Tırgovişte (Eski Cuma) İli ve Yöresi Ağızlarının Söz Varlığı Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 22, 111 - 130, 30.07.2021

Gonca Gülvodina , Levent Doğan

https://doi.org/10.33207/trkede.883345

Öz

Ağızlar, bünyelerinde barındırdıkları çeşitli ses ve şekil özellikleriyle kullanıldıkları dildeki kelimelerin değişimini ve gelişimini göstermede belirleyici bir rol oynamaktadır. Yazı dilinde yer almayan birçok ses, şekil ve kelime ağızlarda karşımıza çıkabilmektedir. Çalışma alanımız olan Eski Cuma ili ve yöresi de köklü tarihî geçmişi, içinde barındırdığı kültürel özellikleri itibarıyla Türk dili ve kültürüyle bağlantılı pek çok özelliğin yaşatıldığı bölgelerden biridir. Çalışmamızda Eski Cuma ili ve yöresi ağızlarında yer verilen söz varlığı unsurları ortaya konmuştur. Bölgede 17 köy üzerinde derleme yapılmış, 40 metin elde edilmiş ve bu metinler üzerinde gerekli incelemeler yapılarak metinlerdeki söz varlığı unsurları tespit edilmiştir. Araştırma kapsamında bölgede kullanılan isim ve fiil türünden kelimelerin on ve üzerinde olanları çalışmaya dâhil edilmiş, bunun yanında yöre halkının kullandığı deyim, ikileme, kalıp söz ve yabancı kelime kullanımları saptanmıştır. Ayrıca, metinler üzerinden tespit edilen bu söz varlığı ögelerinin Türkiye Türkçesi ve ağızlarıyla müşterek olanları belirtilerek karşılaştırılması yapılmıştır. Bunun yanı sıra bölgeye has bir söz varlığının olduğu da görülmüş ve bununla ilgili örneklere de yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Eski Cuma, Tırgovişte, söz varlığı, ağızlar

An Evaluation on the Vocabulary of Dialects in the Province and District of Targovishte (Eski Cuma)

Öz

Dialects plays determining role in demostrate the change and development of words in the respective language in which they are used because of contains various phonetic and morphological characteristics. It may encounter many phonetic and morphological units, and words that are not available in the written language in dialects. Our study field the Province and District of Eski Cuma is one of the regions that sustains many characteristics relating to the Turkish language and culture, due to its deep-rooted history and the cultural characteristics it incorporates. This study demonstrates the vocabulary items in the dialects used in the Province and District of Eski Cuma. Compilation was made on 17 villages in the region and 40 texts were obtained and by making the necessary examinations on these texts, vocabulary elements in the texts were determined. In the scope of the research, ten or more words of noun and verb types used in the region were included in the study, in addition to this, idioms, reduplications, linguistic routines and foreign words used by the local people were determined. Also, these vocabulary elements determined through texts has been compared and specified which are common with Turkey Turkish and its dialects. And also it has also been observed that there is a specific vocabulary to the region, this related examples are also included.

Anahtar Kelimeler

Eski Cuma, Targovishte, vocabulary, dialects

Kaynakça

• ACAROĞLU Türker (2006), Bulgaristan’da Türkçe Yer Adları Kılavuzu, TDK Yayınları, Ankara.
• AKSAN Doğan (2004), Dilbilim ve Türkçe Yazıları, Multilingual, İstanbul.
• Bulgarca-Türkçe Sözlük (2012), Fono Dağıtım Yayıncılık, İstanbul.
• CEBECİ İsa (2010), Örneklerle Deliorman Türk Ağzı Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. Derleme Sözlüğü,( 2009) Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• HATİPOĞLU Fikret (2016), Bulgaristan Türklerinin Osmanlı Tarihi, Arşiv Belgeleri Işığında Popova ve Gagova Özelinde, İstanbul.
• HATİPOĞLU Vecihe (1981), Türk Dilinde İkileme, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• İslam Ansiklopedisi (1994), Bulgaristan, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul, Cilt 6.
• GÖKDAĞ Bilgehan, KARATAY Osman (2013), Balkanlar El Kitabı, Akçağ Yayınları, Ankara, c.2.
• GÖKDAYI Hürriyet (2008), Türkçede Kalıp Sözler, Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, sayı: 44.
• GÜLENSOY Tuncer (1984), Rumeli Ağızlarının Ses Bilgisi Üzerine Bir Deneme TDAY Belleten, TDK Yay. Ankara.
• GÜLVODİNA Gonca (2018), “Tırgovişte (Eski Cuma) İli ve Yöresi Ağızları” Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balkan Çalışmaları Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• KORKMAZ Zeynep (2003), Gramer Terimleri Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara.
• MOLLOVA Mefkure Rıza (2003), Doğu Rodop Türk Ağızlarının Sözlüğü, Türk Dil Kurumları Yayınları, Ankara. MOŞKOV V. (1904), Turetskie Plemena Na Balkanskom polustrove, İzvestie İmperatorskogo Rus. Geogr. Obştestvo XL.
• ÖZDEN Muharrem, DOĞAN Levent, vd. (2018) Trakya Ağızları Sözlüğü, Trakya Üniversitesi Yayınları, Edirne.
• TOKLU M. Osman (2003), Dilbilime Giriş, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Türkçe Sözlük, (1998) Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• YEŞİLOVA Hasan (1997), Bulgaristan Türkleri ve Osmanpazarı Bölgesi, Sincan Matbaası, Ankara.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/eskicuma, 26.11.2020
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Eski_Cuma,_Bulgaristan, 26.11.2020
• https://www.cokbilgi.com/yazi/soz-varligi/, 27.11.2020
• “Tozluk Bölgesi”, http://www.cetelemiz.com/2017/02/bulgar-turkleri.html, 2.11.2020.