ASSOS ATHENA TAPINAĞI “LOUVRE MA 2828” FRİZİNDE HESİONE VE TROİALILAR

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 11, 1 - 16, 10.01.2016

Daniş Baykan

Öz

Assos Athena Tapınağı, Arkaik
Dönem Dor düzenindeki başka bir yapıda rastlanmayan ve belki Batı Anadolu’ya
özgü olan kabartmalı bir frize sahiptir. Tapınağın heykeltıraşlık eserleri
(yerel volkanik tüften yapılan akroterler ve bir metop hariç) yerel andezit taşından
yapılmıştır. Kabartmalı frizlerde, mitolojik konular, karşılıklı figürler ve
hayvan mücadeleleri bulunmaktadır. Bu çalışmada, mitolojik konulu frizlerden,
“LOUVRE MA 2828” numaralı levhanın, çoğunlukla “Herakles - Triton Mücadelesi”
ve “Nereidler” olarak adlandırılmış figürleri ve ikonografisi bölgesel mitoloji
bağlamında yeniden değerlendirilmiştir. Sahnede, sağ tarafta, sağa doğru,
levhanın yarısından fazlasını kaplayan büyük boyuttaki Herakles ile Deniz
Canavarı önde mücadele ederken, arka planda ve solda daha küçük betimlenmiş,
sola yürüyen altı figür görülmektedir. Çıplak ama sadakla betimlenmiş Herakles,
öne uzattığı sol bacağını dizden geriye bükmüş, sağ bacağını tümüyle geriye
doğru uzatıp Deniz Canavarı’na hamle yapmış ve onun gövdesini arkadan
kavrayarak ellerini bileklerinden yakalamıştır. Herakles’in sivri sakalı ve
ensede toplu saçları görülebilmektedir. Sol kolunu yukarı kaldırmış ve sol
elinde ne olduğu anlaşılamamış bir nesne tutan Deniz Canavarı’nın belinin
altından başlayan ve gövdeye geçişi kendi sağ koluyla gizlenmiş olan kuyruğunun
ucu çatallıdır. Sola hareket eden figürlerin önündeki (en soldaki) gövdesi
cepheden, elleri iki yanda havada, başı geriye dönük figür tarafımdan Hesione
olarak adlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Assos, Athena Tapınağı, Friz, Herakles, Hesione, Deniz Canavarı, Troialılar

Kaynakça

• ANDREN A., Architectural Terracottas from Etrusco-Italic Temples, Lund, 1940.
• BAYKAN, D., Assos Athena Tapınağı Heykeltıraşlık Eserleri, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Lisans Tezi, Çanakkale, 1997.
• ---------------, “Assos Athena Tapınağı Plastiği”, Arkeoloji Bölümü Konferans Dizisi I, (16 Nisan 2001 saat 10.00), T.Ü. Arkeoloji Bölümü D.1, Edirne, 2001.
• ---------------, Assos Athena Tapınağı Heykeltıraşlık Eserleri ve Bölgesel Mitoloji ile Bağlantıları, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Anabilim Dalı Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2002.
• ---------------, “Assos Athena Tapınağı Heykeltıraşlık Eserlerinin Bölgesel Mitoloji ile Bağlantıları” ‘bildiri ve poster sunum’, İstanbul Üniversitesi Arkeolojik Kazı ve Araştırmaları Toplantısı-3, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Kuyucu Murat Paşa Medresesi, İstanbul, 2003.
• ---------------, “Assos Tapınağı’na Ait Bir Metop Üzerine Gözlemler”, Sevim Buluç Anı Kitabı, Çanakkale, 2006, s. 105-110.
• ---------------, “Assos Herakles-Kentauroslar Frizi ve Yeni Bir Tümleme Önerisi”, Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu’na 65. Yaş Armağanı Euergetes, Festschrift für Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu zum 65. Geburtstag, Suna - İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, İstanbul, 2008, s. 139-144.
• ---------------, “‘Ransom of Hektor’ on a Metope from Assos Temple”, Identity & Connectivity - 16th SOMA (Symposium on Mediterranean Archaeology) Proceeding Summary Book/1-3 Mart 2012, Floransa, 2012, s. 12.
• BOARDMAN, J., Greek Sculpture, The Late Classical Period, Londra, 1995.
• ---------------, Athenian Red Figure Vases, The Archaic Period, Londra, 1996a.
• ---------------, Athenian Black Figure Vases, Londra, 1996b.
• CARPENTER, T. H., Art and Myth in Ancient Greece, Londra, 1994.
• CLARKE, J. T., Report on the Investigations at Assos 1881, Papers of Archaeological Institute of Americas Classical Series I, Boston, 1882.
• ---------------, Report on the Investigation at Assos 1882-1883 Part I, Papers of Archaeological Institute of Americas Classical Series II, New York, 1898.
• DEVAMBEZ, P., “Une ‘arula’ sicilienne au Louvre”, Monuments et mémoires de la Fondation Eugène Piot Cilt 58, 1972, s. 1-23.
• FINSTER-HOTZ, U., Der Bauschmuck des Athenatempels von Assos, Roma, 1984.
• GLYNN, R., “Herakles, Nereus and Triton: A Study of Iconography in Sixth Century Athens” American Journal of Archaeology 85.2, 1981, s. 121-132.
• HARRISON, J. E. - Dugald, S. Mc., Greek vase paintings: a selection of examples (Preface Introduction Descriptions, Fisher Unwin Yayınları, Londra, 1894, Levha 5.
• LAPALUS, E., Le Fronton Sculpté en Grèce, des Origines à la fin du IVe Siècle, étude sur les Origines, l'évolution, la Technique et les Thèmes du Décor Tympanal, Paris, 1947.
• PAPADOPOULOS, J. K. – Ruscillo, D., “A Ketos in Early Athens: An Archaeology of Whales and Sea Monsters in the Greek World”, American Journal of Archaeology 106 / 2, 2002, 187-227.
• PICARD, C., Manuel d’archeologie Grecque a la Sculpture Archaique, Paris, 1935.
• SARTIAUX F., Les Sculptures et la Restauration du Temple d'Assos en Troade, Paris, 1915.
• WESCOAT, B. D., The Architecture and Iconography of the Temple of Athena at Assos (Yayınlanmamış Doktora tezi), Oxford, 1983.
• ---------------, The Temple of Athena at Assos, Oxford Üniversitesi Yayınları, Oxford, 2012.
• WIEGAND T., Die archaische Poros-Architektur der Akropolis zu Athen, Kassel, 1904.
• WITTE, J., “Bas-relief d’Assos”, Annali del Instituto di Correspondenza Archeologica 13, 1841, s. 317-319.