Barış Eğitimi Programının Lise Öğrencilerinin Öznel İyi Oluş ve Umut Düzeyleri Üzerindeki Etkileri

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 47, 69 - 85, 01.01.2017

Ali Serdar Sağkal , Abbas Türnüklü

Öz

Bu çalışmada, barış eğitimi programının lise öğrencilerinin öznel iyi oluş ve umut düzeyleri üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Yarı deneysel desenin kullanıldığı araştırmada, deney grubunda 42 (kız, n=21; erkek, n=21), kontrol grubunda 42 (kız, n=21; erkek, n=21) olmak üzere toplam 84 (kız, n=42; erkek, n=42) katılımcı yer almıştır. Deney grubundaki katılımcılara 16 oturumdan oluşan Barış Eğitimi Programı uygulanırken; kontrol grubundaki katılımcılara herhangi bir müdahale yapılmamıştır. Araştırmanın bağımlı değişkenlerini ölçmek için Yaşam Doyumu Ölçeği, Pozitif ve Negatif Duygu Ölçeği ve Çocuklarda Umut Ölçeği kullanılmıştır. Öntest, sontest ve izleme ölçümlerinin yapıldığı çalışmada gruplararası farklılıkların tespitinde Tekrarlı Ölçümler İçin Tek Yönlü Çok Değişkenli Kovaryans Analizi (MANCOVA) uygulanmıştır. Araştırma bulguları, öntest puanlarına göre düzeltilmiş sontest ve izleme puanlarının bileşkesi bakımından grup ortalamaları arasında istatistiksel açıdan anlamlı farklılıklar bulunduğunu göstermiştir. Tek değişkenli ANCOVA sonuçları, deney grubundaki katılımcıların, kontrol grubundaki katılımcılara göre, öznel iyi oluş düzeylerinin anlamlı düzeyde arttığını; umut düzeyleri bakımından gruplararasında istatistiksel olarak anlamlı farklılıkların bulunmadığını göstermiştir. Sonuç olarak, araştırma bulguları barış eğitimi programının yalnızca olumsuz özelliklerin önlenmesinde/azaltılmasında değil; öğrencilerin olumlu özelliklerinin geliştirilmesi, desteklenmesi ve güçlendirilmesinde de etkili olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Barış, Barış eğitimi, Önleyici ve gelişimsel rehberlik, Öznel iyi oluş, Umut

