GLAZED AND UNGLAZED CERAMICS FROM THE EXCAVATIONS AT THE EDİRNE PALACE (SARAY- I CEDÎD- İ ÂMİRE) IN 2013 AND 2014

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 19, 35 - 60, 17.02.2020

Hasan Uçar

https://doi.org/10.33207/trkede.637425

Cited By: 1

Öz

The construction of the palace was initiated in 1450;
furthermore, new buildings were added to it and the old buildings were restored
in the Classical Ottoman Period. Disused by the sultans as of the second half
of the 18th century, the palace was negatively affected by the Russo-Ottoman War
and the process of disappearance of the palace commenced. Ceramics from different
materials and of different types that belonged to the Ottoman Period were found
during the excavations carried out at different times. The red-paste glazed ceramics
include a small amount of ceramics with sgraffito decorations and underglaze
painted ceramics as well as abundant monochrome glazed ceramics. Considering
their analogues, it is understood that the monochrome glazed ceramics dated to
the late period were produced at the workshops in and around Edirne. On the
other hand, the unglazed ceramics comprise water containers, lids, and the rim
sherds of storage jars in various shapes. Given their decoration
characteristics and shapes, these ceramics are again dated to the late period. The
place of the glazed and unglazed ceramics discovered in the excavations of 2013
and 2014 in the Ottoman ceramic art was evaluated in this paper. 

Anahtar Kelimeler

Excavation, ceramic, glazed, unglazed

2013-2014 YILI EDİRNE SARAYI (SARAY- I CEDÎD- İ ÂMİRE) KAZISI’NDAN SIRLI VE SIRSIZ SERAMİKLER

Öz

1450
yılında inşasına başlanan saraya Osmanlı Klasik Dönemi’nde de yeni yapılar
eklenmiş ve  eski yapılar onarılmıştır.
18.  yüzyılın ikinci yarısından itibaren
padişahlar tarafından kullanılmayan saray, Osmanlı Rus Savaşı’ndan olumsuz
etkilenmiş ve sarayın yok olma süreci başlamıştır. Farklı zamanlarda yapılmış
kazı çalışmalarında Osmanlı Dönemi’ne ait farklı malzeme ve türlerde seramikler
bulunmuştur. Kırmızı hamurlu sırlı seramikler içerisinde az miktarda sgraffito
bezemeli ve sıraltı boyalı seramikler ile bol miktarda tek renk sırlı seramik
bulunmaktadır. Benzer örneklerinden yola çıkarak, geç döneme tarihlendirilen
tek renk sırlı seramiklerin Edirne ve çevresindeki atölyelerde üretildiği
anlaşılmaktadır. Sırsız seramikler ise çeşitli formlarda su kapları, kapaklar
ve depolama kaplarına ait ağız parçalarından oluşmaktadır. Bu seramikler de
bezeme özellikleri ve biçimleri dikkate alındığında yine geç döneme
tarihlendirilmektedir. Bu yazıda 2013-2014 yılı kazı çalışmalarında bulunan sırlı
ve sırsız seramiklerin Osmanlı seramik sanatı içerisinde yeri
değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kazı, seramik, sırlı, sırsız

