TANZİMAT DÖNEMİ NAFİA NEZARETİ

Yıl 2011, Cilt: 1 Sayı: 01, 121 - 144, 10.01.2011

Aziz Tekdemir

Öz

Osmanlı Devleti’nde Tanzimat’tan
önce imar faaliyetleri, eyalet ve sancakların kendi idareleri tarafından
yapılmakta iken Tanzimat’la birlikte merkezden idare edilmeye başlanmıştır.
İmar faaliyetleri için bir fon oluşturulmuş ve bu fon için finans ayarlaması
yapılmıştır. Finans kaynağı ayarlandıktan sonra da imar faaliyetlerinin
yürütülmesi için Nafia Nezareti kurulmuş ve görevleri belirlenmiştir. Fakat
kısa süre sonra Nafia Nezareti ile Ticaret Nezareti birleştirilmiştir. Bu iki
nezaretin 1848-1870 yılları arasında sık sık birleştirildiği ve ayrıldığı
görülmektedir. 1870 yılında ise Nafia Nezareti tekrar müstakil konuma
getirilmiş, içeriği oldukça kapsamlı bir nizamname yapılarak, teşkilatı ve
görev paylaşımı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tanzimat, Nafia Nezareti, Nazır, Muhasebeci, İsmail Paşa

Kaynakça

• I. Arşiv Kaynakları Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). a) Babiali Evrak Odası (BEO). Sadaret Divan Kalemi (BEO. A. DVN).
• Sadaret Divan-ı Hümâyun Mühimme Kalemi (BEO. A. DVN. MHM).
• Sadaret Mektubi Kalemi (BEO., A. MK1).
• Sadaret MektheıW Kalemi, Mühimme (BEO., A. MKT. MHM).
• b) İradeler İrade Dahiliye (İ.DH).
• İrade Mesall-i Milhimme (İ.MSN4).
• İrade Meclisi Vâlâ (İ.MVL). c) Defter Buyruldu Defteri, nr. III.
• d) KaviinIn (Sarkiz Karakoç). II. Kaynak Eserler ve incelemeler
• Ahıshalı, Recep, Osmanlı Devlet Teşkilatında Reisfilidittâblık (XVIII. Yüzyıl), İstanbul 2001.
• ___________, "Reisüllküttâb", DİA.,C. 34.
• ___________,"Divan-ı Fitimâyün Teşkilatı", Osmanlı,C. VI, Ankara 1999.
• Ahmet Lütfi Efendi, Vak’anüvis Ahmet Lük Efendi Tarihi, (Osmanlıcadan aktaran: Yücel Demirel), C.VI, İstanbul 1999.
• Akyıldız, Ali, Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilâtında Reform O 839--1856). İstanbul 1993.
• ___________ , Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme, İstanbul 2004..
• Aydın, Mahir, "Ethem Paşa, İbrahim", DİA, C. X, İstanbul 1994.
• Bailey, Frank Edgar, "Palmerston ve Osmanlı Reformu 1834-1839", Tanzimat Değişim sürecinde Osmanlı imparatorluğu (çev. Yasemin Avcı), Ankara 2006.
• Beydilli, Kemal,"Islahat", DİA.,C. XIX, İstanbul 1999, s. 174-185.
• Çavdar, Tevfik, Türkiye 'nin Demokrasi Tarihi 1839 1950, Ankara 1995.
• TANZIMAT DÖNEMI NAFİA NEZARETİ Çark, Y. G.,Türk Devleti Hizmetinde Ermeniler, Yeni Matbaa, İstanbul 1953.
• Davison, Roderic H.,Osmanlı 'da Batı Tesiri, (çev. Mehmet Burak), Adana 1997. Düstur (I. tertip) C. IV, İstanbul 1299.
• Eren, Ahmet Cevat, Tanzimat Fermanı ve Dönemi,(haz. Alişan Akpınar), İstanbul 2007.
• Ergin, Osman Nuri, Mecelle-i Undir-ı Belediye, C. II,İstanbul 1995.
• Gültepe, Necati, İlk Türk-İslam Devletlerinde ve Osmanlılarda Bürokrasi, İstanbul 2009.
• Güran, Tevfik, 19. Yüzyıl Osmanlı Tarım', İstanbul 1998. __________, "Tanzimat Döneminde Tarım Politikası", Tanzimat Değişim sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, Ankara 2006.
• Gövsa, İbrahim Alaeddin, Meşhur Adamlar, C. II, İstanbul 1933.
• __________, Meşhur Adamlar, C. III, İstanbul 1933.
• Haskan, M. Nermi-Çelik Gülersoy, Hükümet Kapısı Bab-ı Ali, İstanbul 2000.
• Heper, Metin, Türk Kamu Bürokrasisinde Gelenekçilik ve Modernleşme, İstanbul 1977.
