KULUN SÖZCÜĞÜ VE KULUNCAK KÖYÜ’NÜN AD MENŞEİNE TARİHSEL BİR BAKIŞ

Yıl 2017, Cilt: 19 Sayı: 2, 203 - 216, 27.12.2017

Mevlüt Kaya

Öz

Bu çalışmada, Giresun ilinin Güce ilçesine bağlı
Kuluncak köyünün ad menşei aydınlatılmaya çalışılacaktır. Kuluncak adı hakkında
bugüne dek bilinmeyen ve yanlış bilinen hususlar, Türk kültürü çerçevesinde
Asya’da ve Anadolu’daki yansımalarıyla birlikte değerlendirilecektir. Bu
doğrultuda köyün adının, Türklerin yaylacılık ve hayvancılığa dayanan gündelik
yaşamlarında kullandıkları hayvan ve bitki adlarıyla ilişkisi ortaya
çıkarılacaktır. Kuluncak adının, Türk toplulukları arasında sıkça kullanılan ve
tay anlamına gelen kulun sözcüğünden türetilmiş olduğu, bu çalışmanın temel
savunusudur. Türkler yer adlandırma geleneklerinin klasik bir biçimi olarak,
kıymetli hayvanlarının adlarını yerleştikleri yerlere vermişlerdir. Bu tür
adların çoğunlukla kırsal kesimlerde yaygın olduğu gözlemlenmiştir. Kuluncak
köyü de yörenin yüksek rakımlı köylerinden biridir. Kulun ile Kuluncak adları
arasındaki anlamsal ilişkide, bu yüksekliğin de payı bulunmaktadır. Çalışmada,
zikredilen iki sözcüğün yakın ve uzak yörelerdeki kullanımları, anlam, yer ve
zaman bağlamında incelenmiştir. Ayrıca, “kulun ve Kuluncak”ın ses değişiklikleriyle var olan şekillerine ve
yerel telaffuz farklılıklarına değinilerek, zikredilen sözcüklere dair bazı
yazılı ve sözlü kayıtlara karşı çıkılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kuluncak, kulun, tay, Türklerde yer adı, Giresun-Güce

KULUN WORD AND A HISTORICAL VIEW TO THE NAME ORIGIN OF KULUNCAK VILLAGE

Öz

In this work, it will be try to be illuminated that the name origin of
Kuluncak village which is related to the Güce county of Giresun state. The
unknown and known wrong points will be evaluated about Kuluncak name until
today with its reflections in Asia and Anatolia within the scope of Turkish
culture. In this direction, it will be found out the connection between the
name of village and the animals and plants which Turks used in their day life
based on transhumance and husbandry. It’s basic argument of this work that
Kuluncak name formed from kulun word which is meaning colt and used offen
between Turkish communities. Turks have named the places by their precious
animals’ names which they’ve settled as a classical form of naming traditions.
It’s observed this type names are common at the countrysides mostly. Kuluncak
village is one of the high altitude village of the county too. This height
plays a role at the semantic connection between Kulun and Kuluncak names
either. The usages of two words at close and away counties which mentioned, is
analyzed within the context of meaning, place and time in this work. Also, it
is protested to some written and verbal sources about mentioned words by
touching on the similars of “kulun and Kuluncak” words and the differences of
local diction.

