ÖĞRETMEN VE ÖĞRETMEN ADAYLARININ EVRENSEL FEN OKURYAZARLIK DÜZEYLERİNİN BAZI DEĞİŞKENLERE GÖRE BELİRLENMESİ

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 1, 92 - 109, 26.01.2022

Emel Salcı Abdullah Aydın

https://doi.org/10.24315/tred.876128

Öz

Bu araştırmanın amacı, Kastamonu il merkezindeki devlet ortaokullarında görev yapan fen bilimleri öğretmenlerinin ve Kastamonu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Fen Bilgisi Öğretmenliği Programında öğrenim gören üçüncü ve dördüncü sınıf öğretmen adaylarının evrensel fen okuryazarlık düzeylerini belirlemek ve bu düzeylerin bazı değişkenlere (eğitim seviyesi, kıdem yılı, cinsiyet, anne-baba eğitim seviyeleri gibi…) göre değişip değişmediğini tespit etmektir. Bu amaç doğrultusunda, 109 fen bilimleri öğretmenine ve 142 fen bilgisi öğretmen adayına Evrensel Fen Okuryazarlık Ölçeği (EFOYÖ) uygulanmıştır. Nicel araştırma deseninin kullanıldığı bu araştırma tarama modelindedir. Araştırmadan elde edilen verilerin analizinde SPSS paket programından yararlanılmıştır. Verilerin analizi sonucunda, fen bilimleri öğretmenlerinin evrensel fen okuryazarlık düzeyinin “çok yüksek”, fen bilgisi öğretmen adaylarının ise “yüksek” olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca evrensel fen okuryazarlık puanlarına, öğretmenlerin eğitim durumlarının, kıdem yıllarının ve cinsiyet değişkeninin etki etmediği, öğretmen adaylarında da öğretmenlerde olduğu gibi cinsiyet değişkenin etkili olmadığı tespit edilmiştir. Bunun yanında, öğretmen adaylarının evrensel fen okuryazarlık puanlarında, anne ve baba eğitim seviyelerinin, mezun oldukları lise türünün, sınıf seviyesinin ve eğitimlerini tamamladıkları çevrenin de etkili olmadığı görülmüştür. Evrensel fen okuryazarlık düzeyini artırmak için okul öncesinden üniversiteye kadar her aşamada fen derslerini öğrencilere sevdirmek, konuları günlük yaşantıyla ilişkilendirerek anlatmak ve gerektiğinde deneylerle desteklemek önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Evrensel fen okuryazarlık, Öğretmen, Öğretmen adayı

