TABİRÜ’L-MENAMĀT’IN SÖZ VARLIĞI

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: 1, 493 - 508, 10.06.2021

Fatma Sibel Bayraktar

https://doi.org/10.26468/trakyasobed.792295

Öz

Tâbirü'l MenÀmÀt, Edirneli Hacı Musli/Musalli tarafından 16. yüzyılda kaleme alınmış bir rüya yorumlama kitabıdır. Bu tarz eserlere ‘tâbirnâmeler’ dendiğini biliyoruz. Tarih boyunca halkın görülen rüyaların ne anlama geldiğini merak edip kendisinin veya yakınlarının hayatları üzerine kurgular yapmasına vesile olan bu görsel fantezilerin bir bilen tarafından açıklanması çok önemli görülmüş, bu anlamda pek çok nazım ya da nesir eser vücuda getirilmiştir. Oriijinali, Kastamonu İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, İl Halk Kütüphanesi, El Yazmaları Koleksiyonunda 37 Kast 4’te kayıtlıdır. Döneminin konuşma diline dair pek çok özelliği barındırdığı gibi arkaik unsurlara da yer vermektedir. Konu başlıklarının çoğunlukla Farsça, bir miktar Arapça ve az miktarda diğer dillere ait olması ve hemen ardından bu başlıkların Türkçe karşılığının verilmeye çalışılması, ayrıca konuların geniş bir yelpazeyi içermesi eseri söz varlığı açısından kıymetli hale getirmektedir.
Toplumsal dilbilim açısından da ayrıca büyük anlam ifade eden bu düş yorumu kitapları, halkın bilinçaltı çözümlemeleri açısından keşfedilmeyi bekleyen birçok sırrı da bünyesinde barındırmaktadır

Anahtar Kelimeler

tabirname, rüya, düş, 16. Yüzyıl Türkçesi, söz varlığı

Teşekkür

Teknik yardımları için Kutalmış Bayraktar'a teşekkür ederim.

The VOCABLE UNIVERSE of TABİRÜ’L-MENAMĀT

Öz

TÀbirü' l MenÀmāt is a dream interpretation book written, in the 16th century, by Hacı Musli or Musalli of Edirne. It is known that these kinds of works are called "tabirnames -dream interpretation manuscripts-." Throughout history, it was considered significant that these visual fantasies caused the public to wonder what the night dreams meant and envisage the lives of themselves or their relatives by a night dreams connoisseurs. Many verses or proses were created in that sense.
The genuine work of the dream interpretation manuscript is full of its many features of the spoken language of the period and archaic elements. The copy of that genuine work is inventoried at the Manuscripts Collection of the Public Library of Kastamonu, under the Kastamonu Culture and Tourism Directorate's authorization. In addition to the fact that the subject titles are mostly Persian and a little bit of them, which also are Arabic, as well as the fact that they belong to other languages in a slight amount. Those titles have been tried to be given immediately Turkish equivalents, as far as possible within Turkish thesaurus; within the feature of being contained in a linguistic broad way, thus it makes the work remarkable in terms of Turkish lexicon.
These dream interpretation works, which also have considered meaning for social linguistics, are also remarkable due to containing many uncharted places on the science waiting to study for the public's subconscious analysis by other related disciplines.

Anahtar Kelimeler

dream interpretation, night dream, spoken language, 16th century Turkish, lexicon

