ERKEN ÇOCUKLUKTA ÖZEL EĞİTİMDE AİLENİN ROLÜ

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 2, 637 - 646, 30.05.2022

Ömer Faruk Ar , Müge Şen , Meral Melekoğlu

https://doi.org/10.24315/tred.916749

Cited By: 3

Öz

Aile toplumsal yapı içerisinde en eski ve doğal kurum olması sebebiyle büyük öneme sahiptir. Yaşamın her döneminde bireyler için önemli olan aile kavramı özellikle fizyolojik ve psikolojik gereksinimlerin karşılanması açısından erken çocukluk döneminde kritik bir öneme sahiptir. Erken çocukluk döneminde aile üyeleri hem tipik gelişim gösteren çocukları hem de özel gereksinimli çocukları için önemli sorumluluklar üstlenirler. Tipik gelişim gösteren çocuklar aile üyeleri ile kurdukları etkileşimler sonucunda bir çok beceri ve kavramı öğrenirken özel gereksinimli çocuklar özellikle erken çocukluk döneminde anne baba desteğine daha fazla ihtiyaç duymaktadır. Hayatının ilk yıllarını büyük ölçüde aileleri ile geçiren özel gereksinimli çoçukların ilk öğrenme süreçleri aileleri aracılığı ile gerçekleşir. Bu doğrultuda erken çocukluk döneminde ailelerin bilinçli olması, görev ve sorumluluklarını bilerek çocuklarına destek olmaları çocuklarının ileri ki hayatları üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Bu makalede tarihsel süreç içerisinde değişiklik gösteren aile yapıları göz önünde bulundurularak, özel gereksinimli çocuğa sahip anne ve babaların üstlendikleri roller değerlendirilmiştir

