9. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN ADAPTASYON KAVRAMINA YÖNELİK BİLİŞSEL YAPILARI VE METAFORİK ALGILARI

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 3, 1708 - 1723, 26.09.2023

Havva Yaman , Şeyma Nur Bekar , Mustafa Ürey

https://doi.org/10.24315/tred.1175318

Öz

Adaptasyon kavramı evrim kavramını anlamanın temelini oluşturmaktadır. Evrim kavramının anlaşılabilmesi için adaptasyon kavramı öğrenciler için anlamlı hale gelmelidir. Bu nedenle öğrencilerin adaptasyon kavramını zihinlerinde nasıl anlamlandırdığını tespit etmek oldukça önemlidir. Bu çalışmanın amacı 9. Sınıf öğrencilerinin adaptasyon anahtar kavramına yönelik bilişsel yapılarının ve metaforik algılarının incelenmesidir. Bu bağlamda çalışma nicel araştırma yöntemlerinden biri olan tarama yöntemi çerçevesinde yürütülmüştür. Çalışma grubunu Trabzon ilinde 9.sınıfta öğrenim gören 109 lise öğrencisi oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak kelime ilişkilendirme testi (KİT), çizme-yazma tekniği ve metaforlar kullanılmıştır. Elde edilen verilerin analizinde betimsel analizden faydalanılmıştır. KİT sonuçlarına göre en fazla tekrar eden uyum kelimesi 86 kez tekrar edilmiş ve bu kesme noktasında başka bir cevap kelime üretilmemiştir. Bunun yanı sıra, öğrencilerin çizimlerinden elde edilen bulgular KİT’ten elde edilen bulgularla paralellik göstermektedir. Ayrıca öğrenciler adaptasyon kavramını “uyum” metaforundan sonra en çok “bukalemun” metaforu ile açıklamışlardır. Çoğu öğrencinin bilişsel yapısında adaptasyona ait örneklerin yer almaması zayıf bilişsel yapıya sahip oldukları şeklinde yorumlanmıştır. Araştırma sonuçları dikkate alındığında ders kitaplarında öğrencilerin bilişsel yapılarını destekleyecek şekilde, farklı bağlamlar içerisinde adaptasyon kavramına yer verilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Adaptasyon, bilişsel yapı, metaforik algı, ortaöğretim öğrencileri

THE COGNITIVE STRUCTURES AND METAPHORICAL PERCEPTIONS OF 9TH GRADE STUDENTS FOR THE CONCEPT OF ADAPTATION

Öz

Understanding the concept of evolution requires understanding the concept of adaptation. Students need to have a meaningful understanding of adaptation before they can comprehend the concept of evolution. Determining how students perceive the concept of adaptation in their minds is crucial for this reason. The purpose of this study is to investigate 9th grade students' cognitive structures and metaphorical perceptions of the main concept of adaptation. The survey method, one of the quantitative research techniques, was used to conduct the study. The study group is composed of 109 high school students in Trabzon who are participated in the 9th grade. Metaphors, the drawing-writing technique, and the word association test (WAT) were used to obtain data. The gathered data were analyzed using descriptive analysis. According to the WAT's findings, the concept harmony was used 86 times in total, and at this point, no further response words were created. Additionally, the conclusions derived from the students' drawings exhibit parallelism with the WAT results. After the metaphor of "harmony," students frequently used the metaphor of the "chameleon" to convey the concept of adaptation. The majority of students' cognitive structures were seen to be poor because they lacked instances of adaptation. In light of the study's conclusions, it is recommended that, in order to enhance students' cognitive structures, the concept of adaptation in various contexts be incorporated in textbooks.

Anahtar Kelimeler

Adaptation, cognitive structure, metaphorical perception, secondary school students

