A Form of Intertextuality in Poetry: Pattern of Alternation

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 23, 291 - 312, 27.01.2022

Mecnun Kandemir

https://doi.org/10.33207/trkede.1021718

Öz

Pattern of alternation, which is a poetic device based mainly on the plurality of identities of the fictional subject in a text, reconciles different characters, periods, places or concepts. The practices of this pattern, which is also a form of intertextuality, can be seen in the texts of poets who have different aesthetic principles and poetics. This pattern has several functions such as approaching to cultural or historical processes comprehensively, inculcating a religious sensitivity and multiplying the layers of meaning by contributing to aesthetic production.
In this article, which focuses on a pattern of poetry that brings various texts together at a level of fictional or textual character, the aforementioned form of the intertextuality will be dealt with the examples selected from different Turkish poets. The aim of this article, which examines a specific dimension of intertextuality, is to portray and interpret the intertextual relations produced through the pattern of alternation. First of all, the concept of telvin (changing of color) in Islamic mysticism will be summarized in order to set a model. Thereafter, the pattern of alternation, which is similar to telvin in some respects and encountered in literary -particularly poetic- texts, will be examined in detail. Additionally, the characteristics, manifestations and functions of this pattern in the texts will be evaluated. Finally, in the light of these parameters, the texts of different poets will be analyzed and some results will be presented.

Anahtar Kelimeler

Turkish poetry, intertextuality, pattern of alternation, theory of the text, fiction

Şiirde Metinlerarasılığın Bir Türü: Geçişkenlik Örüntüsü

Öz

Temel olarak bir metindeki kurmaca öznenin kimliklerinin çoğulluğuna dayanan bir şiir tekniği olan geçişkenlik örüntüsü, farklı kişileri, zamanları, mekânları ya da kavramları uzlaştırır. Aynı zamanda bir metinlerarasılık türü olan bu örüntünün uygulamaları, farklı estetik ilkeleri ve sanat anlayışlarını benimseyen şairlerin metinlerinde görülebilir. Bu örüntünün kültürel ya da tarihsel süreçlere kuşatıcı şekilde yaklaşmak, inanç duyarlığı telkin etmek ve estetik üretime katkıda bulunarak anlam katmanlarını çoğaltmak gibi değişik işlevleri vardır.
Kurmaca/metinsel kişi düzeyinde farklı metinleri bir araya getiren bir şiir örüntüsüne odaklanan bu makalede, metinlerarasılığın söz konusu biçimi farklı Türk şairlerinden seçilen örneklerle ele alınacaktır. Metinlerarasılığın özgül bir boyutunu irdeleyen bu makalenin amacı, geçişkenlik örüntüsünün ürünü olan metinlerarası ilişkilendirme biçimlerini betimlemek ve yorumlamaktır. Öncelikle bir model sunması bakımından tasavvuftaki “telvin (renkten renge girme)” kavramı hakkında kısaca bilgi verilecektir; ardından, edebiyatta, özellikle şiirde görülen, kimi yönlerden telvinle benzer olan geçişkenlik örüntüsü daha ayrıntılı şekilde incelenecektir. Ayrıca bu örüntünün karakteristik yönleri, metinlerdeki görünümleri ve işlevleri değerlendirilecektir. Sonrasında bu etmenlerin kılavuzluğunda farklı şairlerin metinleri çözümlenecek ve kimi çıkarımlar sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk şiiri, metinlerarasılık, geçişkenlik örüntüsü, metin kuramı, kurmaca

Kaynakça

• [RAN], Nâzım Hikmet (2008), Bütün Şiirleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Ahmet Haşim (1985), Bütün Şiirleri, Can Yayınları, İstanbul.
• ALBAYRAK, Nurettin (1995), “Ferhad ve Şirin”, TDV İslâm Ansiklopedisi, 12, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 388-389.
• ANDAY, Melih Cevdet (1996), Rahatı Kaçan Ağaç Toplu Şiirler I, Adam Yayınları, İstanbul.
• AY, Arif (2015), Güne Doğan Koşu Toplu Şiirler (1974-2006), Hece Yayınları, Ankara.
• AYTAÇ, Gürsel (1999), Genel Edebiyat Bilimi, Papirüs Yayınları, İstanbul.
• BAYAZIT, Erdem (2017), Şiirler, İz Yayıncılık, İstanbul.
• CEBECİ, Dilaver (2016), Türkiyem Bütün Şiirleri, Panama Yayıncılık, Ankara.
• CEYHAN, Semih (2011), “Telvîn”, TDV İslâm Ansiklopedisi, 40, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 409-410.
• ÇAMLIBEL, Faruk Nafiz (2019), Han Duvarları - Toplu Şiirler, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Dante Alighieri (2008), İlahi Komedya, Çev. Rekin TEKSOY, Oğlak Yayınları, İstanbul.
• DENTITH, Simon (2000), Parody, Routledge, Londra and New York.
• Diogenes The Cynic (2012), Sayings and Anecdotes with Other Popular Moralists, Çev. Robin HARD, Oxford University Press, New York.
• ERTEPINAR, Coşkun (1996), Şiir İkliminde Bir Ömür, Kültür Ofset Ltd., Ankara.
• Fuzûlî Dîvânı (1961), Haz. Abdülbâki GÖLPINARLI, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
• Johann Wolfgang von Goethe (2001), Faust, Çev. İsmet Zeki EYUBOĞLU, Sosyal Yayınlar, İstanbul.
• KANDEMİR, Mecnun (2021), Cumhuriyet Dönemi Türk Şiirinde ‘Kişi’ Ekseninde Metinlerarasılık, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• KARAKOÇ, Bahaettin (2012), Seyran Bütün Şiirleri -1-, Nar Yayınları, İstanbul.
• KARAKOÇ, Sezai (2013), Gün Doğmadan Şiirler, Diriliş Yayınları, İstanbul.
• KUNDU, Rama (2008), Intertext: A Study of the Dialogue Between Texts, Sarup & Sons, New Delhi.
• Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli (2014), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• Kutsal Kitap (2001), Kitab-ı Mukaddes Şirketi ve Yeni Yaşam Yayınları, İstanbul.
• LEITCH, Vincent B. (2001), The Norton Anthology of Theory and Criticism, W. W. Norton & Company Ltd., New York.
• MCHALE, Brian (2004), Postmodernist Fiction, Routledge, London and New York.
• ORTAÇ, Yusuf Ziya (1962), Bir Rüzgâr Esti… -Şiirler- Binnaz -Trajedi 3 perde-, Yeni Matbaa, İstanbul.
• ÖZARSLAN, Metin (2019), Ferhat ile Şirin, Mukayeseli Bir Araştırma, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• PECK, John ve COYLE, Martin (1993), Literary Terms and Criticism, The Mcmillan Press Ltd., Houndmills-Basingstoke- Hampshire and London.
• SILAY, Celâl (2006), Hüsran Filizleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• SOĞUKÖMEROĞULLARI, Mehmet ve EROĞLU, Osman (2014), Seyfettin Başcıllar, Hayatı Sanatı Düşünce Yazıları Hakkında Yazılanlar ve Bütün Şiirleri, Palet Yayınları, Konya.
• TAN, M. Nedim (2019), “Tay”, TDV İslâm Ansiklopedisi, EK-2, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 582-583.
• TARANCI, Cahit Sıtkı (1994), Otuz Beş Yaş Bütün Şiirleri, Can Yayınları, İstanbul.
• UZUN, Mustafa İsmet (1991), “Ankebût”, TDV İslâm Ansiklopedisi, 3, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 213-214.