Anahtar Kelimeler

Aile, Aİlenin rolü, erken çocuklukta özel eğitim

Kaynakça

• Akkök, F. (1984). Davranışsal yaklaşıma dayalı aile rehberliğinin öğretilebilir çocukların özbakım becerileri üzerindeki etkisi (Yayınlanmamış doktora tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Akman, Ö., ve Bastık, U. (2016). Sosyal bilgiler ders kitaplarında ihtilaflı konular içerisinde yer alan 'aile' kavramının incelenmesi: Bir içerik analizi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 247-263.
• Aktaş, G. (2015). Türkiye’de aile sosyolojisi çalışmalarına genel bir bakış. Sosyoloji Konferansları, 52, 419-441.
• Aral, N., Kandır, A. ve Yaşar, M. C. (2000). Okul öncesi eğitim ve anasınıfı programları. İstanbul: YA-PA Yayıncılık.
• Arı, M. (2003). Türkiye’de erken çocukluk eğitimi ve kalitenin önemi. M. Sevinç (Ed.), Erken çocuklukta gelişim ve eğitimde yeni yaklaşımlar içinde (s. 31-35). İstanbul: Morpa Yayınları.
• Aslantürk, Z. ve Amman, M.T. (2013). Sosyoloji: Kavramlar kurumlar süreçler teoriler. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Bateman, B. D. ve Herr, C. M. (2006). Writing measurable IEP goals and objectives. Verona, WI: Attainment.
• Batu, S. ve Uysal, A. (2010). Günümüz snıflarında engelli çocukların gelişimini destekleme. A. G. Akçamete (Ed.), Genel eğitim okullarında özel gereksinimi olan öğrenciler ve özel eğitim içinde (s.113-141). Ankara: Kök Yayıncılık.
• Bayer, A. (2013). Değişen toplumsal yapıda aile. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4(8), 101-129.
• Behl, D. D., DesGeorges, J. ve White, K. R. (2016). The role of family-led disability organizations in supporting families with hearing-related concerns. Journal of Early Hearing Detection and Intervention, 1(1), 13-20.
• Berger, E. H. ve Riojas-Cortez, M. (2014). Parents as partners in education: Families and schools working together. Upper Saddle River, N.J: Pearson.
• Berger, E. H. ve Riojas-Cortez, M. (2014). Parents as partners in education: Families and schools working together. Upper Saddle River, N.J: Pearson.
• Birkan, B. (2002). Erken özel eğitim hizmetleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 3(2), 99-109.
• Bronfenbrenner, U. (1979). The ecology of human development. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Brookman-Frazee, L. (2004). Using parent/clinician partnerships in parent education programs for children with autism. Journal of positive behavior interventions, 6(4), 195-213.
• Bruder, M. B. (2010). Early childhood intervention: A promise to children and families for their future. Exceptional Children, 76(3), 339-355. Canatan, K. ve Yıldırım, E. (2011). Aile sosyolojisi. İstanbul: Açılım. Cavkaytar, A. (2012). Toplum ve aile. A. Cavkaytar (Ed.), Özel eğitimde aile eğitimi ve rehberliği içinde (s.3-18). Ankara: Vize Yayıncılık.
• Cavkaytar, A., Ardıç, A. ve Aksoy, V. (2014). Aile gereksinimlerini belirleme aracının geçerlik ve güvenirliğinin güncellenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 15 (02) , 1-14.
• Dunst, C. J. ve Dempsey, L. (2007). Family–professional partnerships and parenting competence, confidence, and enjoyment. International Journal of Disability, Development and Education, 54(3), 305–318.
• Epstein, J. L. (1995). School/family/community partnerships. Phi Delta Kappan, 76, 701–712. Erkal, M. (2006). Sosyoloji. İstanbul: Der Yayınları.
• Epik, M, Çiçek, Ö. ve Altay, S . (2017). Bir sosyal politika aracı olarak tarihsel süreçte ailenin değişen/değişmeyen rolleri. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 17 (38) , 35-58.
• Evans, L. (2007). Inclusion. New York: Routledge.
• Feher-Prout, T. (1996). Stress and coping in families with deaf children. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 1(3), 154-167.
• Fengming, C. (2016). A good example of parent advocacy for rights in inclusive education in China. Frontiers of law in China, 11(2), 323-328.
• Fox, R. ve Binder, M. C. (1990). Parenting; A developmental behavioral approach. Advances in Special Education, 78, 187-201.
• Friesen, B. J. ve Huff, B. (1990). Parents and professionals as advocacy partners. Preventing School Failure: Alternative Education for Children and Youth, 34(3), 31-35.
• Genç, S. Z. (2016). Eğitim Sürecinde Aile Okul ve Toplum. Ankara: Pegem Akademi.
• Gittins, D. (2011). Aile sorgulanıyor (T. Erdem, Çev.). İstanbul: Pencere Yayınları.
• Gresham F.M. (2001). Social skills instruction for exceptional children. Teory İnto Practice, 21(2), 129-133.
• Guralnick, M. J. (2011). Why early intervention works: A systems perspective. Infants and Young Children, 24(1), 6-28. Hedges, H. Gibbs, C. (2005). Preparation for teacher-parent partnerships: A practical experience with a family. Journal of Early Childhood Teacher Education, 26(2), 115–126.
• Hilton, J.M. ve Haldeman, V.A. (1991). Gender differences in the performance of household tasks by adults and children in single-parent and two parent, two earner families. Journal of Family Issues, 12(1), 114-130.
• Hunt, E. (2010). Human intelligence. Cambridge University Press.
• Işıloğlu, B. (2006). Anksiyete ve depresyon tanısı ile izlenen evli kadınlarda aile içi şiddetin sosyodemografik faktörler, çift uyumu ve hastalıkla ilişkisi (Yayımlanmamış uzmanlık tezi). T.C. Sağlık Bakanlığı Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi. İstanbul.