Kaynakça

• Akyürek, E. & Afacan, O. (2012). Kavram çarkı diyagramı kullanılarak kavram yanılgılarının belirlenmesi. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 2(3), 47-58.
• Akyurek, E. & Afacan, O. (2013). Effects of brain-based learning approach on students' motivation and attitudes levels in science class. Online Submission, 3(1), 104-119.
• Alaca, M. B., Yaman, H. & Nas, S. E. (2020). Using the word association test to examine life skills cognitive structures of pre-service science teachers. Journal of Science Learning, 4(1), 69-79.
• Alles, D. (2001). Using evolution as the framework for teaching biology. The American Biology Teacher, 63(1), 20-24.
• Apaydın, Z. & Sürmeli, H. (2006). Üniversite öğrencilerinin doğal seçilim, adaptasyon ve mutasyon ile ilgili görüşleri. On Dokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 31-46.
• Ayas, A. (2014). Kavram öğrenimi. S. Çepni (Ed.), Kuramdan uygulamaya fen ve teknoloji öğretimi (s. 176-200). Ankara: Pegem Akademi.
• Ayverdi, L. & Öz Aydın, S. (2017). Bilimsel yaratıcılığı harekete geçirmeye yönelik bir doğal seçilim etkinliği: Toka Gagalılar adası. Journal of Inquiry Based Activities (JIBA), 7(1), 9-20, 2017.
• Backett-Milburn, K. & McKie, L. (1999). A critical appraisal of the draw and write technique. Health Education Research Theory & Practice, 14(3), 387–398.
• Bahar, M., Johnstone, A. H. & Sutcliffe, R. G. (1999). Investigation of students’ cognitive structure in elementary genetics through word association tests. Journal of Biological Education, 33(3), 134-141.
• Bahar, M. & Özatlı, N. S. (2003). Kelime iletişim test yöntemi ile lise 1. sınıf öğrencilerinin canlıların temel bileşenleri konusundaki bilişsel yapılarının araştırılması. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(1), 75- 85.
• Bakırcı, H. & Çalık, M. (2013). Adaptasyon ve doğal seçilim konusunda geliştirilen rehber materyallerin sekizinci sınıf öğrencilerinin alternatif kavramlarının giderilmesine etkisi. Eğitim ve Bilim, 38(168).
• Baltacı, A. (2018). Nitel Araştırmalarda Örnekleme Yöntemleri ve Örnek Hacmi Sorunsalı Üzerine Kavramsal Bir İnceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 231-274.
• Bartov, H. (1978). Can students be taught to distinguish between teleological and causal explanations? Journal of Research in Science Teaching, 15, 567–572.
• Bishop, B. A. & Anderson, C. (1990). Student conceptions of natural selection and its role in evolution. Journal of Research in Science Teaching, 27, 415-427.
• Borgerding, L. A. & Kaya, F. (2019). Preschool children’s ideas about biological adaptation during a science camp. Internatıonal Journal Of Scıence Educatıon, 41(17), 2410-2429.
• Bursa, Ş., Çetin, G., Çeken, R. & Özcan, H. (2022). Ortaokul öğrencilerinin mutasyon, modifikasyon ve adaptasyon kavramları ile ilgili bilişsel yapıları: Çizme-yazma tekniği. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 13(1), 76-94.
• Caño, L. & Ormazabal, U. (2021). Basque secondary school students’ understanding of natural selection and teleological reasoning: knowledge vs. knowledge application. Journal of Biological Education, 1-18.
• Cerit, Y. (2008). Öğretmen kavramı ile ilgili metaforlara ilişkin öğrenci, öğretmen ve yöneticilerin görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 693-712.
• Dagher, Z.R., Brickhouse, N.W., Shipman, H. & Letts, W.J. (2004). How some college students represent their understandings of the nature of scientific theories. International Journal of Science Education, 26(6), 735‐755.
• Deadman, J. A. & Kelly, P. J. (1978). What do secondary school boys understand about evolution and heredity before they are taught the topics?. Journal of Biological Education, 12, 7-15.
• Demir, E. (2020). Drosophila melanogaster’de ergin öncesi yaşam öyküsü karakterleri reaksiyon normlarının mevsimselliğinin araştırılması (Yayınlanmamış yükseklisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ercan, F., Taşdere, A. & Ercan, N. (2010). Kelime ilişkilendirme testi aracılığıyla bilişsel yapının ve kavramsal değişimin gözlenmesi. Journal of Turkish Science Education, 7(2), 136-154.
• Eren, F. (2012). İlköğretim öğrencilerinin bilişim teknolojileri algılarının kelime ilişkilendirme testi kullanılarak incelenmesi (Yayınlanmamış yükseklisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya,
• Gilbert, J. K., Boulter, C. & Rutherford, M. (1998a). Models in explanations, part 1, horses for courses? International Journal of Science Education, 20, 83-97.
• Gilbert, J. K., Boulter, C. & Rutherford, M. (1998b). Models in explanations, part 2, whose voice? whose ears? International Journal of Science Education, 20, 187-203.
• Giren, E. & Durak, S. (2015). Okul öncesi öğretmenlerinin oyuncak kavramına ilişkin metaforik algıları. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 561-575.
• Göksel, A. G. & Caz, Ç. (2016). Anadolu lisesi öğrencilerinin beden eğitimi dersine yönelik tutumlarının incelenmesi. Marmara Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-9.
