İş Yükü ile Örgütsel Çatışma Arasındaki İlişkide İş Yeri Nezaketsizliğinin Aracı Rolü

Yıl 2023, Cilt: 37 Sayı: 3, 160 - 168, 15.07.2023

Ulviye Tüfekci Yaman Sevinç Serpil Aytaç , Oğuz Başol

Öz

Örgütlerde çalışma ortamının kalitesi şüphesiz çalışanlar, yöneticiler ve işverenler için çok önemlidir. Bu bağlamda örgüt içinde kişiler arasındaki çatışmaların mümkün olduğunca ortaya çıkmadan önlenmesi veya olumlu sonuçlar doğuracak şekilde yönetilmesi arzu edilir. Bunun için çatışmalara yol açan faktörleri bilmek ve anlamak önemlidir. Çalışanların iş yükü düzeylerinin gereken düzeyde belirlenmemesinin örgüt ortamında çatışma dahil pek çok istenmeyen tutum ve davranışa neden olacağı tahmin edilebilir. Ayrıca, işyerinde nezaketsizliğin çalışma ortamını olumsuz etkileyebilecek ve insanlar arasında çatışmayı tetikleyebilecek bazı sonuçları olabilir. Bu çalışmada işyerindeki kişiler arası çatışma üzerindeki etkisini belirlemek amacıyla algılanan iş yükü ele alınmış ve bu etkide nezaketsizliğin işyerindeki aracı rolü incelenmiştir. Bir işletmede çalışan beyaz yakalı işgücü üzerinde yapılan araştırma kapsamında SmartPLS 3 programı ile yapılan analiz sonucunda, algılanan iş yükü ile kişilerarası çatışma arasındaki ilişkide nezaketsizliğin tam aracı rolü olduğu tespit edilmiştir (t: 5.67⟶t: 1.43).

Anahtar Kelimeler

Örgütsel çatışma, SmartPLS, iş yükü, işyeri nezaketsizliği

Mediator Role of Workplace Incivility in the Relationship Between Workload and Organizational Conflict

Öz

The quality of the work environment in organizations is undoubtedly important for employees, managers, and employers. In this context, it is desirable to prevent or manage inter-personal conflicts in the organization in a way that will produce positive results as much as possible. To do this, it is important to know and understand the factors that cause conflicts. It can be expected that inadequate determination of the workload levels of employees will cause various undesi- rable attitudes and behaviors, including conflict, in the organizational environment. In addition, incivility in the workplace may have some negative effects on the work environment and trigger conflicts among people. In this study, perceived workload was examined in order to determine its effect on inter-personal conflict in the workplace, and the mediating role of incivility in this effect was investigated. As a result of the analysis carried out with the SmartPLS 3 program in a sample of white-collar employees working in a company, it was determined that incivility has a full mediating role in the relationship between perceived workload and inter-personal conflict (t: 5.67⟶t: 1.43).

