Türkistan’da Rus Kolonizasyonunun İdari Sahaya Yansıması: Volost Yöneticiliği

Yıl 2019, Sayı: 2, 30 - 45, 31.12.2019

Hatice Karımov

Öz

Türkistan’da askeri-halk idari sistemi, 11 Temmuz 1867 tarihli Sır Derya
ve Yedisu oblastlarının idaresi hakkındaki geçici nizamname tasarısıyla
yürürlüğe kondu. Bu sisteme göre oblast ve uyezd düzeyinde
tüm sivil yönetim, askeri rütbelilerin elinde toplandı ve kırsal
nüfus, kendi içinden seçtiği ancak Taşkent’teki bölgesel (Rus) yönetimin
onayına tabi volost yöneticileri ve aul aksakalları tarafından yönetildi. Rus
idaresi, volost ve aul yönetimlerini muhafaza ederek, “yabancı” güç ile ilgili
hoşnutsuzluğun yayılma tehdidini ortadan kaldıracağına inanıyordu. Aynı şekilde
yerel yönetimler, halk arasında Rus iktidarı fikrini yaygınlaştırma aracı
olarak kullanılacaktı. Sömürge idaresinin ana figürü volost yöneticiydi ve
onların faaliyetleri yerli nüfusun yönetim organizasyonunda çok önemli bir rol
oynadı. Rus idaresi, politikalarına karşı koymayan, kendisine sadık bir insan
katmanı oluşturmak için özellikle volost yöneticiliği pozisyonunu kullandı ve
sömürgeci sistemin kendisi bizzat 1867-1868 reformları temelinde volost
yöneticisinin bu rolünü yasal olarak hazırladı. Diğer reformlarla da bu
pozisyon idari, mali olmak üzere mahkeme kararlarının uygulanması gibi
işlevlere sahip oldu. Tüm bu özellikleri sebebiyle makalemizde öncelikli olarak
1867 yılı geçici nizamname temelinde göçebe halk arasında volostların kurulma
ve volost yöneticiliği pozisyonunun oluşturulma prosedürüne yer verdik.
Ardından yürürlüğe konmayan 1871-1873 ve 1883 yılı Türkistan Genel Valiliği’nin
idaresi hakkındaki nizamname tasarılarını inceleyerek, bölgesel yönetimin
siyasi hedeflerini yansıtması sebebiyle seçim sistemi ve yöneticilerin
görevleri açısından değişimleri ortaya koymaya çalıştık. 1917 senesine kadar
yürürlükte kaldığı için 1886 yılı Türkistan Krayı’nın
idaresi hakkındaki nizamnameyi volost yöneticiliği pozisyonu özelinde
inceledik. Son olarak Senatör F. Girs’in teftiş raporu temelinde Rus
hükümetinin demagojik bir manevrası olan yeni seçim sisteminin, günlük hayata
yansımalarına değindik.

Anahtar Kelimeler

Türkistan Genel Valiliği, Askeri-halk idari sistemi, Volost, Volost Yöneticiliği, Syezd

The Reflection of Russian Colonisation to the Administrative Area in Turkestan: Volost Administration

Öz

The
military-public administrative system in Turkestan was put into effect by the
temporary statute regarding the administration of Sir Derya and Yedisu Oblasts
in July 11, 1867. According to that system, all civilian authority in Oblast
and Uyezd level was relegated to military officers and the rural populace was
governed by the Volost administrators and Aul Aksakals, who, while elected by
the natives, were subject to approbation of the local (Russian) administration
in Tashkent. The Russian administration believed that, by the retention of the
Volost and Aul administration, the spread of discontent with “foreign” power,
as a threat, could be prevented. At the same time the local administrations
would be used as a means for the dissemination of the sense of Russian rule
among the populace. The chief figure of the colonial rule was the Volst
administrator and thorcıd ıdeir actions played an important role in the
administrative organisation of the local populace. The Russian administration
used the office of Volost administrator office especially to create a layer of
people conforming to their policies and loyal to their rule; and the colonial
system itself legally laid out that function of the Volost administrator based
on the reforms of 1867-68. With other reforms, the Volost administrator gained
the function of carrying out administrative and fiscal court rulings. Due to
the aforementioned properties of Volost administration, in the present paper I
initially discussed the procedure of the founding of Volosts and the
establishment of the office of Volost administration among nomadic populace
based on the temporary statute proposal of 1867. After that, examining the not
enacted statute proposals of 1871-73 and 1883 regarding the administration of
the Turkestan Governorate General, I sought to lay out the shifts therein
pertaining to election systems and duties of administrators, as an indicator of
the political objectives of the regional administration. Since it remained in
force until 1917, I examined the Statute Regarding the Administration of the
Turkestan Krai of 1886 as pertaining to the office of Volost administrator.
Finally, I touched upon the reflections to the daily life of the new election
system based upon the inspection report of Senator F. Girs as a demagogical
ploy of the Russian government.