Kaynakça

• Atik, G. ve Kemer, G. (2009). Çocuklarda Umut Ölçeği’nin psikometrik özellikleri: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. İlköğretim Online, 8(2), 379-390.
• Bickmore, K. (2002). Peer mediation training and program implementation in elementary schools: Research results. Conflict Resolution Quarterly, 20(2), 137-160. doi:10.1002/crq.17
• Ciarrochi, J., Parker, P., Kashdan, T. B., Heaven, P. C. L. ve Barkus, E. (2015). Hope and emotional well-being: A six-year study to distinguish antecedents, correlates, and consequences. The Journal of Positive Psychology, 10(6), 520-532. doi:10.1080/17439760.2015.1015154
• Clonan, S. M., Chafouleas, S. M., McDougal, J. L. ve Riley-Tillman, T. C. (2004). Positive psychology goes to school: Are we there yet?. Psychology in the Schools, 41(1), 101-110. doi:10.1002/pits.10142
• Cohrs, J. C., Christie, D. J., White, M. P. ve Das, C. (2013). Contributions of positive psychology to peace: Toward global well-being and resilience. American Psychologist, 68(7), 590-600. doi:10.1037/a0032089
• Creswell, J. W. (2012). Educational research: Planning, conducting and evaluating quantitative and qualitative research (4. bs.). Boston, MA: Pearson.
• Çetin, C., Türnüklü, A. ve Turan, N. (2014). Anlaşmazlıkların çözümünde akran arabuluculuk modelinin dönüştürücü etkileri: Arabulucu öğrenciler gözünden bir değerlendirme. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(3), 383-411.
• Damirchi, E. S. ve Bilge, F. (2014). Barış eğitimi programının yedinci sınıf öğrencilerinin çatışma çözme ve iletişim becerilerine etkisi. Eğitim ve Bilim, 39(175), 309-318. doi:10.15390/EB.2014.2983
• Dattalo, P. (2013). Analysis of multiple dependent variables. New York: Oxford University Press.
• Deutsch, M. (2014). Cooperation, competition, and conflict. P. T. Coleman, M. Deutsch ve E. C. Marcus (Ed.). The handbook of conflict resolution: Theory and practice içinde (3. bs., s. 3-28). San Francisco, CA: JosseyBass.
• Diener, E. (1984). Subjective well-being. Psychological Bulletin, 95(3), 542-575.
• Diener, E. (2000). Subjective well-being: The science of happiness and a proposal for a national index. American Psychologist, 55(1), 34-43. doi:10.1037//0003-066X.55.1.34
• Diener, E., Emmons, R. A., Larsen, R. J. ve Griffin, S. (1985). The Satisfaction With Life Scale. Journal of Personality Assessment, 49(1), 71-75. doi:10.1207/s15327752jpa4901_13
• Diener, E. ve Tov, W. (2007). Subjective well-being and peace. Journal of Social Issues, 63(2), 421-440. doi:10.1111/j.1540-4560.2007.00517.x
• Doğan, T. ve Eryılmaz, A. (2013). İki boyutlu benlik saygısı ve öznel iyi oluş arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 107-117.
• Doğan, T. ve Sapmaz, F. (2012). Kişilerarası ilişki tarzları ve öznel iyi oluş. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(3), 585-601.
• Durant, R. H., Barkin, S. ve Krowchuk, D. P. (2001). Evaluation of a peaceful conflict resolution and violence prevention curriculum for sixth-grade students. Journal of Adolescent Health, 28(5), 386-393.
• Dursun, A. (2015). Anne babası boşanmış ergenlerin öznel iyi oluşunu arttırma programının etkililiğinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Elbedour, S. (1998). Youth in crisis: The well-being of middle eastern youth and adolescents during war and peace. Journal of Youth and Adolescence, 27(5), 539-556. doi:10.1023/A:1022878922817
• Eryılmaz, A. (2013). Pozitif psikolojinin psikolojik danışmanlık ve rehberlik alanında gelişimsel ve önleyici hizmetler bağlamında kullanılması. The Journal of Happiness & Well-Being, 1(1), 1-22.
• Eryılmaz, A. ve Öğülmüş, S. (2010). Ergenlikte öznel iyi oluş ve beş faktörlü kişilik modeli. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 189-203.
• Galtung, J. (1969). Violence, peace, and peace research. Journal of Peace Research, 6(3), 167-191.
• Gençöz, T. (2000). Pozitif ve Negatif Duygu Ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 15(46), 19-26.
• Gentry, D. B. ve Benenson, W. A. (1992). School-age peer mediators transfer knowledge and skills to home setting. Mediation Quarterly, 10(1), 101-109.
• Green, S. B. ve Salkind, N. J. (2005). Using SPSS for Windows and Macintosh: Analyzing and understanding data (4. bs.). Upper Saddle River, NJ: Pearson Prentice Hall.
• Harris, I. M. (2004). Peace education theory. Journal of Peace Education, 1(1), 5-20. doi:10.1080/1740020032000178276
• Johnson, R. T. ve Johnson, D. W. (2002). Teaching students to be peacemakers: A meta-analysis. Journal of Research in Education, 12(1), 25-39.
• Karataş, Z. (2014). Psikodrama uygulamasının üniversite öğrencilerinin öznel iyi oluş ve umutsuzlukları üzerindeki etkisi. Eğitim ve Bilim, 39(173), 118-128.
