LOCATION AND PERSON’S NAMES IN THE DICTIONARY TITLED AS “TURSKE I DRUGE ISTOCANSKE RECI U NAŠEM JEZIKU”

Yıl 2019, Cilt: 21 Sayı: 1, 249 - 263, 30.06.2019

Rifat Gürgendereli

https://doi.org/10.26468/trakyasobed.476140

Öz

Languages have affected each other because of
several reasons such as religion, migration, hegemony and conquests throughout
history. This interaction has been deeply observed among the Turkish language
and the languages of the nations in the Balkan geography. Serbian is one of the
important languages that this interaction has been seen. The Turcism dictionary of Ðorđe
Popović titled as “Turske i Druge İstocanske Reci u Našem Jeziku” has been
published in Belgrade in 1884 with Cyrillic alphabet in Serbian. The dictionary
is one of the important turcism dictionaries that have been published in Serbia
in the 19^th century. The dictionary is composed of 4988 articles and
the Turkish words or the words that passed from Arabic and Persian via Turkish
are examined. The “annexes” part where location and person’s names are examined
is the last part of the dictionary between the pages 270-275. In this section,
which includes 87 articles, words are evaluated by taking into account the way
that a word is taken from Turkish. Popović indicated that he prepared this
dictionary with concern that the Turkish words, their origins and meanings in
their folk culture and folk songs would some time later be forgotten. In this
study, the dictionary of Ðorđe/Corce Popović which is one the Turcism
dictionaries that has been published in Serbia is generally evaluated and the
section which is comprised of location and person’s name is examined in detail.
By evaluating the onomastic data of the words in this section, it will be possible
to present the social, historical and cultural relations, language
interactions, tendencies and changes between Turkish and Serbian. 

Anahtar Kelimeler

Ðorđe Popović, Türkizm, Turkish-Serbian Dictionary, Onomastic

“TURSKE I DRUGE ISTOCANSKE RECI U NAŠEM JEZIKU” ADLI TÜRKİZMALAR SÖZLÜĞÜNDE YER VE KİŞİ ADLARI

Öz

Diller, tarih boyunca din, göç, hâkimiyet
ve fetihler gibi çeşitli sebeplerle birbirlerini etkilemişlerdir. Bu etkileşim,
Türkçe ile Balkan coğrafyasında bulunan milletlerin dilleri arasında da yoğun
olarak görülmüştür. Sırpça, bu etkileşimin görüldüğü önemli dillerden biridir. Ðorđe/Corce
Popović’in “Turske i Druge İstocanske Reci u Našem Jeziku” adlı Türkizmalar
sözlüğü, 1884 yılında Belgrad’da, Kril harfleriyle Sırpça olarak
yayımlanmıştır. Sözlük,
19. yüzyılda Sırbistan’da yayımlanan 
önemli Türkizma sözlüklerinden biridir. 4988 madde başı bulunan
sözlükte, Türkçe ya da Türkçe aracılığıyla Arapça ve Farsçadan geçen kelimeler
incelenmiştir. Yer ve kişi adlarının incelendiği “Ekler” bölümü, sözlüğün 270-275. sayfalar
arasındaki son bölümüdür.  87 madde
başını içeren bu bölümde kelimeler, Türkçeden geçiş şekli göz önüne alınarak
değerlendirilmiştir.Popović; kendi halk kültürlerinde
ve türkülerinde yer alan Türkçe kelimelerin, kökenlerinin ve anlamlarının bir
zaman sonra kaybolup unutulacağı endişesiyle bu sözlüğü hazırladığını belirtir.
Bu çalışmada; Sırbistan’da yayımlanmış Türkizma sözlüklerinden biri olan
Ðorđe/Corce Popović’in sözlüğü genel olarak değerlendirilmiş, yer ve kişi adlarının bulunduğu bölüm ele
alınıp incelenmiştir. Bu bölümde bulunan kelimelerdeki onomastik verilerin ele
alınıp değerlendirilmesiyle; Türkçe ve Sırpça arasındaki sosyal, tarihi ve
kültürel ilişkileri, dil etkileşimlerini, yönelimleri ve değişimleri ortaya
koymak mümkün olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ðorđe/Corce Popović, Türkizma, Türkçe-Sırpça Sözlük, Onomastik

Kaynakça

• Aksan, Doğan, Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Türk Dil Kurumu Yayınları:439, Ankara, 1995.
• Baskakov, Nikolay Aleksandroviç, Türk Kökenli Rus Soyadları, Çev.Samir Kazımoğlu, Türk Dil Kurumu Yayınları:684, Ankara, 1997.
• Büyük Türkçe Sözlük, www.tdk.gov.tr, (Erişim Tarihi: 20.10.2018).
• Derleme Sözlüğü, www.tdk.gov.tr, (Erişim Tarihi: 20.10.2018).
• Filan, Kerima, “Boşnakçada Türkçe Kelimeler-Fiiller Üzerine”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 29-39, 2006.
• Jesenković, Amina Šiljak, “Dil ve Kültür İlişkilerinin Işığı Altında Türkçenin Boşnakçaya Etkileri” Balkanlarda İslam Medeniyeti Milletlerarası Sempozyumu Tebliğleri, İstanbul, 2002.
• Karaağaç, Günay, “Alıntı Kelimeler Üzerine Düşünceler”, Türk Dili, Sayı:552, 499-511, Aralık 1997.
• Karaağaç, Günay, Türkçe Verintiler Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2008.
• Kırbaç, Selçuk, “Türk Dilinin Boşnakça İle İlişkileri ve Abdulah Škaljić. The Journal of Academic Social Science, Volume 6 Issue 4, 895-911, 2013.
• Marinković, Marinka. (2012). Sırp Kültüründe Osmanlı Damgası. Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi Balkan Özel sayısı II, 44-56.
• Sırp Halk Tiyatro Ansiklopedisi, Енциклопедија српског народног позоришта, www.snp.org.rs/enciklopedija. (Erişim Tarihi: 20.10.2018).
• Škaljić, Abdulah, Turcizmi u Srpskohrvatskom Jeziku, Sarajevo: Svjetlost Izdavačko Preduzeće, 1966.
• Tarama Sözlüğü, www.tdk.gov.tr, (Erişim Tarihi: 20.10.2018).
• Teodosijević, Mirjana, Turkısh-Serbian and Serbian-Turkısh Lexıcographical Works. Internatıonal Journal of Languges Education and Teachıng, ISSN:2198-4999, 1753-1760, 2015.
• Teodosijević, Mirjana, Türkçe Alıntılar, Kültür Mirasımızın Dil Hazinesi. Miras-Sırbistanda Yaşayan Türk Kültürü Unsurları, Atatürk Üniversitesi Yayınları No:1199, 9-25, 2016.
• Teodosijević, Mirjana, Türkçe-Sırpça Sözlük: Orijinali ve İntihali. SÖZMER III. Uluslararası Sözlük Bilimi Sempozyumu Bildiri Kitabı, 501-511, 2017.
• Xhanari, Lindita Latifi, “Balkanlardaki Türkçe Sözcükleri: Bir Gerçek ve Tarihsel Dil Olgusu Olarak” Balkanlarda Barış ve Türkiye Sempozyumu, İstanbul Ticaret Odası. 2014. Xhanari, Lindita Latifi, Balkan Dillerindeki Ortak Türkizmalar Sözlüğü, Denizli:Pamukkale Üniversitesi Yayınları 30, 2015.