• Kandiyoti, D. (1984). Aile yapısında değişme ve süreklilik: Karşılaştırmalı bir yaklaşım. N. Erder (Ed.), Türkiye'de ailenin değişimi: Toplumbilimsel incelemeler içinde (s.15-34). Ankara: Türk Sosyal Bilimler Derneği Yayınları.
• Karababa, G. (2019). Geleneksel ve modernite ikileminde aile: Kütahya örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Kartal, H. (2007). The effect of mother-child education program which is one of the early chidhood education programs on cognitive development of six age children. Elementary Education Online, 6(2), .239-240.
• Kır, İ. (2006). Toplumsal bir kurum olarak ailenin işlevleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(36), 381-404.
• Kirk, S. A. (1993). Autobiographical remarks. Harris, G. A. ve Kirk, W. D (Ed), The foundations of special education: Selected papers and speeches of Samuel A. Kirk içinde (s. 9-39). Reston, VA: Council for Exceptional Children.
• Küçüker, S , Bakkaloğlu, C. ve Sucuoğlu, B. (2001). Erken eğitim programına katılan gelişimsel geriliği olan çocuklar ve anne-babalarınm etkileşim davranışlarmdaki değişimin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 3 (01), 61-71.
• Kuzucu, Y. (2011). Değişen babalık rolü ve çocuk gelişimine etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(35), 79-89. Lombardi, J. (1990). Head Start: The nation’s pride, a nation’s challenge. Young Children, 45, 22-29.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji sözlüğü (O. Akınhay ve D. Kömürcü, Çev.).Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• McLean, M., Sandall, S. R. ve Smith, B. J. (2016). A history of early childhood special education. Reichow, B., Boyd, B. a., Barton, E. E. ve Odom, S. L. (Ed), Handbook of early childhood special education içinde (s. 3-19). Switzerland: Springer.
• Morrow, G. ve Malin, N. (2004). Parents and professionals working together: turning the rhetoric into reality. Early Years, 24(2), 163–177. Nazlı, S. (2020). Aile danışmanlığı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Nirun, N. (1994). Sistematik sosyoloji yönünden aile ve kültür. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Nutbrown, C. ve Clough, P. (2014). Early childhood education: History, philosophy and experience. SAGE Publications Ltd. Oktay, A. (2002). Yaşamın sihirli yılları: Okul öncesi dönem. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Özdemir, O. (2012). Ailelerin danışmanlık, rehberlik ve eğitim gereksinimlerinin karşılanması. A. Cavkaytar (Ed.), Özel eğitimde aile eğitimi ve rehberliği içinde (s. 179-213). Ankara: Vize Yayıncılık.
• Özgüven, İ. E. (2001). Ailede İletişim ve Yaşam. Ankara: PDREM Yayınları.
• Özkan, P. ve Kılıç, E. (2013). Ailenin psiko-sosyal destek ihtiyacını karşılamada yeni bir model önerisi: aile sağlığı merkezlerinde aile psiko-sosyal destek birimi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi , 7 (30) , 25-44.
• Pınar, E. S. (2006). Dünyada ve Türkiye'de erken çocukluk özel eğitiminin gelişimi ve erken çocukluk özel eğitim uygulamaları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 7(02), 71-83.
• Powell, D. R., Son, S. H., File, N. ve San Juan, R. R. (2010). Parent–school relationships and children's academic and social outcomes in public school pre-kindergarten. Journal of School Psychology, 48(4), 269-292.
• Roberts, R. N., Rule, S. ve Innocenti, M. S. (1998). Strengthening the family professional partnership in services for your children. Baltimore, MD: Brookes.
• Schulz J. B. (1987). Parents and professionals in special education. USA: Allyn and Bacon Inc. Massachuscets.
• Shearer, M. S. ve Shearer, D. E. (1972). The Portage Project: A model for early childhood education. Exceptional Children, 39(3), 210- 217.
• Simeonsson, R., J. (1991). Early prevention of childhood disability in developing countries. International Journal of Rehabilitation Research, 14 (1), 1-12.
• Suelzle, M. ve Keenan, V. (1979). The world of the developmentally disabled child: A parents handbook with directory of services for families in Lake County, Illinois.
• TDK (2019). Türk Dil Kurumu Sözlükleri. Erişim Tarihi: 16 Aralık 2020. https://sozluk.gov.tr/.
• Temel, Z., F. ve İmir, H., M. (2019). Erken çocukluk eğitiminde yaklaşımlar ve programlar. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi.
• Trainor, A. A. (2010). Diverse approaches to parent advocacy during special education home-school interactions: Identification and use of cultural and social capital. Remedial and Special education, 31(1), 34-47.
• Turnbull, A.ve Turnbull, R. (2001). Families, professionals, and exceptionality: Collaborating for empowerment (Fourth Edition). Upper Saddle River, NJ: Merrill/Prentice Hall.
• Williams, C. ve Wright, B. (2004). How to live with autism and Asperger syndrome, London: Jessica Kingsley Publishers.
• Wright, A. C. ve Taylor, S. (2014). Advocacy by parents of young children with special needs: Activities, processes, and perceived effectiveness. Journal of Social Service Research, 40(5), 591-605.
• Yavuzer, H. (1996). Çocuk ve suç (8.Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yıldırım, E. ve Akçamete, G. (2014). Çoklu yetersizliği olan çocuğa sahip annelerin erken çocukluk özel eğitimi hizmetleri sürecinde karşılaştıkları güçlüklerin belirlenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 3(1), 74-89.
• Yörükoğlu, A. (1982). Çocuk ruh sağlığı. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Zigler, E. ve Muenchow, S. (1992). Head Start: The inside story of America's most successful educational experiment. New York: BasicBooks