Anahtar Kelimeler

Organizational conflict, SmartPLS, workload, workplace incivility

Kaynakça

• Akkirman, A. D. (1998). Etkin çatışma yönetimi ve müdahale stratejileri. Dokuz Eylül Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 13(2), 1–11.
• Andersson, L. M., & Pearson, C. M. (1999). Tit for tat? The Spiraling Effect of Incivility in the Workplace. Academy of Management Review, 24(3), 452–471. [CrossRef]
• Atik, A. G. E., & Akoğlan Kozak, M. (2016). İş yükü algısı ve iş yükünün insan kaynakları yönetiminde kullanımı: Eskişehir’de otel işletmeleri örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(Özel Sayı), 341–366. [CrossRef]
• Aytaç, S., & Başol, O. (2018). İşyerinde kişilerarası çatışma ölçeğinin geçer- lik ve güvenirlik çalışması. Yönetim Bilimleri Dergisi, 16(32), 471–484. Bagozzi, R. P., & Yi, Y. (1988). On the evaluation of structural equation models. Journal of the Academy of Marketing Science, 16(1), 74–94.
• Başol, O.(2018). OECD ülkelerinde yaşam tatmini üzerine bir değerlendirme. İş, Güç Endüstri İlişkileri Dergisi, 20(3), 71–86. [CrossRef]
• Başol, O., & Yalçın, E. C. (2021). How does the digital economy and society index (Desı) affect labor market indicators in Eu countries? Human Systems Management, 40(4), 503–512. [CrossRef]
• Blau, G., & Andersson, L. (2005). Testing a measure of instigated work- place incivility. Journal of Occupational and Organizational Psychol- ogy, 78(4), 595–614. [CrossRef]
• Bolat, O. İ. (2011). İş yükü, iş kontrolü ve tükenmişlik ilişkisi. Atatürk Üni- versitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(2), 87–101.
• Çakıcı, A., Özkan, C., & Akyüz, B. H. (2013). İş yükü yoğunluğunun, iş ve yaşam doyumuna etkisi üzerine otomotiv işletmelerinde bir araştırma. Cag University Journal of Social Sciences, 10(2), 1–26. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cagsbd/issue/44626/554383
• Çelik, M., & Çıra, A. (2013). Örgütsel vatandaşlık davranışının iş performansı ve işten ayrılma niyeti üzerine etkisinde aşırı iş yükünün aracılık rolü. Ege Akademik Bakış, 13(1), 11–20.
• Cortina, L. M., Magley, V. J., Williams, J. H., & Langhout, R. D. (2001). Incivil- ity in the workplace: Incidence and impact. Journal of Occupational Health Psychology, 6(1), 64–80. [CrossRef]
• Elsayed-EkJiouly, S. M., & Buda, R. (1996). Organizational conflict: A com- parative analysis of conflict styles across cultures. International Journal of Conflict Management, 7(1), 71–81. [CrossRef]
• Eriş, E. D., & Kocabıyık, M. S. (2022). Nezaket: Örgütlerde yönetici - çalışan ilişkilerini güçlendirici bir davranış. Journal of Yasar University, 17(65), 329–350. [CrossRef]
• Felblinger, D. M. (2008). Incivility and bullying in theworkplace and nurses ’shame responses. Journal of Obstetric, Gynecologic, and Neonatal Nursing, 37(2), 234–41; quiz 241. [CrossRef]
• Gök, S., Karatuna, I., & Başol, O. (2019). İşyeri Nezaketsizliği Ölçeği’nin Türkçe’ye Uyarlanması. Türk Psikoloji Yazıları, 22(44), 106–115. [CrossRef]
• Hair, J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C. M., & Sarstedt, M. (2017). A primer on partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM) (2nd ed). Sage.
• Hair, J. F., Sarstedt, M., Hopkins, L., & Kuppelwieser, V. G. (2014). Partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM): An emerging tool in business research. European Business Review, 26(2), 106–121. [CrossRef]
• Harold, C. M., & Holtz, B. C. (2015). The effects of passive leadership on workplace incivility. Journal of Organizational Behavior, 36(1), 16–38. [CrossRef]
• Hayes, J. (2008). Workplace conflict and how business can harness it to thrive. CPP global human Capital report.
• Henry, O. (2008). Organisatonal conflict and its effects on organizational performance. Research Journal of Business Management, 3(1), 16–24. [CrossRef]
• Holden, R. J., Scanlon, M. C., Patel, N. R., Kaushal, R., Escoto, K. H., Brown,
• R. L., Alper, S. J., Arnold, J. M., Shalaby, T. M., Murkowski, K., & Karsh,
• B. T. (2011). A human factors framework and study of the effect of nursing workload on patient safety and employee quality of working life. BMJ Quality and Safety, 20(1), 15–24. [CrossRef]
• Johnson, P. R., & Indvik, J. (2001). Rudeness at work: Impulse over restraint. Public Personnel Management, 30(4), 457–465. [CrossRef]
• Jung, H. S., & Jung, H.-S. (2001). Establishment of overall workload assess- ment technique for various tasks and workplaces. International Jour- nal of Industrial Ergonomics, 28(6), 341–353. [CrossRef]
• Kalay, Ü., & Mamacı, M. (2021). Psikolojik danışmanların duygusal emek stratejilerinin tükenmişlik düzeyleri üzerindeki etkisinin incelenmesi. OPUS– Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 18(43), 6662–6681. [CrossRef]
