BİLGİLENDİRME VE ETKİLEŞİMDE BULUNMANIN NORMAL GELİŞİM GÖSTEREN BİREYLERİN ÖZEL GEREKSİNİMLİ AKRANLARINA TUTUMLARINA ETKİSİ

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 2, 588 - 602, 11.05.2021

Halil Selimoğlu , Yeşim Fazlıoğlu , Esra Selvi

https://doi.org/10.24315/tred.651217

Öz

Bu araştırmada, bilgilendirme ve etkileşimde bulunma
etkinliklerinin, tipik gelişim gösteren (TGG) öğrencilerin özel gereksinimli
akranlarına yönelen tutumları üzerine etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır.
Öntest-sontest kontrol gruplu deneysel desenin kullanıldığı bu araştırma tarama
modeli özellikleri de taşımaktadır. Araştırma, Edirne ilindeki bir ilkokulun 4.
sınıf öğrencileriyle yürütülmüştür. Araştırmanın katılımcıları 10 yaşlarındaki
25’i deney (21’i TGG 4’ü özel gereksinimli) ve 21’i kontrol (19’u TGG ve 2’si
özel gereksinimli) grubu olmak üzere toplam 46 öğrencidir. Deney grubundaki
öğrencilerle bilgilendirme ve etkileşimde bulunma etkinlikleri yapılmıştır.
Araştırmada Liste Derecelendirme Ölçeği, Sosyal Kabul Ölçeği ve Kişisel Bilgi
Formu’yla toplanan veriler SPSS 20.0 paket programında analiz edilmiştir.
Araştırma sonuçları, özel gereksinimli öğrencilerin sınıf içi tercih edilme
puanlarının TGG akranlarından daha düşük olduğu, TGG öğrencilerin
bilgilendirmelerinin ve özel gereksinimli akranlarıyla etkileşimde
bulunmalarının özel gereksinimli akranlarına yönelen sosyal kabulü arttırdığı
yönündedir.

