Üniversite Öğrencilerinde Risk Alma Davranışlarının Yordayıcıları

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 51, 29 - 52, 01.12.2018

Türkan Yılmaz Irmak , Rukiye Kızıltepe Durdane Gümüşten N. Banu Çengelci Özekes

Öz

Üniversite öğrencilerinde risk alma davranışlarının sıklıkla görüldüğü bilinmektedir. Eğitimi, sağlığı ve yaşamı tehlikeye atan sigara ve alkol kullanma, hız limitini aşarak araba kullanma ve emniyet kemeri kullanmama gibi davranışlar risk alma davranışı olarak tanımlanmaktadır. Bu tür davranışlar yetişkinliğe başarılı bir şekilde geçişi olumsuz etkileyebilmektedir. Bu çalışmanın amacı üniversite öğrencilerinde, demografik özellikler, ebeveynlik özellikleri, akran özellikleri ve benmerkezciliğin risk alma davranışları ile ilişkisini incelemektir. Araştırmaya yaş aralığı 18 ve 25 arasında değişmekte olan 410 üniversite öğrencisi katılmıştır. Katılımcıların 282’si kadın (% 69), 128’i erkek (% 31)’tir. Katılımcıların yaş ortalaması 20.54’tür (SS=1.33). Veriler Risk Alma Ölçeği, Yeniden Düzenlenmiş Kişisel Söylence Ölçeği, Yeniden Düzenlenmiş Hayali Seyirci Ölçeği, Çocuk Yetiştirme Stilleri Ölçeği ve Demografik Bilgi Formu ile toplanmıştır. Risk alma davranışlarının yordayıcılarını belirlemek amacıyla hiyerarşik regresyon analizi yapılmıştır. Analiz sonucunda tüm model varyansın %32’sini açıklamıştır. Son blokta yaş, cinsiyet, ebeveyn eğitimi, arkadaşlarla geçirilen saat, babanın kabul/ilgisi ve kişisel söylence değişkenlerinin risk alma davranışlarını anlamlı bir şekilde yordadığı bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Benmerkezcilik, Risk alma davranışları, Kişisel söylence, Hayali seyirci

Kaynakça

• Adalbjarnardottir, S. ve Hafsteinsson, L. G. (2001). Adolescents’ perceived parenting styles and their substance use: Concurrent and longitudinal analyses. Journal of Research on Adolescence, 11(4), 401-423. doi: 10.1111/1532-7795.00018
• Agnew, R. (1991). The interactive effects of peer variables on delinquency. Criminology, 29(1), 47-72. doi:10.1111/j.1745-9125.1991.tb01058.x
• Alberts, A., Elkind, D. ve Ginsberg, S. (2007). The personal fable and risk-taking in early adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 36(1), 71-76. doi:10.1007/s10964-006- 9144-4
• Aras, Ş., Günay, T., Özan, S. ve Orçin, E. (2007). İzmir ilinde lise öğrencilerinin riskli davranışları. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 8, 186-196.
• Arnett, J. (1991). Still crazy after all these years: Reckless behavior among young adults aged 23–27. Personality and Individual Differences, 12(12), 1305-1313.
• Arnett, J. (1992). Reckless behavior in adolescence: A developmental perspective. Developmental Review, 12(4), 339-373. doi: 10.1016/0273-2297(92)90013-R
• Arnett, J. J. (1999). Adolescent storm and stress, reconsidered. American Psychologist, 54, 317-326. doi:10.1037/0003-066X.54.5.317
• Arnett, J. J. (2000). Emerging adulthood: A theory of development from the late teens through the twenties. American Psychologist, 55(5), 469-480. doi:10.1037/0003-066X.55.5.469
• Ary, D. V., Duncan, T. E., Duncan, S. C. ve Hops, H. (1999). Adolescent problem behavior: The influence of parents and peers. Behaviour Research and Therapy, 37(3), 217-230. doi:10.1016/S0005-7967(98)00133-8
• Barber, J. G., Bolitho, F. ve Bertrand, L. D. (1999). Interpersonal versus peer group predictors of adolescent drug use. Children and Youth Services Review, 21, 565-579. doi:10.1016/S0190-7409(99)00039-0
• Bayar, N. ve Sayıl, M. (2005). Brief report: Risk taking behaviors in a non-western urban adolescent sample. Journal of Adolescence, 28, 671-676. doi:10.1016/j.adolescence.2005.01.010
• Baumrind, D. (1991). The influence of parenting style on adolescent competence and substance use. The Journal of Early Adolescence, 11(1), 56-95. doi:10.1177/0272431691111004
• Block, J. H. (1983). Differential premises arising from differential socialization of the sexes: Some conjectures. Child Development, 1335-1354.
