BELİREN YETİŞKİNLERDE TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİNE YÖNELİK TUTUMUN, BENLİK KURGUSUNUN VE BENLİĞİN AYRIMLAŞMASININ EŞ SEÇME STRATEJİLERİNİ YORDAMADAKİ ROLÜ

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 3, 1349 - 1365, 27.09.2021

Elvan Türk Çatılı , Raşit Avcı

https://doi.org/10.24315/tred.812057

Öz

Araştırmanın amacı; beliren yetişkinlerde toplumsal cinsiyet rollerine yönelik tutumun, benliğin ayrımlaşmasının ve benlik kurgularının eş seçme stratejileri üzerindeki yordayıcı rolünü ortaya koymaktır. Araştırmanın çalışma grubunu; 460 kadın ve 241 erkek olmak üzere toplam 701 üniversite öğrencisi oluşturmaktadır. Katılımcıların yaşları 18-25 yaş aralığındadır, yaş ortalaması 20.83’dür. Araştırmada veri toplama aracı olarak “Kişisel Bilgi Formu”, “Eş Seçme Stratejileri Envanteri”, “Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutum Ölçeği”, “Benliğin Ayrımlaşması Ölçeği” ve “Özerklik-İlişkisellik Ölçeği” kullanılmıştır. Yapılan regresyon analizleri sonucunda; toplumsal cinsiyet rollerine yönelik eşitlikçi tutumun ve özerk-ilişkisel benliğin aile kurumu ve güvenin anlamlı yordayıcıları olduğu görülmüştür. Benliğin ayrımlaşmasının sosyoekonomik durumu; toplumsal cinsiyet rollerine yönelik eşitlikçi tutumun, benliğin ayrımlaşmasının ve ilişkisel benliğin dini ve siyasi benzerliği yordadığı sonucuna ulaşılmıştır. toplumsal cinsiyet rollerine yönelik eşitlikçi tutumun fiziksel özelliği; toplumsal cinsiyet rollerine yönelik eşitlikçi tutum, özerk benlik, özerk-ilişkisel benliğin bekâret alt boyutunu yordadığı görülmektedir. Ayrıca toplumsal cinsiyet rollerine yönelik eşitlikçi tutumun ve benliğin ayrımlaşmasının çocuk bakımını; ilişkisel benliğin ise aşkı yordadığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Beliren Yetişkinlik, Toplumsal Cinsiyet Rollerine Yönelik Tutum, Benliğin Ayrımlaşması, Benlik Kurguları, Eş Seçme Stratejileri