• Kanbur, E. (2018). Aşırı iş yükünün iş ve yaşam doyumu üzerindeki etkisi: İşe bağlı gerginliğin aracı rolü. İş ve İnsan Dergisi, 5(2), 125–143. [CrossRef]
• Kanten, P. (2014). İşyeri nezaketsizliğinin sosyal kaytarma davranışı ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinde duygusal tükenmenin aracılık rolü. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 11–26. http://aksarayiibd.aksaray.edu.tr/tr/pub/issue/ 22548/240977
• Karacaoğlu, K., & Çetin, İ. (2015). İş yükü ve rol belirsizliğinin çalışanların tükenmişlik düzeyleri üzerine etkisi: AFAD örneği. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 5, 46–69. https://dergipark.org. tr/tr/pub/nevsosbilen/issue/19740/211278
• Karadağ, M., & Cankul, İ. H. (2015). Hekimlerde zihinsel iş yükü değerlendirmesi. International Journal of Social Science, 35, 361–370. [CrossRef] Kavacık, M., Baltacı, F., & Yıldız, A. (2013). Konaklama işletmelerinde örgüt- sel çatışma ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik bir araştırma. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 5(3), 73–85. https://dergipark.org.tr/tr/pub/uaifd/issue/21598/231932
• Keser, A. (2006). Çağrı merkezi çalışanlarında iş yükü düzeyi ile iş doyumu ilişkisinin araştırılması. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11, 100–119.
• Keser, A., Öngen Bilir, B., & Aytaç, S. (2017). Niceliksel iş yükü envanterinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 19(2), 57–74. [CrossRef]
• Keser, A., & Zencirkıran, M. (2021). Örgütsel davranış. Dora Basım-Yayın Dağıtım.
• Kızıloğlu, E. (2021). İş yeri nezaketsizliği. Eğitim Yayınevi.
• Kocaman, S., Kocaman, S., & Çakır, N. (2012). Konaklama işletmelerinde örgüt kültürünün örgütsel çatışma üzerine etkileri: Alanya bölges- inde bir araştırma. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Der- gisi, 28, 167–183. https://dergipark.org.tr/tr/pub/musbed/issue/ 23512/250528
• Kumral, T., & Çetin, C. (2016). İşyeri nezaketsizliği üzerine bir yazın incel- emesi. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 153–171. [CrossRef]
• Leiter, M. P., Peck, E., & Gumuchian, S. (2015). Workplace incivility and its implications for well-being. Research in Occupational Stress and Well-Being, 13, 107–135. [CrossRef]
• Mamacı, M. (2021). Ruh sağlığı çalışanlarının çeşitli değişkenler açısından karşılaştırması: Duygusal emek, psikolojik sermaye ve iyi oluş. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17(35), 2030–2051. [CrossRef]
• Mamacı, M., Şişlioğlu, M., & Altun, S. (2020). Perakende sektörü çalışanlarında örgütsel adalet ve çalışan iyi oluşu arasındaki ilişkide güç mesafesinin düzenleyici rolü. Uluslararası Akademik Yönetim Bil- imleri Dergisi, 6(9), 20–41.
• Maslach, C., & Leiter, M. P. (1997). The truth about burnout: How organiza- tions cause personal stress and what to do about it. John Wiley & Sons.
• Mikkelsen, E. N., & Clegg, S. (2019). Conceptions of conflict in organiza- tional conflict research: Toward critical reflexivity. Journal of Manage- ment Inquiry, 28(2), 166–179. [CrossRef]
• Mirzeoğlu, N. (2005). Örgütsel çatışma ve yönetimi: Spor eğitimi veren yükseköğretim kurumlarında bir uygulama. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, III(2), 51–56. [CrossRef]
• Mohamad, M. M., Sulaiman, N. L., Sern, L. C., & Salleh, K. M. (2015). Measur- ing the validity and reliability of research instruments. Procedia – Social and Behavioral Sciences, 204, 164–171. [CrossRef]
• Nascimento, J. C. H. B., & Macedo, M. A. S. (2016). Structural equation models using partial least squares: An example of the application of Smartpls® in accounting Research. REPeC. Revista de Educação e Pesquisa Em Contabilidade, 10(3), 282–305. [CrossRef]
• Nergiz, B., & Düşükcan, M. (2019). Örgütsel çatışma ve örgüt içi çatışmaların yönetilmesinde moderasyon tekniklerin kullanılması. Fırat Üniversi- tesi İİBF Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(1), 150–172. https://dergipark.org.tr/tr/pub/fuuiibfdergi/issue/46079/580179
• Özdemir, A., & A. (2013). Çatışma ve stres yönetimi I. içinde. Çatışmanın Doğası: Tanımı, Türleri ve Süreci. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Öztaş, U., & Akın, O. (2009). Örgütsel çatışma yönetiminde cinsiyet farklılıkları: Antalya serbest bölgesinde bir araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(1), 9–24. https://dergipark.org.tr/tr/ pub/oybd/issue/16333/170998
• Pearson, C. M., Andersson, L. M., & Porath, C. L. (2000). Assessing and attacking workplace incivility. Organizational Dynamics, 29(2), 123–137. [CrossRef]