Kaynakça

• AKÇIL, Çiçek N., "Saray-ı Cedid", TDV İslâm Ansiklopedisi, 36, Türk Diyanet Vakfı, İstanbul, 2009, s. 126-128.ALTUN, Ara, "İznik Kazıları Işığında Osmanlı Çini ve Seramikleri", Anadolu'da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, İstanbul, 2007, s. 309-325.ARMSTRONG, Pamela, GÜNSENİN, Nergis, "Glazed Pottery Production at Ganos", Anatolia Antiqua/Eski Anadolu, 1995, s.179-201.ASLANAPA, Oktay, YETKIN, Şerare, ALTUN, Ara, İznik Çini Fırınları Kazısı II.Dönem 1981-1988, Tarihi Araştırmalar ve Dökümantasyon Merkezleri Kurma ve Geliştirme Vakfı, İstanbul, 1989.BAKIRTZIS, C. "Didymoteichon: Un Centre De Ceramique Post-Byzantine", Balkan Studies 21, 1980, 147-153.BARIŞTA, H. Örcün, "İstanbul Eyüpsultan Seramikleri", Uluslararası Dördüncü Türk Kültürü Kongresi Bildirileri 4-7 Kasım 1997, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, 1999, s. 85-93.BARIŞTA, H. Örcün, "Eyüpsultan’dan Ebru Desenli Seramik ve Çiniler", Tarihi Kültürü ve Sanatıyla Eyüpsultan Sempozyumu III, Eyüpsultan Belediyesi, İstanbul, 2000, s.156-163. BAŞ, Gülsen, Bitlis Kalesi Kazısı Sırlı Seramikleri (2004-2012), Pegem Akademi, Ankara, 2012.BAŞARAN, Sait, "Enez (Ainos) 2002 Kazı Çalışmaları", 23. Kazı Sonuçları Toplantısı, Kültür Bakanlığı, Ankara, 2002, s. 373-380.BIKIC, Vesna, Gradska Keramika Beograda (16–17. vek), Arheoloskı Institut, Beograd, 2003.BİLGİ, Hülya, Suna ve İnan Kıraç Vakfı koleksiyonu Kütahya Çini ve Seramikleri, Pera Müzesi, İstanbul, 2006.CANTAY, Gönül "Edirne Yeni Sarayı (Matbah-ı Amire Kazısı) 1999", 22. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2, Kültür Bakanlığı, Ankara, 2001, s.439-448.CANTAY, Gönül" Edirne Yeni Saray Kazısı (1999-2000) Keramik Buluntuları", V. Ortaçağ Türk Dönemi Kazı ve Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler, Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fak. Sanat Tarihi Bölümü, Ankara, 2001, s.145-160.CANTAY, Gönül, "Edirne Yeni Saray Kazısı, 2000", 23. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1, Kültür Bakanlığı, Ankara, 2002, s. 29-40.CANTAY, Gönül, "Edirne Yeni Saray Kazısı'nda Bulunan Figürlü Keramikler", Uluslararası Sanat Tarihi Sempozyumu Prof.Dr. Gönül Öney'e Armağan, 10-13 Ekim 2001, Bildiriler, Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, İzmir, 2002, s.176-178.CANTAY, Gönül, "Edirne Yeni Saray 2001 Yılı Kazı Buluntuları", VI. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Sempozyumu, Bildiriler, Kayseri, 2002, s.229-238.CANTAY, Gönül, "Edirne Yeni Saray Kazısı, 2001", 24. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1, Kültür Bakanlığı, Ankara,2003, s. 29-38.CANTAY, Gönül, "Edirne Yeni Sarayı 2002 Yılı Buluntularının Değerlendirilmesi", Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri (7-9 Nisan 2003), İstanbul, 2006, s.57-61.CARSWELL, John, "Kütahya Çini ve Seramikleri", Sadberk Hanım Müzesi, Türk Çini ve Seramikleri, Vehbi Koç Vakfı, İstanbul, 1991, s 49-102.ÇALIŞLAR YENİŞEHİRLİOĞLU, Filiz, "İstanbul Arkeolojisi ve Çini / Seramik Üretim Merkezleri", İstanbul Araştırmaları Yıllığı I, İstanbul Araştırmaları Enst.Yay, İstanbul, 2012.