Okulda Yönetici ve Öğretmenlerin Deneyimledikleri Duyguların Hiyerarşik Yapılarının İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 3, 564 - 579, 30.09.2019

Kamil Yıldırım

https://doi.org/10.24315/tred.503154

Öz

Bu çalışma okullarda öğretmenlerin ve okul
yöneticilerinin yaşadıkları duyguların nasıl bir hiyerarşik yapı içerdiğini
betimlemeye odaklanmıştır. Akdoğan (2016) tarafından geliştirilen 54 maddelik
duygu durum ölçeği Aksaray ili şehir merkezindeki ilkokul, ortaokul ve lise
kademesinden tabakalı örneklemeyle belirlenen katılımcılara 2017 Mart-Haziran
döneminde uygulanmıştır. Betimleyici istatistikler, açımlayıcı faktör analizi
ve korelasyon analiziyle toplam 633 katılımcıya ait veri incelenmiştir.
Bulgular, alan yazında beliren çeşitli duygu sınıflamalarının yanı sıra
Transfer kuramı, Sosyal Bilişsel Kuram ve Duygusal Olaylar Kuramları açısından
değerlendirilmiştir. Okullarda en sıklıkla olumlu duygulardan sevgi, ilgi ve sabır; olumsuz duygulardan ise acıma,
endişe ve hayal kırıklığı
duygularının yaşandığı saptanmıştır. Olumlu duyguların olumsuz duygulara oranı
katılımcılar için 1.31 olarak hesaplanmakla birlikte ideal oranın 1.50-2.00
aralığında olması beklenmektedir. Dördü olumlu 10 farklı hiyerarşik yapı tespit
edilmiştir. En güçlü ilişki ağına sahip yapı güven, gurur, coşku, cesaret, memnuniyet, hoşnut olma, inanma ve huzur
duygularını içermiştir. Sonuçlar bağlamında okullarda duygusal körelme,
kendine kapanma ve sinik davranışların düşük; bağlılık ve memnuniyetin yüksek
olduğu öngörülmüş ve okullarda duygusal ortamın gelişimine hizmet edebilecek
öneriler geliştirilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Duygu, okul, yönetici, öğretmen, hiyerarşik yapı

