SADELİKTEN GÖSTERİŞE EDİRNE OSMANLI DÖNEMİ MEZAR TAŞLARI

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 16, 32 - 56, 10.07.2018

Gülay Apa Kurtişoğlu

https://doi.org/10.33207/trkede.493496

Cited By: 4

Öz

Edirne Türk İslâm Eserleri Müzesi ve Arkeoloji ve Etnoğrafya Müzesi, Osmanlı mezar taşları açısından oldukça geniş yelpazede örnekler barındırmaktadır. Edirne'nin farklı hazire ve mezarlıklarından getirilen 14. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar pek çok örnek Selimiye Camii arka bahçesinde yer alan sergileme alanında ve müzelerin bahçelerinde yer almaktadır. Bu örneklerden hareketle Osmanlı Dönemi Edirne mezar taşları, mezar taşı tipolojisi, içerik ve süsleme açısından değişen ya da sabit kalan unsurlarıyla genel olarak değerlendirilecektir. Edirne'de 14. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar mezar taşlarının tipoloji, süsleme ve kitabe içeriği açısından değişime uğradığı görülmektedir. 14-15. yüzyılda Bursa üslubunu sürdürürken, başkent olduğu dönemde Fetret devrini yaşayan Edirne'nin kendi mezar taşı formunu yakalaması zaman almıştır. Edirnekâri olarak adlandırılan bu mezar taşları Balkanlardan İstanbul'a kadar pek çok yeri etkilemiş ve sevilerek kullanılan bir form olmuştur. İstanbul'un başkent olmasından sonra sanat merkezlerinin buraya taşınmış olması sebebiyle Edirne mezar taşları İstanbul üslubunda yapılmaya başlanmıştır. 18. yüzyıldan itibaren Avrupa'dan gelen etkilerle mezar taşı formları değişmese de süsleme açısından bütüncül bir değişim gerçekleşmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mezar taşı, Edirne, Osmanlı Dönemi