ÇEKEN, Muharrem, "Hasankeyf Kazısı Seramik Fırınları Atölyeleri ve Seramikleri", Anadolu'da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, İstanbul, 2007, s. 245-259. DEMİRSAR ARLI, V. Belgin, KAYA, Şennur, EROL, Özlem "İznik Çini Fırınları Kazısı'nda Ele Geçen Aydınlatma Gereçleri", XI. AIECM3 Uluslararası Orta Çağ ve Modern Akdeniz Seramik Kongresi Bildirileri, 19-24 Ekim 2015 Antalya, Vehbi Koç Ankara Araştırmaları ve Uygulama Merkezi. İstanbul, 2018 s. 431-436.DEMIRSAR ARLI, V.Belgin, "Geçmişten Günümüze İznik Çini Fırınları Kazısı ve Buluntuları Üzerinden Bir Değerlendirme", XI. AIECM3 Uluslararası Orta Çağ ve Modern Akdeniz Seramik Kongresi Bildirileri, 19-24 Ekim 2015, Antalya Vehbi Koç Ankara Araştırmaları ve Uygulama Merkezi, İstanbul, 2018, s. 189-195.DOĞER, Lale,"İzmir Agorası Kazılarından 17.-19. Yüzyıl Seramik Buluntuları", Sanat Tarihi Dergisi, XVII/1, 2009, s.23-54.EYİCE, Semavi, "Edirne", TDV İslâm Ansiklopedisi, Türk Diyanet Vakfı, İstanbul, 1994, s. 431-442.GÖK GÜRHAN, Sevinç, "2007-2008 Yıllarında Balat İlyas Bey Külliyesi'nde Yapılan Kazı ve Temizlik Çalışmalarında Ortaya Çıkarılan Seramikler", Balat İlyas Bey Külliyesi İstanbul, 2011, s. 304-333.GÖK, Sevinç, Smyrna (İzmir) Agorası'nda Osmanlı İzleri Kütahya Seramikleri (2007-2014 Dönemi), İzmir Büyük Şehir Belediyesi, İzmir, 2015.GÖK, Sevinç, "Osmanlı ve Avrupa Seramikleri Üzerinden Bir Okuma: Smyrna (İzmir) Agorası'ndaki Osmanlı Yerleşiminden Mutfak Kapları ile Günlük Yaşam Objeleri", Smyrna/İzmir Kazı ve Araştırmaları II, Ege Yayınları, İstanbul, 2017, s.117-150.HAYES, John, Excavations at Saraçhane in Istanbul Vol.2, Princeton University Press, Washington, 1992.İNALCIK, Halil, "Edirne'nin Fethi (1361)", Edirne Edirne'nin 600. Fethi Yıldönümü Armağan Kitabı, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1993, s. 137-159.İNANAN, Filiz, "Zeuksippus Tipi Seramikler/Zeuksippus Type Ceramics", Bizanslı Ustalar-Latin Patronlar/ Byzantine Craftsmen-Latin Patrons, Ege Yayınları, İstanbul, 2013, s. 59-76.KALFAZADE, Selda, ERTUĞRUL, Özkan, "Kandil ve Kandilin Motif Olarak Anadolu Türk Sanatındaki Kullanımı Üzerine", Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2/5, 1989, s.23-34.KOCAASLAN, Murat, ASLANTÜRK, H. Ahmet, "Padişah İçin Hazırlık: 1067-1068 (1656-58) Yıllarında Edirne Sarayı'nda Onarımlar ve Yeni Mekanlar", Akademik Araştırmalar Dergisi, 55, 2012, s.1-28.KÖROĞLU, Gülgün, İNANAN, Filiz, "Sinop Balatlar Kilise Kazılarında Ortaya Çıkarılan Seramikler", XI. AIECM3 Uluslararası Orta Çağ ve Modern Akdeniz Seramik Kongresi Bildirileri, 19-24 Ekim 2015, Antalya Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi, İstanbul, 2018, s. 319-327.LIAROS, Nikos, "Late Ottoman Tableware From Didymoteicho And Some Notes On Pots’ Form, Function And Identity. XI. AIECM3 Uluslararası Orta Çağ ve Modern Akdeniz Dünyası Seramik Kongresi Bildirileri, Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi, Ankara, 2018, s. 203-216.MUDGE, Jean, Chinese Export Porcelain in North America, New York, 1986.OSMAN, Rifat, Edirne Sarayı (Yay. S.Ünver), Ankara, 1957.ÖNEY, Gönül, "Çanakkale Seramikleri", Anadolu'da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, İstanbul, 2007, s. 365-375.ÖZ, Tahsin, "Edirne Yeni Sarayı'nda Kazı ve Araştırmalar", Edirne'nin 600. Fethi Yıldönümü Armağan Kitabı, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1965, s. 217-222.ÖZER, Mustafa, "Edirne Yeni Saray Kazısı, 2009-2010 Yılı Çalışmaları ”, Uluslararası Katılımlı XV. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu 2, Eskişehir, 2012, s. 615-626.