Kaynakça

• Akçay, C. ve Çoruk, A. (2012). Çalışma yaşamında duygular ve yönetimi: Kavramsal bir inceleme. Eğitimde politika analizi dergisi. 1(1), 3-25.
• Akdoğan, E. (2016). Karar verme süreci açısından okul yöneticilerinin duygusal işyüklerini yönetme durumlarının incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aksaray.
• Andrew, K., Richards, R., Hemphill, M.A. & Templin, T.J. (2018). Personal and contextual factors related to teachers’ experience with stress and burnout, Teachers and Teaching, 24(7), 768-787. DOI: 10.1080/13540602.2018.1476337
• Ayçiçek, G. (2012). Olumlu ve olumsuz duyguların işgören motivasyonu üzerindeki etkileri ve bir uygulama (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Bahia, S., Freire, I., Amaral, A., & Estrela, M. A. (2013). The emotional dimension of teaching in a group of Portuguese teachers. Teachers and Teaching: Theory and Practice, 19(3), 275e292. http://dx.doi.org/10.1080/13540602.2012.754160.
• Bakioğlu, A. (2014). Çağdaş sınıf yönetimi. Ankara: Nobel.
• Barutçugil, İ. (2002). Organizasyonlarda duyguların yönetimi.1. Baskı. İstanbul: Kariyer Yayıncılık.
• Becker, E.S., Goetz, T., Morger, V. and Ranellucci, J. (2014). The importance of teachers’ emotions and instructional behaviour for their students’ emotions: An experience sampling analysis. Teaching and Teacher Education, 43, 15-26.
• Bricheno, P., Brown, S., & Lubansky, R. (2009). Teacher well-being: a review of evidence. Teacher Support Network. Available from http://www.scribd.com/doc/.
• Burić, I., Slišković, A. & Macuka, I. (2018). A mixed-method approach to the assessment of teachers’ emotions: development and validation of the Teacher Emotion Questionnaire, Educational Psychology, 38(3), 325-349. DOI: 10.1080/01443410.2017.1382682.
• Bursalıoğlu, Z. (2002). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: PegemA.
• Büyükgöze, H. ve Özdemir, M. (2017). İş doyumu ile öğretmen performansı ilişkisinin Duygusal Olaylar Kuramı çerçevesinde incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 311-325. DOI: 10.17679/inuefd.307041
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem A
• Cangelosi, J.S. (2014). Classroom management strategies. 7. Edition. Danvers: Wiley.
• Cemaloğlu, N. ve Gülcan, M.G. (Ed.). (2018). Kuramdan uygulamaya okul yönetimi [School administration through theories and practices]. Ankara: PegemA.
• Cenkseven-Önder, F. ve Sarı, M. (2009). The quality of school life and burnout as predictors of subjective wellbeing among teachers. Educational Science: Theory & Practice, 9, 1223–1236.
• Chen, J. (2016). Understanding teacher emotions: The development of teacher emotion inventory. Teaching and Teacher Education, 55, 68-77.
• Chernyshenko, O., Kankaraš, M. and Drasgow, F. (2018). Social and emotional skills for student success and wellbeing: Conceptual framework for the OECD study. Paris: OECD Publication
• Cross, D. I., & Hong, J. Y. (2012). An ecological examination of teachers' emotions in the school context. Teaching and Teacher Education, 28, 957-967. http://dx.doi.org/10.1016/j.tate.2012.05.001.
• Çalık, T. (2003). Eğitimde değişimin yönetimi: Kavramsal bir çözümleme. Kuram ve Uygulamada Egitim Yönetimi Dergisi, 9(4), 536-557.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2010). Çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları [Statistics for multiple variables: Practices in SPSS and LISREL]. Ankara: PegemA.
• Day, C. & Leitch, R. (2001). Teachers’ and teacher educators’ lives: The role of emotion. Teaching and Teacher Education, 17, 403-415.
• Demirtaş, Z. ve Küçük, Ö. (2016). Öğretmenlerin örgütsel sinizm algıları. İçinde Beycioğlu, K., Özer, N., Koşar, D., Şahin, İ. (Edt) Eğitim araştırmaları e-kitap (180-192). Ankara: PegemA.
• Edmondson, A. C., Kramer, R. M. & Cook, K.S. (2004). Psychological safety, trust, and learning in organizations: A group-level lens. Trust and distrust in organizations: Dilemmas and approaches 12, 239-272.
• Eren, E. (2001). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. İstanbul: Beta Yayınları.
• Farouk, S. (2012). What can the self-conscious emotion of guilt tell us about primary school teachers' moral purpose and the relationships they have with their pupils? Teachers and Teaching: Theory and Practice, 18(4), 491e507.
• Fiorilli, C., Albanese, O., Gabola, P. & Pepe, A. (2017). Teachers’ Emotional Competence and Social Support: Assessing the Mediating Role of Teacher Burnout. Scandinavian Journal of Educational Research, 61 (2), 127-138, DOI:10.1080/00313831.2015.1119722
• Fraenkel, J.R., Wallen, N.E. & Hyun, H.H. (2012). How to design and evaluate research in education. NY: McGraw-Hill.
• Frenzel, A., Becker-Kurz, B., Pekrun, R., Goetz, T., & Lüdtke, O. (2017). Emotion transmission in classroom revisited: A reciprocal effects modal of teacher and student enjoyment. Journal of Educational Psychology, 110(5), 628-639.
• Gasser, L., Grütter, J., Buholzer, A. & Wettstein, A. (2018). Emotionally supportive classroom interactions and students’ perceptions of their teachers as caring and just. Learning and Instruction, 54, 82-92.
• Harter, J.K. ve Arora, R. (2010). The impact of time spent working and job fit on well-being around the World. İçinde E. Diener, J.F. Helliwell & D. Kahneman (Eds). International differences in well-being (398-435). New York: Oxford.