Kaynakça

• American Association for the Advancement of Science (AAAS). (1989). Project 2061: Science for all Americans. Washington, DC: American Association for the Advancement of Science Press.
• Aybek, B., & Demir, R. (2014). The analysis of the levels of media and television literacy of high school students in terms of different variables. Çukurova University Faculty of Education Journal, 43(1), 46-62.
• Bacanak, A., & Gökdere, M. (2009). Investigating level of the scientific literacy of primary school teacher candidates. Asia-Pacific Forum on Science Learning and Teaching, 10(1), 1-10.
• Balbağ, Z., Leblebicier, K., Karaer, G., Sarıkahya, E., & Özge, E. (2016). Türkiye’de fen eğitimi ve öğretimi sorunları. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi (JRET), 5(3), 12-23. Baran, B., & Ata, F. (2014). Üniversite öğrencilerinin bilgi okuryazarlık öz-yeterlik algısının karar ağacı analizi ile incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 47(2), 137-160.
• Boujaoude, S. (2002). Balance of scientific literacy themes in science curricula: the case of lebanon. International Journal of Science Education, 24(2), 139-156.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2017). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (23. Baskı). Pegem Akademi Yayınları.
• Bybee, R. (1997). Achieving Scientific Literacy (1. Baskı). Portsmouth: Heineman.
• Can, Ş., & Çelik, C. (2020). Fen bilgisi öğretmen adaylarının Türkiye istatistiki bölge birimlerine göre evrensel fen okuryazarlık düzeyi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 49, 112-133.
• Caymaz, B. (2008). Fen ve teknoloji ve sınıf öğretmeni adaylarının fen ve teknoloji okuryazarlığına ilişkin öz yeterlik algıları. Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Cemaloğlu, N. (2019). 21. yüzyılda okullar ve eğitim liderleri. http://www.kamudanhaber.net/21-yuzyilda-okullar-ve-egitim-liderleri-makale, 3778.html adresinden alınmıştır (Erişim Tarihi: 15/05/2020).
• Chin, C. C. (2005). First‐year pre‐service teachers in Taiwan-do they enter the teacher program with satisfactory scientific literacy and attitudes toward science? International Journal of Science Education, 27(13), 1549-1570.
• Çağırgan-Gülten, D. (2013). İlköğretim matematik öğretmen adaylarının matematik okuryazarlık öz-yeterlik inançlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. International Online Journal of Educational Sciences, 5(2), 393-408.
• Çelik, C. (2016). Evrensel fen okuryazarlık ölçeğinin Türkçe’ye uyarlama çalışması ve öğretmen adaylarının evrensel fen okuryazarlık düzeyi. Yüksek lisans tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çelik, C., & Can, Ş. (2017). Intercultural adaptation and validity study: universal science literacy scale (USLS). Universal Journal of Educational Research, 5(12), 2125-2136.
• Çepni, S., Ayvacı, H. Ş., & Bacanak, A. (2006). Fen teknoloji toplum (3. Baskı). Celepler Matbaacılık.
• Çetin, B. (2015). Determination of media and television literacy levels of classroom teacher candidates. Journal of Theory and Practice in Education, 11(1), 171-190.
• DeBoer, G. E. (2000). Scientific literacy: another look at its historical and contemporary meanings and its relationships to science education reform. Journal of Research in Science Teaching, 37(6), 583-599.
• Durant, J. R. (1993). What is scientific literacy? In J. R. Durant & J. Gregory (Eds.), Science and culture in Europe (pp. 129-137). London: Science Museum.
• EARGED (2007). PISA 2006 uluslararası öğrenci değerlendirme programı, ulusal ön rapor. MEB Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı.
• Fraenkel, J. R., & Wallen, N. E. (2009). How to design and evaluate research in education (7th edition). USA: McGrawHill, Inc.
• Gündüz, M., & Kurnaz, Ş. (2019). Fen bilgisi öğretmen adaylarının fen okuryazarlığı ve alan bilgisi yeterliliklerinin karşılaştırılması. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(67), 705-712.
• Güneş, G., & Gökçek, T. (2013). Öğretmen adaylarının matematik okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 70-79.
• Halimoğlu, G. (2019). Ortaokul öğrencilerinin fen bilimlerine karşı merak, motivasyon ve fen okuryazarlık düzeylerine etki eden faktörlerin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Hurd, P. D. (1958). Science Literacy: Its meaning for American schools. Educational Leadership, 16(7), 13-16.
• Hurd, P. D. (1998). Scientific Literacy: New minds for a changing world. Science Education, 82 (3), 407-416.
• Karasar, N. (2015). Bilimsel Araştırma Yöntemi (28. Baskı). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Kellner, D. (2019). 21st Century Schools. http://www.21stcenturyschools.com/ adresinden alınmıştır. (Erişim Tarihi: 10/05/2020).
• Keskin, A. (2020). Öğretmenlerin öğretim programı okuryazarlık düzeylerine yönelik algılarının belirlenmesi. Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kesicioğlu, O. S. (2014). Okul öncesi öğretmen adaylarının matematik okuryazarlık düzeyleri ile matematik eğitimine ilişkin tutumlarının incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 202, 117-130.
• Kocaarslan, M., & Çeliktürk, Z. (2013). Eğitim fakültesi öğrencilerinin görsel okuryazarlık yeterliklerinin belirlenmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 344-362.
