilik düzeyleri ve alansal dağılımları. Anadolu Tarım Bilim. Derg. 31(1): 136-148. Richards LA (1954). Diagnosis and Improvement of Saline and Alkaline Soils. U.S. Dept. Agr. Handbook, 60, 109. Riverside. Sağlam M (2013). Çok değişkenli istatistiksel yöntemler ile toprak özelliklerinin gruplandırılması. Toprak Su Dergisi, 2(1): 7-14. Sağlam, MT (1997). Toprak ve suyun kimyasal analiz yöntemleri. Trakya Üni. Ziraat Fak. Yayın No: 189, Ders Kitabı No: 5, 2. Baskı, Tekirdağ. Soil Survey Staff. (1992). Procedures for collecting soil samples and methods of analysis for soil survey. Soil Surv. Invest. Rep. I. U.S. Gov. Print. Office, Washington D.C. USA. Wilding LP (1985). Spatial variability: It's documentation, accommodation and implication to soil surveys. In: DR Nielsenand J Bouma (Eds.), Soil Spatial Variability, Pudoc, Wageningen, pp. 166-194. Wischmeier WH, Smith DD (1978). Predicting rainfall erosion losses – a guide to conservation planning, Agriculture Handbook 537, United States Department of Agriculture, Washington DC, pp. 58. Yakupoğlu T, Demirci D (2013). Kahramanmaraş-Narlı Ovası topraklarının erozyona duyarlılıkları ile bazı toprak özellikleri arasındaki ilişkiler, Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 28(1): 33-38.