Kaynakça

• Akçay, G. (2018). Mesnevilerde Rüya Teorileri. Türkbilig, (36), ss. 213-234. Ayrıca erişim: http://www.turkbilig.com/pdf/201836-581.pdf 08.09.2020.
• Aksoy, Ö. A. & Dilçin, D. (2009a). XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü (A-B) I. Cilt, [4. Baskı]. Ankara: TDK Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. & Dilçin, D. (2009b). XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü (C-D) II. Cilt, [3. Baskı]. Ankara: TDK Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. & Dilçin, D. (2009c). XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü (E-İ) III. Cilt, [3. Baskı]. Ankara: TDK Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. & Dilçin, D. (2009d). XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü (K-N) IV. Cilt, [3. Baskı]. Ankara: TDK Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. & Dilçin, D. (2009e). XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü (O-T) V. Cilt, [3. Baskı]. Ankara: TDK Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. & Dilçin, D. (2009f). XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü (U-Z) VI. Cilt, [3. Baskı]. Ankara: TDK Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. & Dilçin, D. (2009g). XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü (Ekler) VII. Cilt, [3. Baskı]. Ankara: TDK Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. & Dilçin, D. (2009h). XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü (Dizin) VIII. Cilt, [3. Baskı]. Ankara: TDK Yayınları.
• Balaban, A. (2014). Türkçe Yazma Tâbirnâmeler. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 9, ss.112-132. Ayrıca erişim: https://www.academia.edu/7550564/T%C3%BCrk%C3%A7e_Yazma_Tabirnameler 08.09.2020.
• Bars, M. E. (2015, Bahar). Türk Kültüründe Rüya ve Battal Gazi Destanı’nda İşlevleri. International Journal of Language Academy, 3(1), ss.73-93. DOI: 10.18033/ijla.194.
• Baş, B. (2011, Bahar). Söz Varlığı ile İlgili Çalışmalarda Kullanılacak Ölçütler. TÜBAR, xxix, ss. 27-61. Ayrıca erişim: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/157052 08.09.2020.
• Bayaz, A. (1993). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (H-İ) C. VII, [2. Baskı]. Ankara: TDK Yayınları.
• Bayaz, A., Dikmen, A., Atabay, G., Barlas, A. (1993). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (G) C. VI, [2. Baskı]. Ankara: TDK Yayınları.
• Bayraktar, F. S. (2019). Tâbirü’l Menâmât’ta Fakirlik Belirtisi Olan Rüyalar. İçinde E. Gürsoy Naskali (Ed.), Fakirlik, (ss. 523-536) İstanbul: Libra Yayıncılık.
• Bayraktar, F. S. (2017, Aralık). Tâbirü’l Menâmât’ta Kadının Toplumsal Cinsiyet Rolüne Bir Bakış. İçinde M. F. Köksal, M. Kaçar, M. İlhan (Ed.) Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatında “Kadın” Sempozyumu, Amasya, 4-6 Mayıs 2017 [Bildiri Kitabı-Tam Metin-Elektronik Sürüm], 13, (ss. 197-213). Ankara: Amasya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi adına Başkent Klişe Matbaacılık. Ayrıca erişim: https://www.academia.edu/41878438/T%C3%BCrk_Dili_ve_Edebiyat%C4%B1nda_Kad%C4%B1n_Sempozyumu 08.09.2020.
• Bayraktaroğlu, G. (1993). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (E-F) C. V, [2. Baskı]. Ankara: TDK Yayınları.
• Cankoçak-Akın, G. (1993). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (U-Z) C. XI, [2. Baskı]. Ankara: TDK Yayınları.
• Devellioğlu, F. (1980). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara: Doğuş Matbaası [4. Baskı].
• Dikmen, A. & Bayaz, A. (1993). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (S-T) C. X, [2. Baskı]. Ankara: TDK Yayınları.
• Dikmen, A. (1993). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (Ek1) C. XII, [2. Baskı]. Ankara: TDK Yayınları.
• Dikmen, A., Barlas, A., Bayraktaroğlu, G., Çıngı, A. (1993). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (C-Ç) C. III, [2. Baskı]. Ankara: TDK Yayınları.
• Dikmen, A., Tolluoğlu, M., Kutlar, P. (1993). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (K) C. VIII, [2. Baskı]. Ankara: TDK Yayınları.
• Dilçin, C. (1983). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Gökyay, O. Ş. (1982). Rüyalar Üzerine. İçinde II.Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, C.IV, ss. 185- Ankara: MİFAD Yayınları.
• Gökyay, O. Ş., Coşkun, V. (2010). Tâbirnâme. TDV İslâm Ansiklopedisi. Cilt:39. s. 331-333.
• Gülensoy, T. (2007a). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi (A-N) C.1. Ankara: TDK Yayınları.
• Gülensoy, T. (2007b). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi (O-Z) C.2. Ankara: TDK Yayınları.
• Kartallıoğlu, Y. (2017). Osmanlı Konuşma Dili. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Levend, A. S. (1988). Türk Edebiyatı Tarihi. C.1, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Osmanlıca Türkçe Sözlük. (t.y.). Erişim adresi: www.osmanlicaturkce.com 08.09.2020.
• Önler, Z. (1999). Müntahab-ı Şifâ Sözlük. C. II. İstanbul: Simurg Yayınları.
• Öztürk, M. (2000) Burhân-ı Katı- Mütercim Âsım Efendi, Ankara: TDK Yayınları.
• Parlatır, İ., Gözaydın, N., Zülfikar, H., Aksu-Tezcan, B., Türkmen, S., Yılmaz, Y. (1998). Büyük Türkçe Sözlük, [9. Baskı]. Ankara: TDK Yayınları.
• Şahin, H. (2003). Eski Anadolu Türkçesi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Şahin, H. (2007) CÀmi’ü’l-Fürs Örneğinde XVI. Yüzyıl Bitki İsimleri. Turkish Studies, 2(2), ss. 571-602. Ayrıca erişim: https://arastirmax.com/en/system/files/dergiler/79199/makaleler/2/2/arastirmax-camiul-furs-orneginde-xvi.yuzyil-bitki-isimleri.pdf 08.09.2020.
• Tatçı, M. & Çeltik, H. (1995). Türk Edebiyatında Tasavvufi Rüya Tâbirnâmeleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tören, H. (1997). Ta’bïr-nāme. Türkiyat Mecmuası, 20(0), ss. 415-452. Ayrıca erişim: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/172624 08.09.2020.
• Ülkütaşır, Ş., Ünver, A., Vardarlı, E., Cankoçak, G., Cankoçak, Y., Sarıbaş, O. (1993). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (A) C. I, [2. Baskı]. Ankara: TDK Yayınları.
• Vardarlı, E. (1993a). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (D) C. IV, [2. Baskı]. Ankara: TDK Yayınları.
• Vardarlı, E. (1993b). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (L-R) C. IX, [2. Baskı]. Ankara: TDK Yayınları.
• Vardarlı, E., Ülkütaşır, Ş., Ünver, A., Cankoçak, G., Sarıbaş, O., Dilçin, C. (1993). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (B) C. II, [2. Baskı]. Ankara: TDK Yayınları.
• Yılmaz, K. & Çetin, K. (2007, Güz). Rüyalar ve Niyazî-i Mısrî’nin Ta’bîrÀtü’l- VÀkı’Àt Adlı Eserinde Rüyaların Dili. Turkish Studies, 2(4), ss.1066-1076. Ayrıca erişim: http://www.turkishstudies.net/DergiTamDetay.aspx?ID=215 08.09.2020.