Kaynakça

• Arslan, A., Edirne Üç Şerefeli Camii Haziresi Mezar Taşları, (Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2007.
• Aysal, N, "Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Giyim ve Kuşamda Çağdaşlaşma Hareketleri", Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Sayı: X/22, 2011/Bahar, s.3-32.
• Bahar, H., "Avrasya’da Ölüm ve Türklerde Mezar Kültürü", Prof. Dr. Nejat Göyünç Armağanı, Konya, 2013, s. 267-304.
• Barthold, W., "Türklerde ve Moğollarda Defin Merasimi Meselesine Dair", (Çev. Abdülkadir İnan), Belleten, S:43, 1947, s. 515-539.
• Baş, E., Edirne Beylerbeyi Camii Haziresi'nde Bulunan Mezar Taşları, (Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Edirne, 2009.
• Belli, O., Kırgızistan'da Taş Balbal ve İnsan Biçimli Heykeller, İstanbul, 2003 Çal, H., “Göynük (Bolu) Şehri Mezar Taşları”, Vakıflar Dergisi, Sayı: XXX, Ankara, 2007, s., 307–395.
• Dağlıoğlu, H.T., "Edirne Mezarları", Türk Tarih, Arkeologya ve Etnoğrafya Dergisi, Sayı: 3, İstanbul, 1936, s. 163-192.
• Dağlıoğlu, T., "Edirne Mezarları"., Edirne: Serhattaki Payitaht, İstanbul, 1998, s. 49-69.
• Demiriz, Y., Osmanlı Kitap Sanatında Doğal Çiçekler, İstanbul, 2005.
• Doğan, B., Edirne Gazi Mihal Camisi Haziresi’ndeki Mezar Taşları, (Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Edirne, 2009.
• Eldem, E., "Osmanlı Mezar Taşlarında Gelenek ve Modernlik, Değişen Ölüm", Toplumsal Tarih, Sayı: 110, Şubat, 2011, s. 42-51.
• Hicabi, G., "Tasavvuf Kültürünün Mezar ve Mezar Taşlarına Etkisinde Bursa Örneği", Uluslar arası Bursa Tasavvuf Kültürü Sempozyumu 4, Bursa, 2005, s. 431-435.
• İnalcık, H., "Edirne'nin Fethi 1361", Edirne: Edirne'nin 600. Fetih Yıldönümü Armağan Kitabı, Ankara, 1965, s. 137-159.
• İpşirli, M., “Çelebi”, DİA, Cilt: 8, İstanbul, 1993, s. 259.
• İşli, N., Kökrek, M., Yeniçeriler, Remizleri ve Mezar Taşları, İstanbul, 2017.
• İşli, N.H., "Edirne Mezarları ve Taşları", Edirne: Serhattaki Payitaht, İstanbul, 1998, s. 445-447.
• Kafesoğlu, İ., Türk Milli Kültürü, İstanbul, 1984.
• Kapusuzoğlu, G.,"Çin Kaynaklarına Göre Türk Kültür Çevresinde Evlenme ve Cenaze Gelenekleri", TAD, C: 34, S: 58, 2015, s. 507-522.
• Karamürsel Güven, A., XV. Yüzyıl Osmanlı Mezar Taşları (İznik-Bursa-İstanbul), (İÜ. Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 1995.
• Kökrek, M., "Edirnekârî Şâhideler", Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, Ekim 2015, s.18-21.
• Kökrek, M., "Edirne Arkeoloji ve Etnoğrafya Müzesi'nde Bulunan Kâdirî Şeyhlerine Ait Şahideler", Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, Ağustos 2016, s. 44-46.
• Kökrek, M., "Edirne'de Taş ile Yazıyı Buluşturan Medeniyet: Osmanlı Mezar Taşları", İsmek El Sanatları Dergisi, Sayı:14, 2012, s. 72-77.
• Kökrek, M., "Tarihi Edirne Mezar Taşları", Yeni Ufuklar Dergisi, Sayı:17, 2013, s. 34-37.
• Kökrek, M., "Edirne'deki Yeniçeri Şahideleri", Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, Ocak 2015, s. 30-34.
• Kökrek, M., "Edirne'deki Yeniçeri Damgalı Şahideler", Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, Nisan 2015, s. 25-30.
• Ögel, B., Türk Mitolojisi I, Ankara, 1993.
• Özer, C., "Edirne’de Üsküflü Mezar Taşı Örnekleri”, 9. Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi, Cilt: 3, Ankara, 1995, s. 47-58.
• Özer, C., Edirne’de Osmanlı Dönemi Natürmort Süslemeli Mezar Taşları, (Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Resim İş Eğitimi Bölümü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 1993.
• Özer, M., "Edirne Müzesi'ndeki Osmanlı Dönemi Mezar Taşları I", 23.Araştırma Sonuçları Toplantısı Bildirileri, Cilt: 1, Ankara, 2006, s. 355-366.
• Özer, M., "Edirne'deki Osmanlı Dönemi Mezarlıkları-Hazireler, Mezar Taşları ve Türbeler", Konya Kitabı X (Rüçhan Arık - M. Oluş Arık'a Armağan), Konya, 2007, s.: 507-524.
• Özer, M., “Edirne'de Mihail Oğulları'nın İmar Faaliyetleri ve Bu Aileye Ait Mezar Taşlarının. Değerlendirilmesi”, I. Edirne Kültür Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, Edirne, 2003, s. 311-350.
• Özer, M., "Sitti Şah Sultan'ın Edirne'deki Eserleri ve Mezarına Ait Taşlar", Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 2014-1, Sayı: 8, 2014, s. 175-214.
• Roux, J. P., Eskiçağ ve Ortaçağda Altay Türklerinde Ölüm, İstanbul, 1999.
• Sümbüllü, Y. Z., "Eski Türklerde Defin Şekilleri Üzerine Bir İnceleme", Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C: IV, S: 2, Erzurum, 2004, s. 61-72.
• Şener, M. , "Kabir", DİA, Cilt:24, İstanbul, 2001, s. 35-37.
• Yörük, S., "Çelebi Unvanı Hakkında Bir Değerlendirme", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 18, Yaz 2011, s 290-297.