Anahtar Kelimeler

Turkestan Governorate General, Military-Public Administrative System, Volost, Volost Administration, Syezd

Kaynakça

• RGVİA, F. 400, Op. 1, D. 261.
• RGVİA, F. 400, Op. 1, D. 334.
• PSZRİ, Т. 38 (1822), Sob. 1, No: 29127
• PSZRİ, T. 36 (1861), Sob. 2, No: 36657.
• PSZRİ, T. 6 (1886), Sob. 3, No: 3814.
• Dalayeva, T. T. “Ot volostnogo sultana k volostnomu upravitelyu (1822-1868 gg.):yevolyutsiya statusa i socialnogo sostava.” Elektronnıy nauçnıy jurnal 1/05, Erişim: 19.12.2019, http://edu.e-history.kz/kz/publications/view/356.
• Dalayeva, T. T., “Volostnıye upraviteli v kazahskih stepyah Zapadno-Sibirskogo vedomstva: osobennosti utverjdeniya ih v doljnosti v XIX-naçale XX vv.” Vestnik (Habarşı) KazNPU im. Abaya 3/46 (2015): 30-38.
• Geyns, A. K. Dnevnik 1866 g. Puteşestviye v Turkestan, Sobraniye literaturnıh trudov. T. 2. S.-Peterburg: Tip. M. M. Stasyuleviça, 1898.
• Girs, F. Otçet revizuyuşçego, po Vısoçayşemu poveleniyu, Turkestanskiy kray. Taşkent: 1882.
• Kaliyeva, G. K. “Vliyaniye osobennostey upravleniya çinovniçestva v litse Volostnıh ypraviteley i Aulnıh starşin na ih sotsialnıy statü.” Vestnik Karagandinskogo gosudarstvennogo universiteta 3/59 (2010): 18-24.
• Kerimov, H. “Türkistan Genel Valiliği’nde İdari Sistemin Oluşumu ve Gelişim Süreci (1865-1897).” Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2019.
• Krupenkin, Y. N. “Opıt upravleniya Sibiryu v Turkestanskom General-Gubernatorstve.” Vestnik Tomskogo Gosudarstvennogo universiteta 407 (2016): 93-96.
• Materialı po istorii politiçeskogo stroya Kazahstan, Sbornik sostavlen kandidatom yuridiçeskih nauk M. G. Maseviç, T. 1, Alma-ata, 1960.
• Ölçekci, T. “Manaplar ve Kırgız Tarihindeki Rolleri.” Bilig 67 (Güz 2018): 111-128.
• Severtsov, N. A. Puteşestviye po Turkestanskomu krayu. Peterburg: 1873.
• Sokolov, V. V. “Turkestanskiy kray v sostave Rossiyskoy imperii: problemı sotsionalno-ekonomiçeskogo i obşestvenno-politiçeskogo razvitiya (Vtoraya polovina XIX v.-Fevral 1917 g.).” Dissertatsiya na soiskaniye uçenoy stepeni doktora istoriçeskih nauk, Rossiskaya Ekonomiçeskaya Akademiya im. G. V. Plehanova, 2002.
• Tuhtametov, F. T. Pravovoye polojeniye Turkestana v Rossiyskoy imperii (vtoraya polovina XIX veka). Ufa: Başkurtskiy universitet, 1999.
• Vasilyev, D. V. “Organizatsiya administrativnogo upravleniya v Kazahskoy stepi: gosudarstvennaya politika i regionalnıye praktiki (XVIII-pervaya polovina XIX v.).” Dissertatsiya,
• Povoljskiy filial FGBUN İns. Ros. İst. RAN, 2016.
• Vasilyev, D. V. “Organizatsiya upravleniya v Russkom Turkestane po proyektam polojeniya ob upravlenii 1870-x gg.” Naukovedeniye 5/24 (2014): 1-23.
• Vasilyev, D. V. “Stanovleniye i razvitiye sistemı upravleniya Turkestanskogo kraya 1865-1886 gg.” Dissertatsiya, Moskovskiy gosudarstvennıy universitet, Moskva, 1999.
• Yermekbay, J. A. “Sibirskaya administratsiya i Kazahi (20-y gg. XIX. v.-20-y gg. XX v.).” İzvestiya İrkutskogo gosudarstvennogo universiteta, T. 21 (2017): 37-43.