Zorbalıkta Seyirci Müdahale Ölçeği’nin (ZSMÖ) Türkçe Uyarlaması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 54, 965 - 985, 23.09.2019

Neşe Kurt Demirbaş , Kemal Öztemel

Öz

Bu çalışmanın amacı zorbalıkta seyirci müdahale ölçeğini (ZSMÖ) Türkçe’ye uyarlayarak ortaokul öğrencileri için geçerlik ve güvenirliğini incelemektir.  Ölçek geçerlik ve güvenirlik çalışmaları için 364 ortaokul öğrenci (191 kız, 173 erkek) grubuna uygulanmıştır. Ölçeğin yapı geçerliği doğrulayıcı faktör analizi ile test edilmiş ve analiz sonucunda elde edilen uyum iyiliği katsayıları kabul edilebilir düzeyde bulunmuştur. Ölçeğin tamamına ilişkin iç tutarlık katsayısı .88, alt boyutlardan olayı fark etme için  .60; olayı acil olarak yorumlama için .78; yardım etme sorumluluğunu kabul etme için .67; nasıl müdahale edileceğine karar verme için .75 ve müdahale kararını uygulama için .78  olarak bulunmuştur. Dört hafta arayla yapılan test-tekrar-test güvenirlik katsayısı ise .80 bulunmuştur. Ölçeğin ortaokul öğrencilerinin zorbalığa seyirci olmaları ile ilgili yapılacak araştırmalarda kullanılabilecek düzeyde olduğu kanısına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Zorbalık, zorbalığa seyirci, zorbalığa seyirci müdahalesi, ergenler, ölçek uyarlama

Kaynakça

• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Coloroso, B. (2003). The bully, the bullied and the bystander. New York: Harper Resource.
• DeVellis, R. F. (2016). Scale Development: Theory and Applications. Washigton: Sage Publications.
• Dupper, D. R. (2013). School bullying: new perspectives on a growing problem. 18 Mayıs 2018 tarihinde Oxford: Oxford University press. https://books.google.com.tr/books adresinden erişildi.
• Ergül, A. (2009). Bir grup süreci olarak akran zorbalığı: Katılımcı rolü gruplarında tepkisel-amaçlı saldırganlık ve toplumsal konum. Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ergül-Topçu, A. ve Dönmez, A. (2015). Bir grup süreci olarak akran zorbalığı: Katılımcı rollerinin cinsiyet ve sosyal statü açısından incelenmesi. Türk Psikoloji Dergisi, 30(75), 1- 13.
• Espelage, D. L. (2018). Understanding the complexity of school bully involvement. The Chautauqua Journal. 2(20), 1-24.
• Farrell, A. D., Sullivan,T. N., Sutherland, K. S., Corona, R., & Masho,S. (2018). Evaluation of the Olweus bully prevention in an urban school system in the USA. Prevention Science. 19(6), 833-847.
• Harris, S., & Petrie, G. F. (2003). Bullying; the bullies, the victims, the bystanders. Lanham: Maryland and Oxford.
• Jenkins, L.N., & Nickerson, A.B. (2017). Bullying participant roles and gender as predictors of bystander intervention. Agressive Behaviour. 43(3), 281-290.
• Jenkins, L.N., & Nickerson, A.B. (2019). Bystander intervention in bullying: role of social skills and gender. Journal of Early Adolescence. 39(2).
• Kaya ve Siyez (2010). KA-Sİ çocuk ve ergenler için empatik eğilim ölçeği: Geliştirilmesi geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim ve Bilim, 35(156), 110-125.
• Kline, T. J. B. (2005). Psychological testing: A practical app¬roach to design and evaluation. Thousand Oaks: Sage Publications.
• Kutlu, F ve Aydın, G. (2010). Akran zorbalığı ölçek geliştirme ön çalışması: kendini bildirim formu. Türk Psikoloji Yazıları, 13(25), 1-12.
• Midgett, A., Doumas, D., & Trull, R. (2017). Evaluation of a brief, school-based bullying bystander intervention for elementary school students. Professional School Counseling. 20(1), 172-183.
• Nunnally, J. C., & Bernstein, I. H. (1994). Psychometric theory. New York: McGraw-Hill.
• Olweus, D. (1993). Bullying at school: what we know and what we can do. Malden: Blackwell Publishing.
• Olweus, D. (1997). Bully/victim problems in school: facts and interventions. European Journal of Psychology of Education, 12(4), 495-510.
• Pişkin, M. (2002). Okul zorbalığı: tanımı, türleri, ilişkili olduğu faktörler ve alınabilecek önlemler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 2, 531-562.
• Polanin, J. R, Espelage, D.R, & Pigott, D.T. (2012). A meta-analysis of school-based bullying prevention programs’ effects on bystander intervention behavior. School Psychology Review. 41(1), 47– 65.
• Rigby, K. (1999). Peer victimisation at school and the health of secondary school students. British Journal of Educational Psychology. 69 (1), 95-104.
• Rigby, K. (2002). New perspectives on bullying. London: Jessica Kingsley Publishers. Salmivalli, C., Lagerspetz, K., Björkqvist, K., Österman, K., & Kaukiainen, A. (1996). Bullying as a groupprocess: participant roles and their relations to social status with in the group. Aggressive Behavior, 22, 1-15.
• Salmivalli, C. (1999). Participant role approach to school bullying: Implications for Interventions. Journal of Adolescence, 22, 453-459.
• Smith, P. K., Pepler, D., & Rigby, K. (2004). Bullying in schools: how successful can interventions be?. Cambridge: Cambridge Universty Press.
• Sullivan, K., Cleary, M., & Sullivan, G. (2004). Bullying in secondary schools: What it looks like and how to manage it. California: Paul Chapman Publishing & Corwin Pres.
• Şahin, M. (2007). İlköğretim okullarında zorbacı davranışların azaltılmasına yönelik empati eğitim programının etkisinin araştırılması. Yayınlanmamış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Taylor, K. (2014). The bystander intervention in bullying survey: An examination in an elementary school sample. Master Thesis, Eastern Illinois University. US.