• Köker, S. (1991). Normal ve sorunlu ergenlerin yasam doyumu düzeylerinin karşılaştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Lum, J. (2013). Peace education: Past, present, and future. Journal of Peace Education, 10(3), 215-229. doi:10.1080/17400201.2013.863824
• Malkoç, A. (2011). Öznel iyi oluş müdahale programının üniversite öğrencilerinin öznel iyi oluş düzeylerine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Marques, S. C., Lopez, S. J. ve Pais-Ribeiro, J. L. (2011). “Building hope for the future”: A program to foster strengths in middle-school students. Journal of Happiness Studies, 12(1), 139-152. doi:10.1007/s10902-009- 9180-3
• Marques, S. C., Pais-Ribeiro, J. L. ve Lopez, S. J. (2011). The role of positive psychology constructs in predicting mental health and academic achievement in children and adolescents: A two-year longitudinal study. Journal of Happiness Studies, 12(6), 1049-1062. doi:10.1007/s10902-010-9244-4
• Nix, C. L. ve Hale, C. (2007). Conflict within the structure of peer mediation: An examination of controlled confrontations in an at-risk school. Conflict Resolution Quarterly, 24(3), 327-348. doi:10.1002/crq.177
• Sağkal, A. S. (2011). Barış eğitimi programının ilköğretim 6. sınıf öğrencilerinin saldırganlık eğilimleri, empati düzeyleri ve barışa ilişkin görüşleri üzerindeki etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Sağkal, A. S. (2015). Barış eğitimi programının dokuzuncu sınıf öğrencilerinin şiddete yönelik tutumları, sosyal problem çözme becerileri ve sınıf iklimi üzerindeki etkisi (Yayınlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Sağkal, A. S., Türnüklü, A. ve Topçu Kabasakal, Z. (2015). Barışyapıcı öğrencilerin barışyapıcılık sürecine ilişkin algıları. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(1), 14-26.
• Sarı, T. ve Kermen, U. (2015). Ergenlerde barışa yönelik tutumların yordayıcısı olarak öznel iyi oluş. International Journal of Human Sciences, 12(2), 532-546. doi:10.14687/ijhs.v12i2.3290
• Seligman, M. E. P., Steen, T. A., Park, N. ve Peterson, C. (2005). Positive psychology progress: Empirical validation of interventions. American Psychologist, 60(5), 410-421.
• Sims, G. K., Nelson, L. L. ve Puopolo, M. R. (Ed.). (2014). Personal peacefulness: Psychological perspectives. New York: Springer.
• Snyder, C. R., Hoza, B., Pelham, W. E., Rapoff, M. Ware, L., Danovsky, M., ... Stahl, K. J. (1997). The development and validation of the Children’s Hope Scale. Journal of Pediatric Psychology, 22(3), 399-421. doi:10.1093/jpepsy/22.3.399
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5. bs.). Boston, MA: Allyn and Bacon.
• Terjesen, M. D., Jacofsky, M., Froh, J. ve DiGiuseppe, R. (2004). Integrating positive psychology into schools: Implications for practice. Psychology in the Schools, 41(1), 163-172. doi:10.1002/pits.10148
• Topçu Kabasakal, Z., Sağkal, A. S. ve Türnüklü, A. (2015). Barış eğitimi programının öğrencilerin şiddet eğilimleri ve sosyal sorun çözme becerileri üzerindeki etkileri. Eğitim ve Bilim, 40(182), 43-62. doi:10.15390/EB.2015.4704
• Türk, F. ve Türnüklü, A. (2016). Akran arabuluculuk eğitiminin lise öğrencilerinin çatışma çözme becerileri, empatik eğilim ve saldırganlık düzeyleri üzerindeki etkisinin incelenmesi. International Journal of Human Sciences, 13(1), 1589-1606. doi:10.14687/ijhs.v13i1.3669
• Türnüklü, A. (2011). Peer mediators’ perceptions of the mediation process. Education and Science, 36(159), 179- 191.
• Türnüklü, A., Kaçmaz, T., Gürler, S., Kalender, A., Zengin, F. ve Şevkin, B. (2009). The effects of conflict resolution and peer mediation education on students’ empathy skills. Education and Science, 34(153), 15-24.
• Türnüklü, A., Kaçmaz, T., Gürler, S., Şevkin, B., Türk, F., Kalender, A. ve Zengin, F. (2010). The effects of conflict resolution and peer mediation training on primary school students’ level of aggression. Education 3- 13, 38(1), 13-22. doi:10.1080/03004270902760668
• Türnüklü, A., Kaçmaz, T., Sünbül, D. ve Ergül, H. (2010). Effects of conflict resolution and peer mediation training in a Turkish high school. Australian Journal of Guidance & Counseling, 20(1), 69-80.
• Watson, D., Clark, L. A. ve Tellegen, A. (1988). Development and validation of brief measures of positive and negative affect: The PANAS scales. Journal of Personality and Social Psychology, 54(6), 1063-1070.
• Yerlikaya, İ. (2014). Bilişsel-davranışçı yaklaşıma ve hobi terapiye dayalı “Umut Eğitimi Programları”nın ilköğretim öğrencilerinin umutsuzluk düzeyine etkisi. Route Educational and Social Science Journal, 1(1), 35-43.
• Yıldız, D. G., Çetin, H., Türnüklü, A., Tercan, M., Çetin, C. ve Kaçmaz, T. (2016). “Polatlı MüzakereciArabulucu-Lider Öğrenci Yetişiyor” projesinin değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 15(2), 650-670.