Anahtar Kelimeler

Kaynaştırma, özel gereksinimli birey, sosyal kabul

Kaynakça

• Akçamete, G. ve Ceber, H. (1999). Kaynaştırılmış sınıflardaki işitme engelli ve işiten öğrencilerin sosyometrik statülerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Özel Eğitim Dergisi, 2(3), 64-74.Ágota, S. (2014). Social integration of children with mild intellectual disabilities in the primaryschool. Procedia – Socialand Behavioral Sciences, 116, 1855 – 1860Aktaş, C. ve Küçüker, S. (2002). Bilişsel-duyuşsal odaklı bir programın ilköğretim öğrencilerinin fiziksel engelli yaşıtlarına yönelik sosyal kabul düzeylerine etkisinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 3, 15-25.Aykır, T. ve Çiftçi Tekinarslan, İ. (2012). Okul öncesi dönemdeki zihinsel yetersizliği olan ve olmayan çocukların sosyal becerileri ve problem davranışlarının karşılaştırılması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 627 – 648Batu, S. (2000). Kaynaştırma, destek hizmetler ve kaynaştırmaya hazırlık etkinlikleri. Özel Eğitim Dergisi, 2(4), 35-45.Batu, S., Kırcaali-İftar, G. ve Uzuner, Y. (2004).Özel gereksinimli öğrencilerin kaynaştırıldığı bir kız meslek lisesindeki öğretmenlerin kaynaştırmaya ilişkin görüş ve önerileri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5, 33-50.Baydık, B. ve Bakkaloğlu, H. (2009). Alt sosyoekonomik düzeydeki özel gereksinimli olan ve olmayan ilköğretim öğrencilerinin sosyometrik statülerini yordayan değişkenler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9, 401-447.Berkant, H., G. ve Atılgan, G. (2017). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine yönelik yaşadıkları sorunlar ve çözüm önerileri. Journal of Educational Reflections, 1(1), 13-25.Boer, A., Pijl, S. J., Minnaert, A. ve Post, W. (2014). Evaluating the effectiveness of an intervention program to influence attitudes of students towards peers with disabilities. Journal of Autismand Developmental Disorders, 44, 572-583.Boer, A., Pijl, S. J. ve Minnaert, A. (2012). Students’ attitudes towards peerswith disabilities: A review of theliterature. International Journal of Disability Development and Education, 59, 379–392.Campell J., Gılmore, L. ve Cuskelly, M. (2003). Changing student teachers attitudes towards disability and inclusion. Journal of İntellectual & Developmental Disability, 28, 369-379.Cankaya, Ö., Korkmaz, İ. (2012). İlköğretim I. kademede kaynaştırma eğitimi uygulamalarının sınıf öğretmenlerinin görüşlerine göre değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 13, 1-16.Cameron, L. ve Rutland, A. (2006). Extended Contact through Story Reading in School: Reducing Children’s Prejudice toward the Disabled. Journal of Social Issues, 62, 469–488Chopra, R. (2018, 16 Aralık) Factors influencing elementary school teachers’ attitude towards inclusive education.British educational research association annual conference, Heriot-Watt University, Edinburgh. http://www.leeds.ac.uk/educol/documents/174842.pdf adresinden alınmıştır.Civelek, A., H. (1990). Eğitilebilir zihinsel özürlü çocukların sosyal kabul görmelerinde normal çocukların bilgilendirilmelerinin ve iki grubun resim-iş ile beden eğitimi derslerinde bütünleştirilmelerinin etkileri (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.Cohen J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences (2nd ed.). Mahwah, NJ: Erlbaum.Çalışoğlu, M. ve Taşınır, S. N. (2018). Okullarda kaynaştırma eğitimine ilişkin paydaş görüşlerinin incelenmesi. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 4 (2), 21-45.Çolak, A., Vuran, S. ve Uzuner, Y. (2013). Kaynaştırma uygulanan bir ilköğretim sınıfındaki sosyal yeterlik özelliklerinin betimlenmesi ve iyileştirilmesi çalışmaları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 14, 33-49.Deniz, E. ve Çoban, A. (2019). Kaynaştırma eğitimine ilişkin öğretmen görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 18(70), 734-761.Deniz, L. ve Permik, K. (2017). Kaynaştırma öğrencilerinin okul ortamına yönelik algıları. Uluslar Arası Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 76-89.Dessemontet, R. S., Bless, G. ve Morin, D. (2011). Effects of inclusion on the academic achievement and adaptive behaviour of children with intellectual disabilities. Journal of Intellectual Disability Research, 56, 579-87Diamond, K. E. (2001). Relationship among young children's ideas, emotional understanding, and social contact with classmates with disabilities. Topics in Early Childhood Special Education, 21, 104-113Diamond, K. E. ve Huang, H. (2005). Preschoolers’ ideasaboutdisabilities. Infants&Young Children, 18, 37-46.Durlak, J. A. (2009). How to select, calculate, and interpret effect sizes. Journal of Pediatric Psychology, 34, 917–928Eratay, E. ve Sazak-Pınar, E. (2006).Genel eğitim sınıflarındaki zihin engelli öğrencilerin arkadaşlık ilişkilerinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 24-47.Ereş, F. ve Canaslan, A., (2017). Kaynaştırma eğitimi politikalarının değerlendirilmesine yönelik bir çalışma: Engelli öğrencilerin okul sorunları. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi. 6, (1), 553-570Evins, A.E. (2018, 25 Aralık). The effects of inclusion classrooms on students with and without developmental disabilities: teachers’ perspectives on the Social, emotional, and behavioral development of all students in inclusion classrooms. https: //digitalcommons.du.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1030&context=capstone_masters adresinden alınmıştır. Falkode, O. A., Adeniyi, S.O. ve Tella A. (2009). Attitude of teachers towards the inclusion of special needs children in general education classroom: thecase of teachers in someselectedschools in Nigeria. International Electronic Journal of Elementary Education, 1, 155-169.Favazza, P.C. ve Odom, S.L. (1997). Promoting positive attitudes of kindergarten-age children toward people with disabilities. Exceptional Children, 63, 405-418.Fiorello C.A. (2001). Inclusion for school administrators. The Behavior Analyst Today, 2, 40-43Frostad, P., Pijl, S. J. (2007). Does being friendly help in making friends? The relation between the social position and social skills of pupils with special needs in mainstream education. European Journal of Special Needs Education, 22, 15-30.Georgiadi, M., Kalyva, E., Kourkoutas, E., ve Tsakiris, V. (2012). Young children’s attitudes towards peers with intellectual disabilities: Effect of the type of school. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 25, 531-541.Girli, A., Atasoy, S. (2012). The views of students with intellectual sisabilities or autism regarding their school experience and their peers in inclusion. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 16-30.Gökdere, M. (2012). A comparative study of the attitude, concern, and interaction levels of elementary school teachers and teacher candidates towards inclusive education. Educational Sciences: Theory&Practice, 12, 2800-2806.Gözün, Ö. ve Yıkmış, A. (2004). Öğretmen Adaylarının kaynaştırma konusunda bilgilendirilmelerinin kaynaştırmaya yönelik tutumlarının değişimindeki etkililiği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5, 65-77Güleç-Aslan, Y. (2019). Erken çocukluk döneminde kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitim uygulamaları. Yeşim Fazlıoğlu- Hatice Şengül Erdem (Ed.), Özel Gereksinimli Çocuklar Erken Çocuklukta Gelişim ve Eğitim içinde (s.283-299). Ankara. Vize Akademik.Holtz, D. K. (2007). Evaluation of a Peer-Focused Intervention to Increase Knowledge and Foster Positive Attitudes toward Children with Tourette Syndrome. Journal of Developmental and Physical Disabilities, 19, 531-54.Ison, N., McIntyre, S., Rothery, S., Smithers-Sheedy, H., Goldsmith, S., Parsonage, S. et al. (2010). Just like you‟: A disability awareness programme for children that enhanced knowledge, attitudes and acceptance: Pilot study findings. Developmental Neurore Habilitation, 13, 360-368.Kabasakal, Z., Girli, A., Okun, B., Çelik, N. ve Vardarlı, G. (2008). Kaynaştırma öğrencileri, akran ilişkileri ve akran istismarı. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 169-176.Karadağ, F., Yıldız Demirtaş, V. ve Girli, A. (2014). Okul öncesi dönemde akranların sınıflarındaki özel gereksinimli öğrenciyi tercih etme durumları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 191-215.Kargın, T. (2004) Baş Makale: Kaynaştırma: Tanımı, Gelişimi ve İlkeleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5, 1-13.Koster, M., Pijl, S. J., Houten, E. Van. ve Nakken, H. (2007). The social position and development of pupils with SEN in regular Dutch primary schools. European Journal of Special Needs Education, 22, 31–46Kurth, J. ve Mastergeorge, A. M. (2010). Individual education plan goals and services for adolescents with autism: Impact of age and educational setting. Journal of Special Education, 44, 146–160.Küçüker, S., Işıkoğlu Erdoğan, N. ve Çürük, Ç. (2014) Peer acceptance of children with disabilities in ınclusive kindergarten classrooms. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 36, 163-177.Leatherman, J. ve Niemeyer, J. (2005). Teachers’ attitudes toward inclusion: Factors influencing classroom practice. Journal of Early Childhood Teacher Education, 26, 23–36.Mand, J. (2007). Social position of special needs pupils in the classroom: A comparison between German special schools for pupils with learning difficulities and integrated primary school classes. European Journal of Special Needs Education, 22, 6–14.Monchy, M., Pijl, S. J. ve Zandberg, T. (2004). Discrepancies in judging social inclusion and bullying of pupils with behaviour problems. European Journal of Special Needs Education, 19, 317–330Mu, K., Siegel, E. B. ve Allinder, R. M. (2000). Peer interactions and sociometric status of students with moderate or severe disabilities in general education classrooms. Journal of the Association for Persons with Severe Handicaps, 25, 142–152.Metin. N., Şenol, B. ve Yumuş, M. (2015). Okul öncesi eğitim sınıflarına kaynaştırılan otistik çocukların sosyometirk statülerinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1, 483-490.MEB, (2018). Milli Eğitim İstatistikleri (Örgün Eğitim 2017/2018). Erişim adresi: https://sgb.meb.gov.tr/www/resmi-istatistikler/icerik/64Melekoğlu, M. A. (2013). Özel gereksinimli öğrencilerle yürütülen etkileşim projesinin genel eğitim öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarına yönelik olumlu tutum ve farkındalık geliştirmeleri üzerindeki etkilerinin belirlenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13, 1053-1077.Odom, S. L., Buysse, V. ve Soukakou, E. (2011). Inclusion for young children with disabilities: A quartercentury of research perspectives. Journal of Early Intervention, 33, 344-356.Pijl, S. J., Frostad, P. ve Flem, A. (2008). The social position of pupils with special needs in regular schools. Scandinavian Journal of Educational Research, 52, 387-405.Piercy, M., Wilton, K. ve Townsend, M. (2002). Promoting the social acceptance of young children with moderate–severe intellectual disabilities using cooperative-learning techniques. American Journal on Mental Retardation, 107, 352–360.Rillotta F. ve Nettelbeck T. (2007). Effects of an awareness program in attitudes of studentswithout an intellectual disability towards persons with an intellectual disability. Journal of Intellectualand Developmental Disability, 32, 19-27Sadioğlu, Ö., Bilgin, A., Batu, S. ve Oksal, A. (2013). Sınıf Öğretmenlerinin kaynaştırmaya ilişkin sorunları, beklentileri ve önerileri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 13, 1743-1765Selimoğlu, H. (2017). Akran aracılı öğretim yönteminin normal gelişim gösteren bireylerin sosyal kabulüne ve özel gereksinimli bireylerin benlik saygısına etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi. İstanbul.Selimoğlu H. ve Aydın, A. (2018). Akran öğretiminin zihinsel yetersizliği olan bireylerin sosyal kabulü ve benlik saygısına Etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 1-19.Sezer, F. (2012). Engelli bireylere yönelik olumlu tutum geliştirmeye yönelik önleyici rehberlik çalışması; deneysel bir uygulama. E-Journal of New World Science Academy, 7, 16-26.Sönmez, V. ve Alacapınar, F. (2016). Örneklendirilmiş Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.Sucuoğlu, B. ve Kargın, T. (2014). İlköğretimde Kaynaştırma Uygulamaları. Ankara: Kök Yayıncılık.Şahin, F. ve Güldenoğlu, B. (2013). Engelliler konusunda verilen eğitim programının engellilere yönelik tutumlar üzerindeki etkisi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2, 214–239Taşdemir, H. ve Özbesler C. (2017). Kaynaştırma eğitimine devam eden çocukların karşılaştıkları sorunların okul ortamında sosyal hizmet uygulamaları perspektifinde değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10, 49Turhan, C. (2007). Kaynaştırma uygulaması yapılan ilköğretim okuluna devam eden normal gelişim gösteren öğrencilerin kaynaştırma uygulamasına ilişkin görüşleri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.Uçar, C. (2008). Farklı gelişenleri kabul edici tutum geliştirme programının normal gelişen öğrenci tutumlarının değişimine etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.Ünal, A.M. (2017). Kaynaştırma uygulamalarının başarısını etkileyen etmenlerin değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi. Edirne.Wang, H. L. (2009). Should all students with special educational needs (sen) be included in mainstream education provision? A Critical Analysis.International Education Studies.2.(4), 154-161.Yaşaran, Ö. Ö., Batu, S. ve Özen, A. (2014). Özel gereksinimli bireylerin sosyal kabullerini sağlamada normal gelişim gösteren öğrencilere sunulan kaynaştırmaya hazırlık etkinliklerinin etkisi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14, 167-180.Yazıcıoğlu, T., (2018). Kaynaştırma uygulamalarının tarihsel süreci ve Türkiye’de uygulanan kaynaştırma modelleri. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 8, 92-110