• Pondy, L. R. (1992). Reflections on organizational conflict. Journal of Organizational Behavior, 13(3), 257–261. [CrossRef]
• Porath, C. L., & Pearson, C. M. (2010). The cost of bad behavior. Organiza- tional Dynamics, 39(1), 64–71. [CrossRef]
• Porath, C. L., & Pearson, C. M. (2012). Emotional and behavioral responses to workplace incivility and the impact of hierarchical status. Journal of Applied Social Psychology, 42(1), E326–E357. [CrossRef] Rahim, M. A. (2002). Toward a theory of managing organizational conflict. International Journal of Conflict Management, 13(3), 206–235. [CrossRef]
• Reio, T. G., & Ghosh, R. (2009). Antecedents and outcomes of workplace incivility: Implications for human resource development research and practice. Human Resource Development Quarterly, 20(3), 237–264. [CrossRef]
• Riasat, F., & Nisar, Q. A. (2016). Does a Workplace Incivility influence employee’s job stress and turnover intentions by Moderating role of Psychological Capital: Descriptive study on Banking sector Gujran- wala; Pakistan. International Journal of Scientific and Engineering Research, 7(12), 17–30. [CrossRef]
• Robbins, S. P., & Judge, T. A. (2013). Organizational behavior (15th edn). Pearson Education.
• Sacchi, M. D. (1998). A bootstrap procedure for high-resolution velocity analysis. Geophysics, 63(5), 1716–1725. [CrossRef]
• Schilpzand, P., Pater, I. E., & Erez, A. (2016). Workplace incivility: A review of the literature and agenda for future research. Journal of Organiza- tional Behavior, 37, 57–88. [CrossRef]
• Seval, H. (2006). Çatışmanın etkileri ve yönetimi. Sosyal Bilimler Dergisi, 15, 245–254. https://dergipark.org.tr/tr/pub/manassosyal/issue/49951/640214
• Simon, J. L., & Bruce, P. (1991). Resampling: A tool for everyday statistical work. Chance, 4(1), 22–32. [CrossRef]
• Spector, P. E. (2012). Industrial and organizational psychology: Research and practice (6th edn). John Wiley & Sons.
• Spector, P. E., & Jex, S. M. (1998). Development of four self-report meas- ures of job stressors and strain: Interpersonal conflict at work scale, organizational constraints scale, quantitative workload inventory, and physical symptoms inventory. Journal of Occupational Health Psychology, 3(4), 356–367. [CrossRef]
• Tanrıverdi, H., & Teker, Ç. (2010). Eğitim hastanelerinde asistan doktorların klinik iş yükleri bakımından performans ölçütlerinin karşılaştırılması. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 1(1), 114–136. https://dergipark. org.tr/tr/pub/spkd/issue/29282/313490 Tayfur, Ö., & Arslan, M. (2012). Algılanan iş yükünün tükenmişlik üzerine etkisi: İş-aile çatışmasının aracı rolü. H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(1), 147–172. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ huniibf/issue/7864/103705
• Taylor, S. G., & Kluemper, D. H. (2012). Linking perceptions of role stress and incivility to workplace aggression: The moderating role of per- sonality. Journal of Occupational Health Psychology, 17(3), 316–329. https://dergipark.org.tr/tr/pub/huniibf/issue/7864/103705. [CrossRef]
• Torkelson, E., Holm, K., Bäckström, M., & Schad, E. (2016). Factors contrib- uting to the perpetration of workplace incivility: The importance of organizational aspects and experiencing incivility from others. Work and Stress, 30(2), 115–131. [CrossRef]
• Tozkoparan, G. (2013). Beş faktör kişilik özelliklerinin çatışma yönetim tarzlarına etkisi: Yöneticiler üzerinde bir araştırma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(2), 189–231. https://dergipark.org.tr/tr/ pub/esad/issue/6062/81550
• Üngüren, E., Cengiz, F., & Algür, S. (2009). İş tatmini ve örgütsel çatışma yönetimi arasındaki ilişkinin belirlenmesi: Konaklama işletmeleri üzerinde bir araştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(27), 36–56.
• Uysal, H. T., Akbulut, H., & Ertan, S. (2015). Aşırı iş yükünün performans perspektifinden çalışma psikolojisinde negatifliğe etkisi: Muhasebe meslek mensuplarına yönelik bir araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(38), 942–955.
• Yıldız, S., & Bayrakçı, C. (2020). İşyeri nezaketsizliği ile iş stresi arasındaki ilişki: Akademisyenler üzerine bir araştırma. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 40, 515–529. [CrossRef]
• Yılmaz, F., & Öztürk, H. (2011). Hastanelerde yönetici hemşirelerin karşılaştıkları çatışma nedenleri ve çatışma yönetim yaklaşımları. İ.Ü.F.N. Hemşirelik Dergisi, 19(3), 145–152.
• Yürür, S. (2018). Örgütsel Çatışma. Içinde A. Keser, G. Yılmaz, & S. Yürür (Çev.), Çalışma Yaşamında Davranış Güncel Yaklaşımlar (ss. 429–454). Umuttepe Yayınları.