• Bright, S. J., McKillop, D., & Ryder, D. (2008). Cigarette smoking among young adults: Integrating adolescent cognitive egocentrism with the trans‐theoretical model. Australian Journal of Psychology, 60(1), 18-25.
• Chassin, L., Hussong, A. M., Barrera, M., Molina, B. S. G., Trim, R. ve Ritter, J. (2004). Adolescent substance use. R. M. Lerner ve L. Steinberg (Ed), Handbook of adolescent psychology (2. baskı) içinde, (s. 665-696). Hoboken, NJ: Wiley & Sons.
• Chein, J., Albert, D., O’Brien, L., Uckert, K. ve Steinberg, L. (2011). Peers increase adolescent risk taking by enhancing activity in the brain’s reward circuitry. Developmental Science, 14(2), F1–F10. doi: 10.1111/j.1467-7687.2010.01035.x
• Demos, J. ve Demos, V. (1969). Adolescence in historical perspective. Journal of Marriage and the Family, 31, 632-638.
• Elkind, D. (1967). Egocentrism in adolescence. Child Development, 38, 1025-1034.
• Elkind, D. (1980). Strategic interactions in early adolescence. J. Adelson (Ed.), Handbook of adolescent psychology içinde, (s. 432-444). New York: Wiley.
• Fisher, L. ve Feldman, S. (1998). Familial antecedents of young adult health risk behavior: A longitudinal study. Journal of Family Psychology, 12, 66–80. doi:10.1037/0893-3200.12.1.66
• France, A. (2000). Towards a sociological understanding of youth and their risk-taking. Journal of Youth Studies, 3(3), 317-331. doi:10.1080/713684380
• Frankenberger, K. D. (2004). Adolescent egocentrism, risk perceptions, and sensation seeking among smoking and nonsmoking youth. Journal of Adolescent Research, 19(5), 576-590. doi:10.1177/0743558403260004
• Gardner, M. ve Steinberg, L. (2005). Peer influence on risk taking, risk preference, and risky decision making in adolescence and adulthood: An experimental study. Developmental Psychology, 41(4), 625-635. doi:10.1037/0012-1649.41.4.625
• Gecas, V. ve Schwalbe, M. L. (1986). Parental behavior and adolescent self-esteem. Journal of Marriage and the Family, 37-46.
• Greene, K., Krcmar, M., Walters, L. H., Rubin, D. L. ve Hale, L. (2000). Targeting adolescent risk-taking behaviors: The contributions of egocentrism and sensation-seeking. Journal of Adolescence, 23(4), 439-461. doi:10.1006/jado.2000.0330
• Güney, N. (2007). Ergenlikte risk almanın içsel kaynaklarının benmerkezlilik, akran baskısı, sosyoekonomik düzey ve cinsiyet açısından incelenmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Güney K., N. (2013). Investigation of motives for adolescent risk taking in terms of egocentrism, peer pressure, ses and gender. Ilkogretim Online, 12(2), 445-460.
• Haller, D. M., Meynard, A., Lefebvre, D., Hasselgård-Rowe, J., Broers, B. ve Narring, F. (2015). Excessive substance use among young people consulting family doctors: A crosssectional study. Family Practice, 32(5), 500-504. doi:10.1093/fampra/cmv058
• Harris, C. R., Jenkins, M. ve Glaser, D. (2006). Gender differences in risk assessment: why do women take fewer risks than men? Judgment and Decision Making, 1(1), 48-63.
• Hawkins, J. D., Catalona, R. F. ve Miller, J. Y. (1992). Risk and protective factors for alcohol and other drug problems in adolescence and early adulthood: Implications for substance abuse prevention. Psychological Bulletin, 112, 64-105. doi:10.1037/0033- 2909.112.1.64
• Huebner, A. J. ve Howell, L. W. (2003). Examining the relationship between adolescent sexual risk-taking and perceptions of monitoring, communication, and parenting styles. Journal of Adolescent Health, 33(2), 71-78. doi:10.1016/S1054-139X(03)00141-1
• Irwin, C. E. (2010). Young adults are worse off than adolescents. Journal of Adolescent Health, 46(5), 405-406. doi:10.1016/j.jadohealth.2010.03.001
• Jessor, R. (1991). Risk behavior in adolescence: A psychosocial framework for understanding and action. Journal of Adolescent Health, 12, 597-605. doi:10.1016/1054-139X(91)90007-K
• Jessor, R., Donovan, J. E. ve Costa, F. M. (1994). Beyond adolescence: Problem behavior and young adult development. Cambridge University Press.
• Junger, M. ve Dekovic, M. (2003). Crime as risk-taking: Co-occurrence delinquent behavior, health-endangering behaviors, and problem behaviors. C. L. Britt ve M. R. Gottfredson. (Ed.) Control theories of crime and delinquency içinde (s. 213-248). New Jersey: Transaction Publishers.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (1993) İnsan-aile-kültür. (2. Baskı) İstanbul: Remzi Kitabevi
• Kandel, D. B. (1985). On processes of peer influences in adolescent drug use: A developmental perspective. Alcohol and Substance Abuse in Adolescence, 139-163. doi:10.1300/J251v04n03_07
• Kıran-Esen, B. (2003). Akran baskısı, akademik başarı ve yaş değişkenlerine göre lise öğrencilerinin risk alma davranışının yordanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 79-85.
• Kuterovac-Jagodić, G. ve Keresteš, G. (1997). Perception of parental acceptance-rejection and some personality variables in young adults. Društvena istraživanja, 6, 447-491.
• Landicho, D. L. C., Cabanig, M. C. A., Cortes, M. S. F., & Villamor, B. J. B. (2014). Egocentrism and risk-taking among adolescents. Asia Pacific Journal of Multidisciplinary Research, 2(3), 132-142.
• Lansford, J. E., Criss, M. M., Pettit, G. S., Dodge, K. A. ve Bates,, J. E. (2003). Friendship quality, peer group affiliation, and peer antisocial behavior as moderators of the link between negative parenting and adolescent externalizing behavior. Journal of Research on Adolescence, 13, 161–184. doi:10.1111/1532-7795.1302002
• Lapsley, D. K. ve Murphy, M. N. (1985). Another look at the theoretical assumptions of adolescent egocentrism. Developmental Review, 5(3), 201-217. doi:10.1016/0273- 2297(85)90009-7
• Liu, Y. L. (2008). An examination of three models of the relationships between parental attachments and adolescents’ social functioning and depressive symptoms. Journal of Youth and Adolescence, 37(8), 941-952. doi: 10.1007/s10964-006-9147-1
• Liu, X. (2011). Relationships among the personal fable, drug use and parental monitoring in adolescents and young adults. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, West Virginia University.
• Machamer, A. M. ve Gruber, E. (1998). Secondary school, family, and educational risk: Comparing American Indian adolescents and their peers. Journal of Educational Research, 91(6), 357-369. doi:10.1080/00220679809597565
• Millstein, S. G. ve Halpern–Felsher, B. L. (2002). Judgments about risk and perceived invulnerability in adolescents and young adults. Journal of Research on Adolescence, 12(4), 399-422. doi: 10.1111/1532-7795.00039
• Ögel, K., Çorapçıoğlu, A., Sır, A., Tamar, M., Tot, Ş., Doğan, O. ve ark. (2004). Dokuz ilde ilk ve ortaöğretim öğrencilerinde tütün, alkol ve madde kullanım yaygınlığı. Türk Psikiyatri Dergisi, 15, 112-118.
