GİRİT’İN FETHİ’NE IŞIK TUTAN BİR ESER: TEVÂRÎH-İ CEZÎRE-İ GİRİD

Yıl 2019, Cilt: 21 Sayı: 1, 433 - 451, 30.06.2019

Hasan Ali Cengiz

https://doi.org/10.26468/trakyasobed.473020

Öz

Tarihin doğru şekilde yazılabilmesi
ve anlaşılabilmesi için o devirde yazılmış eserlerin gün yüzüne çıkarılması
gerekmektedir. Osmanlı tarihinin araştırılması ve hadiselerin tespit ve
değerlendirilmesinde de arşiv kaynaklarının yanısıra yazma eserler de önemli
bir yer tutmaktadır.  Yaklaşık 24 yıl
gibi uzun bir süre devam eden Girit seferiyle ilgili pek çok eser
bulunmaktadır. Bu eserlerden biri de Yeniçeri Kâtibi Hasan Efendi’nin 1055’te (M. 1645-46) başlayan Girit
Seferi’ni başından sonuna kadar anlatan Tevârîh-i
Cezîre-i Girid isimli eseridir. Eserin iki nüshası bulunmaktadır.
Bunlardan biri St. Petersburg The Institute of Oriental Manuscripts the Rusian Academy of Sciences’de
140.B. 1178 numarada kayıtlıdır. Diğer nüsha ise Topkapı Sarayı Kütüphanesi Y.
82 numarada kayıtlıdır. Tevârîh-i Cezîre-i Girid, Osmanlı tarihinde yaklaşık çeyrek asır süren Girit
Savaşı döneminde yaşanan olaylara ışık tutmaktadır. Eser, Akdeniz’in
kontrolü ve güvenliği açısından önemli bir konumda olan Girit’e 1645 yılında
yapılacak olan seferin hazırlıkları ile başlar. Adanın tamamının fethedildiği
1669 yılına kadar olan kara ve deniz savaşları, savaş sırasında yaşanan
olaylar, fethedilen yerlerdeki kale ve şehirlerin durumu, savaş sırasındaki
yazışmalar, azil ve atamalar gibi olaylara gün gün yer verilmektedir. Ayrıca
eserde, Kandiye’nin fethinden sonra Venedik ile yapılan anlaşma şartları,
Kandiye Seferi sırasında şehit ve gazi olanların sayıları ve harcanan mühimmat
miktarları da yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tevârih-i Cezîre-i Girid, Kandiye, Hanya, Yeniçeri Kâtibi Hasan Efendi

A WORK THAT SHEDS LIGHT ON THE CONQUEST OF CRETE: TEVARİH-İ CEZİRE-İ GİRİD

Öz

In order to be able to write and understand the
history correctly, the works written at that time should be brought to light.
In addition to archive sources, writing works also play an important role in
the investigation of the Ottoman history and the detection and evaluation of
hadiths.There are many works on the Cretan expeditions that lasted for a long
period of time about 24 years. One of these works is the work of Tevârîh-i Cezîre-i Gird belongs to the
Janissary Clerk Hasan Efendi that narrates from beginning to end of Cretan
Expedition starting in 1055(M. 1645-46). There are two
copies of the work. One of them is registered at
140.B. 1178 in St. Petersburg The Institute of Oriental Manuscripts of
the Russian Academy of Sciences. The other copy is registered at Y. 82 in the
Topkapi Palace Library. Tevârîh-i
Cezîre-i Girid sheds light on the events during the Cretan War which lasted
about a quarter century in the history of the Ottoman Empire. The work begins
with the preparations for the campaign to be held in Crete in 1645, which is an
important location for the control and security of the Mediterranean. Every single
day is included in events such as land and sea battles, events during the war,
the status of the fortresses and cities in the conquered places, correspondence
during the war, dismissal and appointments until 1669 when the whole island was
conquered. In addition to these; agreement terms with Venice after the conquest
of Heraklion, the number of martyrs and veterans during the Heraklion
expedition, and the amount of spent ammunition are also included in the work.

Anahtar Kelimeler

Tevârîh-i Cezîre-i Girid, Heraklion, Chania, Janissary Clerk Hasan Efendi

Kaynakça

• Babinger, Frans, Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, (Çev. Coşkun Üçok), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1982.
• Boa, D. Ynç. d. 34011, 1100 (1688-1689).
• Çomak, İhsan, “Vasili Dimitriyeviç Smirnov (1846-1922)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. V, S. 21, Bahar 2012, s. 188-284.
• Gülsoy, Ersin, Girit’in Fethi ve Osmanlı İdaresinin Kurulması, İstanbul 2004.
• Hasan Efendi, Sefer-i Moskof, Petersburg nüshası, The Institute of Oriental Manuscripts the Rusian Academy of Sciences’de 140 B. 1178, H. 1197.
• Hasan Efendi, Tevârîh-i Cezîre-i Girid, Petersburg nüshası, The Institute of Oriental Manuscripts the Rusian Academy of Sciences, 140 B 1178, H. 1197.
• Hasan Efendi, Tevârîh-i Cezîre-i Girid, Topkapı Sarayı Kütüphanesi Y. 82, H. 1208.
• Hikâyet-i Azîmet-i Sefer-i Kandiye, İzmir Milli Kütüphanesi No: 24/510, ty.
• http://yazmalar.gov.tr/eser/tar%C3%AEh-i-cez%C3%AEre-i-girid/94331, (Erişim Tarihi: 10.06.2018).
• http://yazmalar.gov.tr/eser/tevar%C3%AEh-i-cezire-i-girid/90462, (Erişim Tarihi 10.06.2018).
• Kâtib Çelebi, Fezleke, Yay. Haz. Zeynep Aycibin, Çamlıca Yayınları, İstanbul 2017.
• Naima Mustafa Efendi, Târîh-i Naîmâ, Yay. (Haz. Mehmet İpşirli), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2007.
• Raşid Mehmed Efendi, Târîh-i Raşid ve Zeyli, Klasik Yayınları, İstanbul 2013.
• Târîh-i Muteber, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüp., Türkçe Yazmalar No: 6062, ty.
• Tevarih-i Ikrıtiş (Girid), İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar No: 2536, ty.
• Tübençokrak, Öznur, Keyfiyet-i Rusisye’nin Traskripsiyon ve Tahlili, Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisanz Tezi, Eskişehir 2007.
• Yıldız, Hakan, Prut Seferi’ni Beyanımdır, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2008.