Rogers Brubaker’in Diaspora-Anayurt-Konuk Eden Ülke İlişkileri Teorisi Çerçevesinde Gürcistan’daki Osetler, Abhazlar ve Çeçen-Kistleri Yorumlamak

Yıl 2020, Sayı: 3, 116 - 143, 30.06.2020

Keisuke Wakizaka

Öz

Bu çalışma Rogers Brubaker’in “diaspora-anayurt-konuk eden ülke ilişkileri” teorisine katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Burada bu teorinin istisnai örneği olarak karşımıza çıkan Güney Osetya ve Çeçenistan meselesinde Gürcistan içindeki Osetler, Abhazlar ve Çeçen-Kistlerin konumu ve bu meselelerin farklı süreci izlemesinin sebebi incelenecektir. Bu çalışma Brubaker’in teorisine katkıda bulunmak için de facto devletler sorunu ve daha önce çok nadiren araştırılan Gürcistan’daki Osetler, Abhazlar ve Çeçen-Kistlere odaklanmaktadır. Brubaker’in teorisine göre “konuk eden ülke” kendi ulus-devlet inşası sürecinden “diasporalar”ı dışlarken diasporalar ise ona tepki gösterir ve “anayurt” da onları destekleyerek “konuk eden ülke”ye baskı uygular. Böylece diasporalar “anayurt”ların “konuk eden ülkeler”e baskı uygulaması için siyasi araç olarak kullanılmaktadır. Bu durum eski Sovyet ülkeleri, özellikle Baltık ülkeleri ve Kazakistan’daki Ruslar örneğinde net bir şekilde görülmektedir. Gürcü-Rus ilişkilerine bakıldığında de facto devletler sorunu “diaspora-anayurt-konuk eden ülke ilişkileri”nin değişik şekli olarak görülürken Gürcistan-de facto devletler arası ilişkilere odaklanıldığında ise Gürcistan’daki Osetler, Abhazlar ve Çeçen-Kistler farklı süreci izlemiştir. Gürcistan dışlayıcı ulus-devlet inşa sürecine girerken Rusya Güney Osetya’daki Osetler ve Abhazya’daki Abhazları desteklemiş ve onlara “hukuki-siyasi Rus diasporası” statüsünü vererek Gürcistan’ın batıya yönelmesini engellemek için onların haklarını bahane ederek baskı uygulamaktadır. Diğer yandan, Gürcistan’daki Osetler ve Abhazlar ise Rusya ve “anayurtları” tarafından desteklenmemekte ve Gürcü toplumun onlara karşı şüphesi de devam etmektedir. Yani onlar Güney Osetya ve Abhazya meselelerinde “ortada kalmış” durumdadır. Gürcistan’daki Çeçen-Kistler örneğinde ise Gürcistan Rusya’ya karşı Çeçen-Kistlerin “anayurdu” olarak tanımlanan Çeçenistan’ı desteklemiş ve bu süreçte Gürcistan’daki Çeçen-Kistler arasında “Çeçen-Vaynakh diasporası” bilinci oluşmuştur. Diğer yandan, bu kimlik dönüşümü ve Pankisi’deki kargaşadan dolayı Gürcistan devleti ve Gürcü toplumu tarafından Çeçen-Kistler dışlanmıştır. Sonuç olarak, Rusya de facto devletlerdeki insanları Gürcistan’ı terbiye etmek için kendi diasporası olarak siyasal araca dönüştürmekte ve Gürcistan’daki de facto devletler sorunu Gürcistan-Rusya gerginliğinde “diaspora-anayurt-konuk eden ülke ilişkileri”nin değişik şekli olarak görülmektedir. Diğer yandan, Gürcistan ile de facto devletler ilişkilerine bakıldığında ise Gürcistan’daki Osetler, Abhazlar ve Çeçen-Kistler konuk eden toplum tarafından şüpheyle yaklaşılırken kendi anayurtları olan Güney Osetya, Abhazya ve Çeçenistan tarafından da desteklenmemektedir. Dolayısıyla bu durumda Gürcistan’daki Oset, Abhaz ve Çeçen-Kist diasporaları kendi sosyo-kültürel haklarının genişletilmesini ve anayurtlarıyla ilişkilerinin gelişmesini isterken “konuk eden ülke” olan Gürcistan’ın ilkelerine riayet etmekte ve kendi anayurtlarının hükümetlerini desteklememektedir.