• Paetsch, J. J. ve Bertrand, L. D. (1997). The relationship between peer, social, and school factors, and delinquency among youth. Journal of School Health, 67, 27-32. doi:10.1111/j.1746-1561.1997.tb06291.x
• Park, M. J., Scott, J. T., Adams, S. H., Brindis, C. D. ve Irwin Jr, C. E. (2014). Adolescent and young adult health in the United States in the past decade: little improvement and young adults remain worse off than adolescents. Journal of Adolescent Health, 55(1), 3-16. doi:10.1016/j.jadohealth.2014.04.003
• Peterson, K. L. ve Roscoe, B. (1991). Imaginary audience behavior in older adolescent females. Adolescence, 26(101), 195-200
• Rai, A. A., Stanton, B., Wu, Y., Li, X., Galbraith, J., Cottrell, L. ve ark., (2003). Relative influences of perceived parental monitoring and perceived peer involvement on adolescent risk behaviors: An analysis of six cross-sectional data sets. Journal of Adolescent Health, 33(2), 108-118. doi:10.1016/S1054-139X(03)00179-4
• Ravert, R. D., Schwartz, S. J., Zamboanga, B. L., Kim, S. Y., Weisskirch, R. S. ve Bersamin, M. (2009). Sensation seeking and danger invulnerability: Paths to college student risktaking. Personality and Individual Differences, 47(7), 763-768. doi:10.1016/j.paid.2009.06.017
• Sawyer, S. M., Afifi, R. A., Bearinger, L. H., Blakemore, S. J., Dick, B., Ezeh, A. C. ve Patton, G. C. (2012). Adolescence: A foundation for future health. The Lancet, 379(9826), 1630- 1640. doi: 10.1016/S0140-6736(12)60072-5
• Sawyer, S. M., Azzopardi, P. S., Wickremarathne, D. ve Patton, G. C. (2018). The age of adolescence. The Lancet Child and Adolescent Health. doi:10.1016/S2352-4642(18)30022-1 Schwartz, P. D., Maynard, A. M. ve Uzelac, S. M. (2008). Adolescent egocentrism: A contemporary view. Adolescence, 43(171), 441-448.
• Serovich, J. M. ve Greene, K. (1997). Predictors of adolescent sexual risk taking behaviors which put them at risk for contracting HIV. Journal of Youth and Adolescence, 26(4), 429- 444. doi:10.1023/A:1024581305264
• Simons-Morton, B., Lerner, N. ve Singer, J. (2005). The observed effects of teenage passengers on the risky driving behavior of teenage drivers. Accident Analysis & Prevention, 37(6), 973-982. doi:10.1016/j.aap.2005.04.014
• Siyez, D. M. ve Aysan, F. (2007). Ergenlerde görülen problem davranışların psiko-sosyal risk faktörleri ve koruyucu faktörler açısından yordanması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 145-172.
• Spigner, C., Hawkins, W. E. ve Loren, W. (1993). Gender differences in perception of risk associated with alcohol and drug use among college students. Women & Health, 20(1), 87-97. doi:10.1300/J013v20n01_06
• Steinberg, L. (2007). Ergenlik (Çev. Ed. F. Çok). Ankara: İmge Yayınları.
• Sümer, N. ve Güngör, D. (1999). Çocuk yetiştirme stillerinin bağlanma stilleri, benlik değerlendirmeleri ve yakın ilişkiler üzerindeki etkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 14, 35- 58.
• Uludağlı, N. P. ve Sayıl, M. (2009). Orta ve ileri ergenlik döneminde risk alma davranışı: Ebeveyn ve akranların rolü. Türk Psikoloji Yazıları, 12, 14-24.
• Yılmaz, T. (2000). Ergenlerde risk alma davranışlarının incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Whiting, B. B. ve Whiting, J. W. M. (1975). Children of six cultures: A psycho-cultural analysis. Cambridge, MA: Harvard University.