• Jennings, P. A., & Greenberg, M. T. (2009). The prosocial classroom: Teacher social and emotional competence in relation to student and classroom outcomes. Review of educational research, 79(1), 491-525.
• Jöreskog, K., & Sörbom, D. (1996). LISREL 8: User’s Reference Guide. Chicago: Scientific Software International.
• Kervancı, F. (2008). Büro çalışanlarının duygu yönetimi yeterlilik düzeylerinin geliştirilmesinde duygu yönetimi eğitimi programının etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kline, R.B. 2011. Principles and practice of structural equation modelling. New York: The Guilford Pub.
• Konan, N., Çetin, R.B. ve Bozanoğlu, B. (2016). Okul müdürlerinin tükenmişlik düzeyleri. İçinde Beycioğlu, K., Özer, N., Koşar, D., Şahin, İ. (Edt) Eğitim araştırmaları e-kitap (327-339). Ankara: PegemA.
• Leithwood, K. & Beatty, B. (2008). Leading with Teacher Emotions in Mind. Thousand Oaks, CA: Corwin.
• Li, Y. ve Ahlstrom, D. (2016). Emotional stability: A new construct and its implications for individual behavior in organizations. Asia Pacific Journal of Management, 33, 1-28. Doi: 10.1007/s10490-015-9423-2.
• Lunenburg, F.C. & Ornstein, A.C. (2013). Educational Administration [Eğitim Yönetimi]. (Tran. Ed. G. Arastaman). Ankara: Nobel Yayıncılık. (Original edition 6. Publication year, 2012).
• Miller, P. (2012). Ten characteristics of a good teacher. English Teaching Forum, 50(1), 36-38.
• Morgan, C.T. (2010). Psikolojiye giriş (S. Karakaş ve R. Eski, Çev.). Konya: Eğitim Akademi
• Murphy, N. ve Hall, J. (2011). Intelligence and interpersonal sensitivity: A meta-analysis. Intelligence, 39 (1), 54-63. http://dx.doi.org/10.1016/j.intell.2010.10.001.
• Nias, J. (1996). Thinking about feeling: The emotions in teaching. Cambridge journal of education, 26(3), 293-306.
• Oplatka, I. ve Arar, K. (2018). Increasing teacher and leader professionalism through emotion management and engagement. Journal of Professional Capital and Community, 3 (3), 138-141, https://doi.org/10.1108/JPCC-07-2018-036
• Özdemir, M. ve Koçak, S. (2018). Predicting teacher emotional labour based on multi-frame leadership orientations: A case from Turkey. Irish Educational Studies, 37 (1), 69-87.
• Parrott, W. (2001). Emotions in social psychology. Philadelphia: Psychology Press.
• Pekrun, R. (2000). A social-cognitive, control-value theory of achievement emotions. In J. Heckhausen (Ed.), Motivational psychology of human development (143–163). Oxford, UK: Elsevier. http://dx.doi.org/10.1016/S0166-4115(00)80010-2
• Robbins, S. P. ve Judge, T. A. (2015). Organizational behavior. New Jersey: Pearson.
• Saunders, R. (2013). The role of teacher emotions in change: Experiences, patterns and implications for professional development. Journal of Educational Change 14, 303-333. http://dx.doi.org/10.1007/s10833-012-9195-0.
• Schenke, K., Ruzek, E., Lam, A.C., Karabenick, S.A. & Eccles, J.S. (2018). To the means and beyond: understanding variation in students’ perceptions of teacher emotional support. Learning and Instruction, 55, 13-21.
• Scherer, K. R. (2005). What are emotions? And how can they be measured? Social Science Information, 44, 695-729. http://dx.doi.org/10.1177/0539018405058216.
• Scherer, K. R. (2009). The dynamic architecture of emotion: Evidence for the component process model. Cognition & Emotion, 23, 1307–1351. doi:10.1080/02699930902928969
• Sezer, Ş. (2016). Öğretmenlerin sınıf yönetiminde sergilediği tutumların öğrencilerin gelişimi üzerindeki etkileri: Fenomenolojik bir çözümleme. İçinde Beycioğlu, K.,
• Özer, N., Koşar, D., Şahin, İ. (Edt) Eğitim araştırmaları e-kitap (553-566). Ankara: PegemA.
• Sutton, R.E. & Wheatley, K.F. (2003). Teachers’ emotions and teaching: a review of the literature and directions for future research. Educational Psychology Review, 15 (4), 327-358.
• Şişman, M. (2014). Eğitim bilimine giriş. Ankara: PegemA.
• Tarhan, N. (2006). Duyguların dili: duygusal zekâya yeni bir yorum. İstanbul: Timaş Yayınları
• TEDMEM (Türk Eğitim Derneği). (2014). Öğretmen gözüyle öğretmenlik mesleği. Ankara: TED Yayınları. www.tedmem.org/yayin adresinden erişilmiştir.
• Töremen, F. ve Çankaya, İ. (2008). Yönetimde etkili bir yaklaşım: Duygu yönetimi. Kuramsal Eğitimbilim, 1 (1), 33-47.Weiss, H. M. (2002). Deconstructing job satisfaction: Separating evaluations, beliefs and affective experiences. Human Resource Management Review, 12, 173-194.
• Yamamoto, J.K., Gardiner, M.E. & Tenuto, P.L. (2014). Emotion in leadership: Secondary schooladministrators’ perceptions of critical incidents. Educational Management, Administration & Leadership, 42(2), 165-183.
• Yaylacı, G.Ö. (2006). Kariyer yaşamında duygusal zekâ ve iletişim yeteneği “diyalog ve duyguları yönetmek. İstanbul: Hayat Yayıncılık.
• Yıldırım, K.& Yenipinar, Ş. (2017). Psychological unsafety in schools: The development and validation of a scale. Journal of Education and Training Studies, 5(6), 167-176. doi:10.11114/jets.v5i6.2372.
• Zembylas, M. (2005). Discursive practices, genealogies, and emotional rules: A poststructuralist view on emotion and identity in teaching. Teaching and Teacher Education, 21(8), 935-948.