Anahtar Kelimeler

Diaspora-Anayurt-Konuk Eden Ülke İlişkileri, Gürcistan, Rusya, Kuzey Kafkasya Diasporaları, De Facto Devletler Sorunu

Discussing Ossetians, Abkhazians and Chechen-Kists in Georgia in the Framework of Rogers Brubaker’s Theory on Diaspora-Homelands-Host State Relations

Öz

This work aims at criticizing Rogers Brubaker’s “diaspora-homeland-host state relations” theory through investigating the positions of Ossetian and Chechen-Kist communities in Georgia in the issues of South Ossetia and Chechnya as the exceptional cases of this theory and the reasons why these issues followed different processes. This work focuses on the issue of de facto states and de facto states’ diaspora such as Ossetians, Abkhazians and Chechen-Kists in Georgia in order to contribute to his theory. According to Brubaker’s theory, while “host state” excludes “diasporas” from its nation-state building process, diaspora communities react against it and their “motherlands” make pressure over “host state”, supporting diaspora’s movements and using them as its political tool. This situation is seen in the case of Russian communities in the former Soviet states, especially in Baltic states and Kazakhstan. On the other hands, while Ossetians, Abkhazians and Chechen-Kists in Georgia followed different process. While Georgia entered exclusionist nation-state building process, Russia supported Ossetians in South Ossetia and Abkhazians in Abkhazia and is making pressure over Georgia, giving the status of “legal-political Russian diaspora” to them. On the other hand, Ossetians and Abkhazians in Georgia are not supported by Russia and their “homelands” and is exposed to Georgian society’s doubt. In the case of Chechen-Kists in Georgia, Georgia supported Chechnya, defined as Chechen-Kists’ “homeland” in order to restrain Russia and “Chechen-Vaynakh diaspora” identity developed in this process. On the other hand, Chechen-Kists in Georgia were excluded from Georgian political-economic life due to this identity transformation and the chaos in Pankisi. In conclusion, Russia uses people in de facto states as a political tool in order to make pressure on Georgia, recognizing them as its diaspora. Thus, the issue of de facto states appears as a different form of “diaspora-homeland-host state relations” in the tension between Georgia and Russia. On the other hand, in terms of the relations between Georgia and de facto states, while Georgian society is suspicious against Ossetians, Abkhazians and Chechen-Kists in Georgia, these communities are not supported by their homelands such as South Ossetia, Abkhazia and Chechnya. Therefore, Ossetians, Abkhazians and Chechen-Kists in Georgia respect Georgia’s principles and do not support the governments of their homelands while they hope the expansion of their socio-cultural rights and relations with their homelands.

Anahtar Kelimeler

Diaspora-Homeland-Host State Relations, Georgia, Russia, North Caucasian Diaspora, the Issue of De Facto States