Anahtar Kelimeler

Kuluncak, Kulun, colt, place names at Turks, Giresun-Guce

Kaynakça

• 1.ESERLER, MAKALELER ve BİLDİRİLER
• Acaroğlu, M. Türker, Balkanlarda Türkçe Yer Adları Klavuzu, IQ Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2006.
• Bozyiğit, A. Esat, Ankara İli Ağızları Sözlüğü, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1998.
• Cin, Ali, “Eşek Kavramının Anadolu Ağızlarındaki Kullanım Çeşitliliği”, International Journal of Social Sciences and Education Research, cilt: 2, sayı: 4, ss. 1553-1576.
• Demir, Necati, Trabzon Yöresi Ağızları I-II-II, Gazi Kitabevi, Ankara 2006.
• Doğru, Abdülmecit-İsmail Kaynak, Gagauz Türkçesinin Sözlüğü, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1991.
• Emiroğlu, Kudret, Trabzon-Maçka Etimoloji Sözlüğü, Gülen Ofset, Ankara 1989.
• Eröz, Mehmet, “Sosyolojik Yönden Türk Yer Adları”, Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri (11-13 Eylül 1984), Başbakanlık Basımevi, Ankara 1984, ss. 43-53.
• Fatsa, Mehmet, 15. ve 16. Yüzyılda Giresun Kırsalının İdari ve Sosyal Tarihi, Giresun Belediyesi Yayınları, Giresun 2005.
• Gürer, Yunus, Kuluncak’ta Yaşayan Alevilerde Dini Hayat ve Yaygın Halk İnanışları, (Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Elazığ 2008.
• Kafesoğlu, İbrahim, Türk Bozkır Kültürü, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1987.
• Kafesoğlu, İbrahim, Türk Millî Kültürü, Ötüken Yayınları, İstanbul 1999.
• Karaboran, Hilmi, “Türkiye’de Mevki Adları Üzerine Bir Araştırma”, Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri (11-13 Eylül 1984), Başbakanlık Basımevi, Ankara 1984, ss. 97-145.
• Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü-I, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1991.
• Kaşgarlı Mahmut, Divan-û Lügati’t-Türk, haz. S. Erdi-S. T. Yurteser, Kabalcı Yayınları, İstanbul 2005.
• Kaya, Mevlüt, “Giresun Yöresinde Bazı Yer Adları-2”, Yöremiz Gazetesi, 23.01.2015.
• Kaya, Mevlüt, Çepniler Tarihi Serüveni ve Giresun-Espiye Yöresinin Kültür Kökenleri, Togan Yayınları, İstanbul 2011.
• Koca, Salim, Türk Kültürünün Temelleri-II, Başkent Matbaası, Ankara 2003.
• Lezina, L. N.-A. V. Superanskaya, Türk Onomastikası-Çin Seddi’nden Viyana Kapılarına Kadar Bütün Türk Halkları, Selenge Yayınevi, İstanbul 2009.
• Osmanlı Yer Adları, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 2006.
• Osmanlı Yer Adları-II, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 2013.
• Oymak, İskender, Malatya ve Çevresinde Ziyaret ve Ziyaret Yerleri, Kubbealtı Yayınları, Malatya 2002.
• Ölmez, Mehmet, “Türkiye’deki Ağız Çalışmaları ve Dizin Bölümleri”, Türk Dilleri Araştırmaları, sayı: 19, ss. 223-304.
• Öztürk, Özhan, Karadeniz Ansiklopedisi-III, Heyamola Yayınları, İstanbul 2005.
• Sümer, Faruk, Çepniler, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul 1992.
• Sümer, Faruk, Oğuzlar, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul 1999.
• Sümer, Faruk, Tirebolu Tarihi, Tirebolu Kültür ve Yardımlaşma Derneği Yayınları, İstanbul 1992.
• Şemseddin Sami, Kamus-ı Türkî, Enderun Kitabevi, İstanbul 1989.
• TDK Yeni Tarama Sözlüğü, der. C. Dilçin, Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara 1983.
• Tor, Gülseren, “Anadolu Ağızlarında Yavru Adları”, ICANAS Dergisi, cilt: 4, sayı: 38, 2011, ss. 1749-1829.
• Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü-VI, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1993.
• Uğur, Ahmet, “Türkmen ve Avşarlarda Ad Verme veya Adlandırma Adetleri”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, sayı: 55, 1991, ss. 12-14.
• Umar, Bilge, Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İnkılap Yayınevi, İstanbul 1993.
• Yalman, Yücel, Köy Köy Türkiye, İki Nokta Yayınları, İstanbul 2003.
• Yüksel, Ayhan, Giresun Tarihi Yazıları, Kitabevi Yayınevi, İstanbul 2003.
• Yüksel, Ayhan, Tirebolu: Bir Sahil Kasabasının Sosyal ve Ekonomik Tarihi (1788-1858), Kitabevi Yayınevi, İstanbul 2003.
• “Güce”. www.guce.gov.tr [Erişim: 20.02.2017].
• “Kuluncak, Güce”. www.yerelnet.org.tr/ koyler/ koy.php?koyid= 247300 [Erişim: 01.03.2017].
• 2. KAYNAK KİŞİLER
• Kara, Birol, 1978 Güce doğumlu, ilkokul mezunu, muhtar, 05.03.2017 tarihli kişisel görüşme.
• Kaya, Emine, 1954 Espiye doğumlu, tahsili yok, ev hanımı, 02.09.2016 tarihli kişisel görüşme.
• Kaya, Fazlı, 1955 Espiye doğumlu, ilkokul mezunu, emekli, 03.09.2016 tarihli kişisel görüşme.
• Topal, Namık, 1963 Eynesil doğumlu, üniversite mezunu, iş adamı, 20.02.2017 tarihli kişisel görüşme.