ÖZER, Mustafa, "Edirne Yeni Saray Kazısı, 2010 Yılı Çalışmaları", 33. Uluslararası Kazı, Araştırma ve Arkeometri Sempozyumu Bildirileri, 2, Kültür Bakanlığı, Ankara, 2013, s. 287-312,ÖZER, Mustafa, "Edirne Yeni Saray (Saray-ı Cedid-i Amire) Kazısı 2011 Yılı Çalışmaları", 34. Uluslararası Kazı, Araştırma ve Arkeometri Sempozyumu Bildirileri, 3, Kültür Bakanlığı, Ankara, 2013, s. 347-360.ÖZER, Mustafa, Edirne Sarayı (Saray-ı Cedid-i Amire) Kısa Bir Değerlendirme, Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul, 2014.ÖZER, Mustafa, DÜNDAR, Mesut, GÜNER, Yavuz, UÇAR, Hasan, "Edirne Yeni Saray Kazısı (Saray- ı Cedîd- i Âmire) 2011 Yılı Çalışmaları", Sanat Tarihi Dergisi, XXIV/1, 2016, s.73-106.ÖZER, Mustafa, DÜNDAR, Mesut, UÇAR, Hasan, AYHAN, Gökben, GÜNER, Yavuz, “Sarayı (Saray-ı Cedid-i Amire) Kazısı 2014 Yılı Çalışmaları”, 37. Kazı Sonuçları Toplantısı, 3, 11-15 Mayıs 2015, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, 2016, s.595-621.ÖZKUL FINDIK, Nurşen, İznik Roma Tiyatrosu Kazı Buluntuları 1980-1995 Arasındaki Osmanlı Seramikleri, Kültür Bakanlığı, Ankara, 2001.ÖZKUL FINDIK, Nurşen, "Tekfur Sarayı Çini Fırınları Kazısında Ele Geçen Şamdan ve Kandiller", IX. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Bildiriler, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Erzurum, 2006, s. 379-389. ÖZKUL FINDIK, Nurşen, "Beylikler ve Erken Osmanlı Devri Seramik Sanatı", Anadolu'da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, İstanbul, 2007, s. 233-241.ÖZKUL FINDIK, Nurşen, Hasankeyf Seramikleri (2004-2006), Çardaş Yayınları, Ankara, 2008.Turgay Polat, “Milet İşi Seramiklerde Form Tipolojisi Üzerine Bir Deneme”, Sanat Tarihi Dergisi, XXV/2, 2016, s. 213-247. POLAT, Turgay, "Marmaray Projesi Kazıları (Yenikapı, Üsküdar, Sirkeci) Osmanlı Dönemi Sırsız Seramikleri", Sanat Tarihi Dergisi, 28/1, 2019, s. 93-117.SEZGİN, İbrahim, "1529 Yılında Edirne Sarayında Gerçekleştirilen İnşa ve Tamir Faaliyetleri", İzzet Gündağ Kayaoğlu Hatıra Kitabı Makaleler, İstanbul, 2005, s. 397-407.TUFAN, Muzaffer, "Tarih Açısından Edirne’nin Yeri", I. Edirne Kültür Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, Edirne Valiliği, İstanbul, 2003.TURAN BAKIR, Sitare, "Osmanlı Sanatında Bir Zirve İznik Çini ve Seramikleri", Anadolu'da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, İstanbul, 2007, s. 279-305.UÇAR, Hasan, Edirne Yeni Saray Kazısı Seramikleri (Unpublished Doctoral (PhD) Dissertation), İzmir, 2014.UÇAR, Hasan, UÇAR, Aygül, "Tire Kutu Han Kazısı Beylikler ve Osmanlı Dönemi Seramikleri", Sanat Tarihi Dergisi,27/1, 2018, s.1-33.UÇAR, Hasan, "Edirne Yemiş Kapanı Kazısı’ndan Bir Grup Osmanlı Seramiği", Yaşar Erdemir'e Armağan: Sanat Tarihi Yazıları, Literatürk, Konya, 2019, s. 509-542.YENİŞEHİRLİOĞLU, Filiz, "Tekfur Sarayı Çiniciliği ve Eyüp Çömlekçiliği", Anadolu'da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, 2007, s. 349-361.YILMAZ, Gülgün, Edirne Müzesi Osmanlı Seramikleri, Zindanaltı Buluntuları, Edirne, 2012.YILMAZ, Gülgün, “Edirne- Zindanaltı Kurtarma Kazılarında Bulunan Erken Osmanlı Seramikleri I”, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, 9, 2009, s.25-42YILMAZ, Gülgün, “Edirne Zindanaltı Kurtarma Kazılarında Bulunan Erken Osmanlı Seramikleri II”, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, 10, 2010, s.39-59 BOA, Cevdet Belediye (C.BLD), nr. 2/53