• Kocabaş, Ö. (2004). Fen bilgisi öğretmen adaylarına fen teknoloji toplum dersinin etkisi ve öğretmen adaylarının derse karşı tutumları. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kroufek, R. Çelik, C., & Can, Ş. (2015). The comparison of environmental literacy of Czech and Turkish pre-service primary teachers using elsa scale. The Turkish Online Journal of Educational Technology, August 2015 [özel sayı], 556-559.
• Kurnaz, Ş. (2019). Fen bilgisi öğretmen adaylarının fen okuryazarlığı ve alan bilgisi yeterliliklerinin karşılaştırılması: SDÜ-MAKÜ örneği. Yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Laugksch, R. C. (2000). Scientific Literacy: A conceptual overview. Science Education, 84 (1), 71-94.
• Laugksch, R. C., & Spargo, P. E. (1996). Construction of a paper-and-pencil test of basic scientific literacy based on selected literacy goals recommended by the American association for the advancement of science. Public Understanding of Science, 5(4), 331-359.
• Manhart, J. J. (1997). Scientific Literacy: Factor structure and gender differences. Doctoral thesis, Graduate College of The University of Iowa.
• McKillup, S. (2012). Statistics explained: An introductory guide for life scientists (2th edition). Cambridge University Press.
• MEB (2006). İlköğretim fen ve teknoloji dersi öğretim programı ve kılavuzu. Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• MEB (2013). Fen bilimleri dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar).
• MEB (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar).
• MEB (2019). PISA 2018 Türkiye ön raporu. http://www.meb.gov.tr/meb_ iys_dosyalar/2019_12/03105347_PISA_2018_Turkiye_on_raporu.pdf adresinden alınmıştır (Erişim Tarihi: 21/05/2020).
• Miller, J. D. (1983). Scientific literacy: a conceptual and empirical review. Daedalus Online, 112(2), 29-48. Mun, K., Shin, N., Lee, H., Kim, S. W., Choi, K., Choi, S. Y., & Krajcik, J. S. (2015). Korean secondary students’ perception of scientific literacy as global citizens: Using global scientific literacy questionnaire. International Journal of Science Education, 37(11), 1739-1766.
• National Science Teachers Association (NSTA). (1982). Science-technology-society: science education for the 1980s. Washington, DC: National Science Teachers Association.
• National Research Council (NRC). (1996). National Science Education Standards. National Academy Press.
• Özdemir, O. (2010). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının fen okuryazarlığının durumu. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 7(3), 42-56.
• Özenç, E. G. (2013). İlköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin işlevsel okuryazarlık düzeylerinin aile değişkeninin özelliklerine göre incelenmesi. Journal of Theoretical Educational Science, 6(2), 272-299.
• Partnership for 21st Century Learning (2019). P21 framework definitions. http://www.battelleforkids.org/networks/p21 adresinden alınmıştır (Erişim Tarihi: 21/05/2020).
• Saracaloğlu, A. S., Yenice, N., & Özden, B. (2013). Fen bilgisi öğretmen adaylarının fen ve teknolji okuryazarlığına ilişkin öz yeterlilik algıları ile fene yönelik tutumları arasındaki ilişki. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education, 2(1), 58-69.
• Shamos, M. H. (1995). The myth of scientific literacy. Rutgers University Press.
• Soğukpınar, R., & Karışan, D. (2020). Fen bilgisi öğretmen adaylarının genetik okuryazarlık konularına ve biyoteknolojiye yönelik tutumlarının incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(2), 410-445.
• Soylu, H. (2004). Fen öğretiminde yeni yaklaşımlar. Keşif yoluyla öğrenme. Nobel Yayıncılık.
• Şahin, F., & Ateş, S. (2018). Ortaokul öğrencilerine yönelik bilimsel okuryazarlık ölçeği adaptasyon çalışması. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(3), 1173-1205.
• Tarım, K., Baypınar, K., & Keklik, G. (2015). İlköğretim öğretmenlerinin matematik okuryazarlığı öz-yeterlik düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(21), 846-870.
• Tekin, N., Aslan, O., & Yağız, D. (2016). Fen bilimleri öğretmen adaylarının bilimsel okuryazarlık düzeyleri ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 23-50.
• Yağan, A. (2019). Fen bilimleri öğretmenlerinin fen okuryazarlığı ve özyeterlik algılarının karşılaştırmalı incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Yanık, C. (2010). Öğretmen adaylarının bilgisayar okuryazarlık algıları ile internet kullanımına yönelik tutumları arasındaki ilişki. Hacettepe Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(39), 371-382.
• Yavuz, M., Balkan-Kıyıcı, F., & Atabek-Yiğit, E. (2014). İlköğretim II. kademe öğrencileri için çevre okuryazarlığı ölçeği: ölçek geliştirme ve güvenirlik. Sakarya University Journal of Education, 4(3), 40-53.
• Yenice, N., Yavaşoğlu, N., Alpak-Tunç, G., & Candarlı-Arıkoz, F. (2019). Öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlık düzeyleri ile bilimsel araştırmaya yönelik tutumlarının incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (47), 77-95.
• Yolagiden, C. (2017). Öğretmen adaylarının fen öğrenme becerisi, fen okuryazarlığı ve sosyobilimsel konulara yönelik tutumları arasındaki ilişkinin araştırılması. Yüksek lisans tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.