Kaynakça

• Altuntaş, S. ve Atlı, A. (2015). Eş seçme stratejileri envanteri geliştirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(32), 123-135. Erişim adresi http://sbed.mku.edu.tr/article/view/5000139065
• Arnett, J. J. (2007). Emerging adulthood: What is it, and what is it good for? Child Development Perspectives, 1(2), 68-73. doi: 10.1111/j.1750-8606.2007.00016.x (Erişim Tarihi:11/09/2018)
• Bacanlı, H. (2001). Eş tercihleri. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(15), 7-16. Erişim adresi http://www.pdrdergisi.org/index.php/pdr/article/view/333 (Erişim Tarihi:27/02/2018)
• Başay, A. C. (2015). Üniversite öğrencilerinin benlik yapısı ve eş seçme kriterleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Konya. Bozgeyikli, H. ve Toprak, E. (2013). Üniversiteli gençlerin eş seçim kriterlerinin sıralama yargılarıyla ölçeklenmesi. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 1(1), 68-87. Erişim adresi http://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423901631.pdf (Erişim Tarihi:01/03/2018)
• Buss, D. M. (1989). Sex differences in human mate preferences: Evolutionary hypotheses tested in 37 cultures. Behavioral and Brain Sciences, 12(1), 1-14. doi: 10.1017/s0140525x00023992 (Erişim Tarihi:20 /02/2018)
• Buunk, B. P., Dijkstra, P., Fetchenhauer, D. & Kenrick, D. T. (2002). Age and gender differences in mate selection criteria for various involvement levels. Personal Relationships, 9(3), 271-278. doi: 10.1111/1475-6811.00018 (Erişim Tarihi:19/02/2018)
• Cross, S. E. & Madson, L. (1997). Models of the self: Self-construals and gender. Psychological Bulletin, 122(1), 5-37. doi: 10.1037//0033-2909.122.1.5 (Erişim Tarihi:07/10/2018)
• Cüceloğlu, D. (2011). İnsan ve davranışı: psikolojinin temel kavramları (21. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Cunningham, S. J. & Russell, P. A. (2004). The influence of gender roles on evolved partner preferences. Sexualities, Evolution & Gender, 6(2-3), 131-150. doi: 10.1080/14616660412331332909 (Erişim Tarihi:27/09/2018)
• Doğru, D. (2017). Algılanan anne baba tutumlarının eş seçme stratejileri ve evlilik tutumu ile ilişkisi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul.
• Dokur, M. ve Profeta, Y. (2006). Aile ve çift terapisi. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Durmazkul, A. (1991). Cinsiyete göre üniversite öğrencilerinin eş seçimi tercihleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
• Eagly, A. H., Wood, W. & Diekman, A. B. (2000). Social role theory of sex differences and similarities: A current appraisal. In T. Eckes & H. M. Trautner (Ed.), The developmental social psychology of gender (pp. 123-174). New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
• Efe, E. (2013). Üniversite öğrencilerinin eş seçme eğilimleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
• Gazioğlu, A. E. İ. (2008). Gender, gender roles affecting mate preferences in turkish college students. College Student Journal, 42(2), 603-616.
• Gök, F. G. (2013). Evli kadın ve erkeklerin toplumsal cinsiyet rolleriyle ilgili algılarının aile işlevlerine yansıması, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
• Günay, G. ve Bener, Ö. (2013). Gençlerin evlilik ve aile yaşamına ilişkin tutumları. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 1-16. doi: 10.14230/joiss9 (Erişim Tarihi:28/02/2018)
• Helgeson, V. S. (2012). The psychology of gender (4 ed.). New Jersey: Pearson Education, Inc.
• Işık, E. ve Bulduk, S. (2014, Nisan). Benliğin ayrımlaşması ölçeğinin üniversite öğrencileri için geçerlik ve güvenirlik çalışması. Uluslararası Avrasya Eğitim Araştırmaları Kongresi'nde sunulmuştur, İstanbul.
• Johannesen-Schmidt, M. C., & Eagly, A. H. (2002). Another look at sex differences in preferred mate characteristics: The effects of endorsing the traditional female gender role. Psychology of Women Quarterly, 26(4), 322-328. doi: 10.1111/1471-6402.t01-2-00071 (Erişim Tarihi:17/02/2018)
• Kağıtçıbaşı, Ç. (1996). İnsan, aile, kültür (3. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2010). Benlik, Aile ve İnsan Gelişimi- Kültürel Psikoloji. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2013). Günümüzde insan ve insanlar: Sosyal psikolojiye giriş (15. Baskı). İstanbul: Evrim Yayınevi.
• Kılıç, D., Kaygusuz, C., Bağ, B. ve Tortumluoğlu, G. (2007). Üniversite öğrencilerinin eş seçimine ve evliliğe ilişkin görüşleri. Sağlık ve Toplum Dergisi, 17(1), 32-42.
• Körük, S. (2019). Eşimizi nasıl seçeriz? Eş seçimi üzerine bir derleme. E. Harmata (Ed), 21. Uluslararası Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi Tam Metin Kitabı (112-117). Ankara: Türk PDR Derneği Yayınları.
• March, E., & Grieve, R. (2016). Social‐economic theory and short‐term mate preferences: The effects of gender roles and socioeconomic status. Australian Journal of Psychology, 68(4), 241-250. doi: 10.1111/ajpy.12102 (Erişim Tarihi:15/04/2020)
• Markus, H. R. & Kitayama, S. (1991). Culture and the self: Implications for cognition, emotion, and motivation. Psychological Review, 98(2), 224- 253. doi: 10.1037//0033-295x.98.2.224 (Erişim Tarihi:22/02/2018)
• Prakash, R., & Singh, A. (2014). Who marries whom? Changing mate selection preferences in urban India and emerging implications on social institutions. Population Research and Policy Review, 33(2), 205-227. doi: 10.1007/s11113-013-9294-5 (Erişim Tarihi:15/04/2020)
• Rodríguez-González, M., Skowron, E. A., Cagigal de Gregorio, V. & Muñoz San Roque, I. (2016). Differentiation of self, mate selection, and marital adjustment: Validity of postulates of Bowen theory in a Spanish sample. The American Journal of Family Therapy, 44(1), 11-23. doi: 10.1080/01926187.2015.1099415 (Erişim Tarihi:01/03/2018)
• Schwarz, S. & Hassebrauck, M. (2012). Sex and age differences in mate-selection preferences. Human Nature, 23(4), 447-466. doi: 10.1007/s12110-012-9152-x (Erişim Tarihi:18/02/2018)
• Skowron, E. A. & Friedlander, M. L. (1998). The Differentiation of Self Inventory: Development and initial validation. Journal of Counseling Psychology, 45(3), 235-246. doi: 10.1037//0022-0167.45.3.235 (Erişim Tarihi:26/02/2018)
• Skowron, E. A. & Schmitt, T. A. (2003). Assessing interpersonal fusion: Reliability and validity of a new DSI fusion with others subscale. Journal of Marital and Family Therapy, 29(2), 209-222. doi: 10.1111/j.1752-0606.2003.tb01201.x (Erişim Tarihi:01/03/2018)
• Todosijeviç, B., Ljubinkoviç, S. & Aranciç, A. (2003). Mate selection criteria: A trait desirability assessment study of sex differences in Serbia. Evolutionary Psychology, 1(1), 116-126. doi: 10.1177/147470490300100108 (Erişim Tarihi:11/02/2018)
• Zeyneloğlu, S. (2008). Ankara'da hemşirelik öğrenimi gören üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniveristesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü: Ankara.
• Zeyneloğlu, S. ve Terzioğlu, F. (2011). Development and psychometric properties gender roles attitude scale. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(40), 409-420. Erişim adresi https://dergipark.org.tr/hunefd/issue/7796/102087 (Erişim Tarihi:09/11/2018)