• Göransson A. Orraryd D., Fiedler D., & Tibell LA. (2020). Conceptual characterization of threshold concepts in student explanations of evolution by natura selection and effects of item context. CBE Life Sci Educ.;19(1).
• Grene, J. R. & Edgard, D. (1990). The logic of university students‟ misunderstanding of natural selection. Journal of Research in Science Teaching, 27, 875-885.
• Großschedl, J., Seredszus, F. & Harms, U. (2018). Future biology teachers: evolutionary knowledge and acceptance of the evolutionary theory . Zeitschrift für Didaktik der Naturwissenschaften, 24(1), 51-70.
• Gülçiçek, Ç. & Güneş, B. (2004). Fen öğretiminde kavramların somutlaştırılması: modelleme stratejisi, bilgisayar simülasyonları ve analojiler. Eğitim ve Bilim, 29(134), 36-48.
• Işıklı, M., Taşdere, A., & Göz, N. L. (2011). Kelime ilişkilendirme testi aracılığıyla öğretmen adaylarının Atatürk ilkelerine yönelik bilişsel yapılarının incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 50-72.
• İnel, Y., Akar, C. & Uztemur, S. (2016). 8th students’ perceptions towards administration types: Revealing their cognitive structures via word association test. Journal of History School, 9, 523-540.
• Kalyoncu, R. & Liman, S. (2013). Öğretmenlerin" görsel sanatlar dersi" ve" görsel sanatlar öğretmeni" kavramlarına ilişkin metaforları. Fine Arts, 8(1), 115-130.
• Kampourakis, K., Pavlidi, V., Papadopoulou, M. & Palaiokrassa, E. (2012). Children’s teleological intuitions: What kind of explanations do 7-8 year olds give for the features of organisms, artifacts, and natural objects? Research in Science Education, 42, 651–671.
• Kampourakis, K. & Zogza, V. (2008). Students’ intuitive explanations of the causes of homologies and adaptations. Science & Education, 17(1), 27-47.
• Kaptan, S. (1998). Bilimsel Araştırma ve İstatistik Teknikleri. Ankara: Tekışık Web Ofset Tesisleri.
• Karadüz, A. (2006). İlköğretim Türkçe dil bilgisi kitaplarının “öğreticilik” kavramı bağlamında eleştirisi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(21), 13-31.
• Kaya, M. F. & Taşdere, A. (2016). An alternative measurement and assessment method for elementary Turkish education: Word Association Test (WAT). Electronic Turkish Studies, 11(9), 803-20.
• Kayacı, S. (2017). Fen bilgisi öğretmen adaylarının “prokaryot” ve “ökaryot” kavramları hakkındaki bilişsel yapılarının belirlenmesi. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(3), 46-64.
• Keskin, B. & Özay, E. (2015). Understanding adaptation and natural selection: Common misconceptions. International Journal of Academic Research in Education, 1(2), 53-63.
• Kural, N. (2022). Ortaöğretim öğrencilerinin buharlaşma ve kaynamaya yönelik kavramsal anlamalarının incelenmesi. (Yayaınlanmamış yüksek lisans tezi). Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir.
• Levin, I. (1995) Children’s perceptions of their family. In Brannen, J. and O’Brien, M. (Eds.), Childhood and parenthood. Proceedings of ISA Committee for Family Research Conference on Children and Families. Institute of Education, University of London, London.
• Matthews, M. R. (2002). Constructivism and science education: A further appraisal. Journal of Science Education and Technology, 11(2), 121-134.
• MEB (2005). İlköğretim Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu 6., 7. ve 8. Sınıflar Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• Miller, K. R. & Levine, J. S. (2002). Biology Upper Saddle River. NJ: Prentice Hall.
• Özden, D. Ö. & Özden, M. (2015). Çevre sorunlarına ilişkin öğrenci çizimlerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37, 1-20.
• Özmen, H. & Karamustafaoğlu, O. (2019). Eğitimde Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Passmore, C. & Stewart, J. (2002). A modeling approach to teaching evolutionary biology in high schools. Journal of Research in Science Teaching, 39 (3), 185-204.
• Rowell, A. J., Dawson, C. J. & Harry, L. (1990). Changing Misconceptions: a challenge to science education. International Journal Science Education, 12(2), 167-175.
• Sober, E. (2000). Philosophy of biology (2nd ed.). Boulder, CO: Westview Press.
• Sönmez, M. (2022). Bir kanıt temelli öğrenme örneği: Resimli çocuk kitaplarından kanıtlar. Uygulamada Eğitim ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(1), 1-26.
• Taşdere, A., Özsevgeç, T. & Türkmen, L. (2014). Bilimin doğasına yönelik tamamlayıcı bir ölçme aracı: Kelime ilişkilendirme testi. Fen Bilimleri Öğretimi Dergisi, 2(2), 129-144.
• Ünal, S. (1999). Aktif öğrenme, öğrenmeyi öğrenmek ve probleme dayalı öğrenme. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 11, 373-378.
• Yağbasan, R. & Gülçiçek, G. (2003). Fen öğretiminde kavram yanılgılarının karakteristiklerinin tanımlanması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 110-128.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldızay, Y. (2020). Öğrencilerin kalıtım kavramına yönelik bilişsel yapılarının kelime ilişkilendirme testi (KİT) ve yazma testi ile belirlenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir.