A Study on Retranslations of Stefan Zweig’s Phantastische Nacht to Turkish

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 24, 159 - 182, 29.07.2022

Yeşim Tükel Kanra

https://doi.org/10.33207/trkede.1070562

Cited By: 1

Öz

Stefan Zweig’ın Olağanüstü Bir Gece Adlı Eserinin Yeniden Çevirileri Üzerine Bir İnceleme

Öz

Avusturyalı yazar Stefan Zweig Almanca edebiyatın en önemli temsilcilerindir ve Türkçeye en çok çevrilen yazarlardan biridir. Farklı yayınevleri tarafından kitaplarının defalarca yeniden çevirisi yayımlanmaktadır. Yayınevleri ve çevirmenler pek çok nedenle yeniden çeviriye yönelebilir. Yeniden çeviri kararının altında hangi nedenin yattığı elbette her metin, çeviri, yayınevi ve çevirmen bağlamında kendi içinde değerlendirilmelidir. Bununla birlikle her çeviri açık ya da örtük olarak ortaya konmuş bir iddia, bir gerçekleşme amacı içerir ve hangi neden söz konusu olursa olsun, bazı çeviriler diğerlerinden ayrışabilir, okura daha özel bir okuma deneyimi yaşatabilirler. Buradaki asıl belirleyici unsur, çevirmenin biçemi ve başvurduğu tekniklerle metinde inşa ettiği kendine özgü retoriktir. Eldeki çalışmada da, Zweig’ın öykü üslubunu en güzel yansıtan eserlerinden olan Olağanüstü Bir Gece’nin üç farklı çevirmen tarafından Almancadan Türkçeye yapılmış çeviri ve yeniden çevirileri incelenecektir. Çalışmanın amacı karşılaştırma yaparak çeviride doğrular ve yanlışları izini sürmek değil, alanında uzman ve deneyimli edebiyat çevirmenleri tarafından yapılmış çevirilerde çevirmenlerin metinle nasıl diyaloğa girdiğini gösteren izleri, başka bir deyişle çevirmen retoriğini anlamaya çalışmaktır. Çalışmada yöntem olarak Antoine Berman’ın çeviri eleştirisi için önerdiği yaklaşıma başvurulmuştur. Bunun sebebi, Berman’ın yaklaşımının sadece kaynak metin erek metin arasında bir çeviri karşılaştırmasından ibaret olmaması; farklı dinamikleri içinde barındıran gerçek bir çeviri işinde çevirmenlerin verdiği kararların metindeki izlerini takip etmeye uygun bir anlayışa dayanmasıdır. Ama Berman’ın yaklaşımı bir şablon olarak kullanılmamış, çevirmen retoriğinin izlerini takip etmeye uygun kısımlar incelemeye dâhil edilmiştir. Çalışmanın çeviri eleştirisinde çevirmen retoriğine odaklanan biçem araştırmalarına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çeviri Eleştirisi, Yeniden Çeviri, Edebiyat Çevirisi, Çevirmenin Biçemi, Çevirmen Retoriği

Kaynakça

• ALBACHTEN, Özlem Berk ve Tahir Gürçağlar, Şehnaz (2018), “Bir Bibliyografya Projesi: Osmanlı ve Türkiye Toplumlarında Yeniden Çeviri”, Journal of Turkish Studies/Türklük Bilgisi Araştırmaları, 49, 75–88. ARSLAN, Lale (2002), Yazınsal Çeviride Ekinsel Öğlerin Aktarımı, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• AUST, Hugo (2012), Novelle, Sammlung Metzler, J.B. Metzler, Stuttgart.
• BERMAN, A. (2009), Toward a Translation Criticism: John Donne. Çev. F. Massardier-Kenney. Kent State University Presse, Kent Ohio. BİRK, Matjaž (2007), “Stefan Zweig und die Novelle der Wiener Moderne am Beispiel Arthur Schnitzlers”, Stefan Zweig Reconsidered: New Perspectives on his Literary and Biographical Writings, ed. Mark H. Gelber, Max Niemeyer Yayınları, Tübingen, 119-137.
• BOASE-BEİER, Jean (2006), Stylistic approaches to translation, St Jerome, Manchester.
• GOUANVİC, Jean-Marc (2005), “A Bourdieusian Theory of Translation, or the Coincidence of Practical Instances”, The Translator, 11:2, 147-166.
• HERMANS, Theo (1997), “Çeviri Anlatıda Çevirmenin Sesi”, çev. Alev Bulut, Kuram, no:15, Kur Yayınları, İstanbul, 63-68.
• KİEFER, Sahsa (2010), Die Deutsche Novelle im 20. Jahrhundert: Eine Gattungsgeschichte, Böhlau, Köln, Weimar, Viyana.
• KOSKİNEN, Kaisa ve PALOPOSKİ, Outi (2003), “Retranslations in the Age of Digital Reproduction”, Cadernos de Tradução 11: 19–38.
• LANDSHUTER, Stephan (2009), “Die Grenzen rauschhaft erneuerten ‘Lebens’ in ‘Phantastische Nacht’ und ‘Die Frau und Die Landschaft’”, Max Niemeyer, Tübingen, Populäres Judentum: Medien, Debatten, Lesestoffe, ed. Christine Haug, Franziska Mayer, Madleen Podewski, 151-170.
• MÜLLER, Hartmut (2000), Stefan Zweig, çev: Mahmure Kahraman, Kavram Yayınları, İstanbul.
• MÜLLER, Karl (2007), “Joseph Fouché. Geschichte, Individuum und Dichtung bei Stefan Zweig”, Stefan Zweig Reconsidered: New Perspectives on his Literary and Biographical Writings, ed. Mark H. Gelber, Max Niemeyer Yayınları, Tübingen, 23-40.
• ÖYKEN, Ekin (2022), “The Early Oblivion of the First Aeneid in Turkish: Aiming at a Moving Target”, Classical Receptions Journal, clac013, https://doi.org/10.1093/crj/clac013.
• ÖZLÜ, Tezer (2015), “100. Doğum Yılında En Çok Ölümü İle Dikkat Çeken Bir Yazar: Stefan Zweig”, Yeryüzüne Dayanabilmek İçin, haz. Sezer Duru, 4. bs., Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• PARLAK, Betül (2008), “Yazınsal Çeviride Kaynak Metnin Okuru/Erek Metnin Yazarı Olarak Çevirmen Kimliğinin Çeviri Kararlarına Etkisi”, VIII. Uluslararası Dil, Yazın, Deyişbilim Sempozyumu, İzmir, Türkiye, 14-16 Mayıs 2008, cilt.1, 267-280.
• SALDANHA, Gabriela (2011), “Translator Style Methodological Considerations”, Translator, 17, s. 25-50, (31.01.2022), Erişim Adresi: https://www.researchgate.net/publication/290298127_Translator_Style_Methodological_Considerations
• SALDANHA, Gabriela (2014), “Style in, and of, Translation”, A Companion to Translation Studies, s. 95-106, (29.01.2022), Erişim Adresi: https://www.researchgate.net/publication/301104802_Style_in_and_of_Translation
• ŞEN, Merve (2019), “2000 Sonrası Türkçe Yayıncılıkta Yeni Dalgalar: Pratikler, İmkânlar ve Sınırlar”, Monograf Edebiyat Eleştirisi Dergisi, sayı 11, 176-199.
• TAHİR GÜRÇAĞLAR, Şehnaz (2011a), Çevirinin ABC’si, Say Yayınları, İstanbul.
• TAHİR GÜRÇAĞLAR, Şehnaz (2011b), “Retranslation”, Routledge Encyclopedia of Translation Studies, ed. Mona Baker ve Gabriela Saldanha, 2. bs., Routledge, Londra/New York, 232-236.
• ZWEIG, Stefan, (2004): Phantastische Nacht, 19. bs. S. Fischer, Frankfurt am Main, s. 172-244.
• ZWEIG, Stefan, (2019): Olağanüstü Bir Gece, çev. İlknur İgan, İş Bankası Kültür Yayınları, 16. bs., İstanbul.
• ZWEIG, Stefan, (2021): Olağanüstü Bir Gece, çev. Ogün Duman, İndigo, 23. bs., İstanbul.
• ZWEIG, Stefan, (2020): Olağanüstü Bir Gece, çev. Şebnem Sunar, Can Yayınları, 2. bs., İstanbul.
• Editör Kimdir, Eserleri Nelerdir? Tanıl Bora, (07.02.2022), Erişim Adresi: https://www.elestirel.net/index.php/2020/09/24/editor-kimdir-eserleri-nelerdir-tanil-bora/
• Yılın en çok satan kitabı belli oldu, (07.02.2022), Erişim Adresi: https://t24.com.tr/haber/yilin-en-cok-satan-kitabi-belli-oldu,515148