Kaynakça

• Alkan-Özcan, Sevinç. Bir Sovyet Mirası Rus Azınlıklar. İstanbul: Küre Yayınları, 2005.
• Aves, Jonathan. “Post-Soviet Transcaucasia.” Challenges for the Soviet South, der. Roy Allison, Washington D.C.: Brookings Institution Press, 1996, 75-93.
• Aydıngün, Ayşegül, Ali Asker ve Anıl Üner. “Pankisi Vadisi’nde Kistler: Selefilik, Gelenekçilik, Kimlik ve Siyaset.” Gürcistan’daki Müslüman Toplulukları: Azınlık Hakları, Kimlik ve Siyaset, der. Ayşegül Aydıngün, Ali Asker ve Aslan Yavuz Şir, Ankara: AVİM, 2016, 347-370.
• Ayman, Gülden. “Eski Sovyet Topraklarında Ruslar ve Etnik Çatışma Dinamikleri.” Sosyal Demokrat Değişim, 10 (1998): 73-90.
• BBC News. “Russia ‘Ends Chechnya Operation’.” Erişim 16 April 2009. http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/8001495.stm.
• Bora, Asıl. “The South Ossetian-Georgian Conflict: 1990-2008.” Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 2009.
• Brubaker, Rogers. “Nationhood and the National Question in the Soviet Union and Post-Soviet Eurasia: An Institutionalist Account.” Theory and Society 23 (1994): 47-78.
• Brubaker, Rogers. “Aftermaths of Empire and the Unmixing of Peoples: Historical and Comparative Perspectives.” Ethnic and Racial Studies 18/2 (1995): 189-218.
• Brubaker, Rogers. “National Minorities, Nationalizing States and External National Homelands in the New Europe.” Daedalus 124/2 (1995): 107-132.
• Brubaker, Rogers. Nationalism Reframed: Nationhood and National Question in the New Europe. Cambridge: Cambridge University Press, 1996.
• Brubaker, Rogers. “Accidental Diasporas and External ‘Homelands’ in Central and Eastern Europe: Past and Present.” Vienna Institute for Advanced Studies Political Science Series, 71 (2000). Brubaker, Rogers. “The ‘Diaspora’ Diaspora.” Ethnic and Racial Studies 28/1 (2005): 1-19.
• Coene, Frederik. The Caucasus: An Introduction. London: Routledge, 2010.
• Corley, Felix. “South Ossetia between Gamsakhurdia and Gorbachev: Three Documents.” Central Asian Survey, 16/2 (1997): 269-275.
• Ekinci, F. Didem. “İnşacılık, Kimlik, ‘Üretilmiş’ Vatandaşlar: Rusya’nın Abhazya ve Güney Osetya’da Vatandaşlık Politikaları.”, Uluslararası İlişkiler 16/61 (2019): 97-109.
• Ethnic Composition of Georgia. Tbilisi: CSEM, 2016.
• Gvantseladze, Teymuraz, Manana Tabidze Tamar Gitolendia and Sophiko Tchaava. Basic Aspects of Identity of the Abkhazians Living in Adjaria. Tbilisi: Universal, 2009.
• Hirose, Yoko. Kyoukento Fuanno Choutaikoku Roshia: Kyu-Soren Shokokukaramita Hikarito Kage [Diktatörlük ve İstikrarsızlık arasında Rusya: Eski Sovyet Ülkeleri Açısından Işık ve Gölge]. Tokyo: Kobun-Sha, 2008.
• Kızılbuğa, Esra. “Russian Involvement in the Abkhaz-Georgian Conflict.” Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 2006.
• Kitagawa, Seiichi. “Gurujia Pankisi-Keikoumondaino Shuzoku, Shinkoutekihaikei [Gürcistan’daki Pankisi Vadisi Sorunu’nun Etnik ve Dini Arka Planı].” Kokusai-Seiji 138 (2004): 142-156.
• Kolstoe, Paul. Russians in the Former Soviet Republics. Bloomington: Indiana University Press, 1995.
• Konak, Yılmaz. Osetya ve Asetinler, Ankara: y.y., 2007.
• Littlefield, Scott. “Citizenship, Identity and Foreign Policy: The Contradictions and Consequences of Russia’s Passport Distribution in the Separatist Regions of Georgia.” Europe-Asia Studies, 61/8 (2009): 1461-1482.
• Medvedev, Dmitry. “Statement on the Situation in South Ossetia.” Erişim 8 Ağustos 2008, http://www.kremlin.ru/eng/speeches/2008/08/08/1553_type82912type82913_205032.shtml
• Nazy’s Guest House. “Past to Present.” Erişim 5 Mart 2018. http://nazysguesthouse.com/kist-culture/.
• Oktay, Hasan ve Ufuk Cerrah. Uluslararası Politikada Kafkasya. Ankara: Hitabevi Yayınları, 2018.
• Prasad, Conor. “Georgia’s Muslim Community: A Self-Fulfilling Prophecy?.”ECMI Working Paper 58 (2012).
• Safran, William. “Diasporas in Modern Societies: Myths of Homeland and Return.” Diaspora: A Journal of Transnational Studies, 1/1 (1991): 83-99.
• Sımsım, Selçuk. Başka Bir Vatanımız Yok!. İstanbul: Apra Yayıncılık, 2018.
• Siprashvili, Nino. “Islamic Revival in Georgian-Chechen Border Area.” Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, University of Bergen, 2014.
• Sordia, Giorgi. “Ossetians in Georgia: In the Wake of the 2008 War.” ECMI Working Paper 45 (2009).
• Svanberg, Ingvar. “Kazakhstan and the Kazakhs.” The Nationalities Question in the Post-Soviet States, der. Graham Smith, London, Longman, 1992, 201-230.
• Tavkul, Ufuk. Etnik Çatışmaların Gölgesinde Kafkasya. İstanbul: Ötüken Neşriyatı, 2002,
• The Administration of South Ossetia. “’Osuri Forumi’: Osebis Problemebis Mogvarebis Realuri Nabijebi [Oset Forumu: Osetlerin Meselelerinin Çözümü için Gerçek Adımlar].” Erişim 28 Ocak 2014. http://soa.gov.ge/geo/osuri-forumi---osebis-problemebis-mogvarebis-realuri-nabijebi-2781/.
• Tsulaia, Ia. “To be Kist: Between Georgian and Chechen.” Changing Identities: Armenia, Azerbaijan and Georgia, edited by Victor Voronkov, Tbilisi: Heinrich Böll Stiftung South Caucasus, 2011, 126-147.