• İbnülemin Mahmud Kemal, Evkaf-ı Hümayun Nezareti’nin Tarih-i Teşkilatı ve Nuzzarin, İstanbul 1335.
• İnal, İbnülemin Mahmut Kemal, Son Sadrazamlar, C. I, İstanbul 1964.
• İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi, İstanbul 1996.
• ____________, "Çiftliklerin Doğuşu: Devlet, Toprak Sahipleri ve Kiracılar",0smanlıda Toprak Mülkı:yeti ve Ticari Tarım, İstanbul 1998.
• ____________, "Reisülküttâb", /A.,C. IX.
• Kala, Ahmet, İhtira Beratından Patent 'e Alâmet-i Farika Van Markaya Türk Simi Mülkiyet Tarihi, Ankara 2008.
• Karpat, Kemal H. Osmanlı Modernleşmesi, (Çev. Akile Zorlu Durukan-Kaan Durukan), Ankara 2002.
• Kazıcı, Ziya, Osmanlılarda İhtisab Müessesesi, İstanbul 1987.
• Keskin, Özkan, Orman ve Ma'adin Nezareti'nin Kuruluşu ve Faaliyetleri, (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul 2005.
• Kütükoğlu, Mübahat, "İzmir İhtisab Nezareti" Tarih Enstitüsü Dergisi, S. 13, İstanbul 1987, s. 481-520.
• _________, "İzmir İhtisabı Muhasebeleri" Tarih Enstitüs Dergisi, S. 15, İstanbul 1997, s. 49-144.
• Lewis, Bernard, Modern Türkiye'nin Doğuşu, Ankara 1991.
• Mehmet Memduh, Esvat-ı Sudur, İzmir 1328.
• Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmani, C. I, İstanbul 1308.
• Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri, C. MI, İstanbul 1342.
• Mordtman, Andreas David, İstanbul ve Yeni Osmanlılar, C. I, İstanbul 1999.
• Mufassal Osmanlı Tarihi, C.VI, s. 3425-3426.
• Nagata, Yuzo, Tarihte Ayanlar Karaosmanoğulları Üzerine Bir İnceleme, Ankara 1997.
• Orhonlu, Cengiz, Osmanlı İmparatorluğunda Şehircilik ve Ulaşım üzerine Araştırmalar, (Der. Salih Özbaran), İzmir 1984.
• Ortaylı, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yılı, İstanbul 2003.
• Osman Nuri, Abdülhamid-i Sani ve Devri Saltanatı (Hayat-ı Hususiye ve Siyasiyesi), İstanbul 1327.
• Önsoy, Rıfat, Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayii ve Sanayileşme Politikası, Ankara 1988.
• Pakalın, Mehmet Zeki, Son Sadrazamlar ve Başvekiller, C. II, İstanbul 1942. ,
• _____________, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. II,
• Pamuk, Şevket, Osmanlı Ekonomisinde Bağımlılık ve Büyüme (1820-1913), İstanbul 1994.
• ____________, Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914, İstanbul 1999.
• ____________, Osmanlı'dan Cumhuriyete Küreselleşme, İktisat Politikaları ve Büyüme, İstanbul 2008.
• Quataert, Donald, "Sanayi", Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, C. II,(Editör Halil İnalcık-Donald Quataert), İstanbul 2004.
• Terzi, Arzu, "XIX. Yüzyıl Sonlarında Ebniye-i Seniyye İdaresi" Tarih Enstitüsü Dergisi, S. 16, İstanbul 1998, s. 109-119.
• ___________, Hazine-i Hassa Nezareti, Ankara 2000.
• Turan, Şerafettin, "1863 Yılı Etrafında Osmanlı İmparatorluğu'nun Mali, İktisadi ve Ticari Durumu", Yüzyıllık Teşkilatlı Zirai Kredi, 1964.
• Türk Ziraat Tarihine Bir Bakış, (Birinci Köy ve Ziraat Kongresi Yayını), Devlet Basımevi, İstanbul 1938.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı Osmanlı Devleti'nin Saray Teşkilatı, Ankara 1988.
• Versan, Vakur, Kamu Yönetimi (Siyasi ve İdari Teşkilat), İstanbul 1976.
• Walter, F. Weiker, "The Ottoman Bureaucracy: Modernization and Reform”, Administrative Science Quarterly, C. XIII, New York 1968, s. 451-470.
• III.Salnameler
• Salname-i Devlet-i Aliye-i Osmaniye (SDAO). Sene 1285,1288.
• IV. Gazeteler
• Takvim-i Ticaret.
• Takvim-i Vekayi.