MANASTIRLI CELÂL’İN ŞAİRNÂME TARZINDAKİ BİR GAZELİ

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 27, 331 - 357, 31.01.2024

Ahmet Akdağ

https://doi.org/10.33207/trkede.1364870

Cited By: 1

Öz

Literatürde Türk halk edebiyatı mahsulü olarak yer alan şairnâmeler gerek yazıldıkları devrin gerekse önceki devirlerde yaşamış şairler hakkında bilgi vermeleri açısından kıymetli birer tarihî vesika niteliğine sahiptir. Şairnâmelerde bazen yalnızca şairlerin isim veya mahlasları bazı söz sanatları vasıtasıyla zikredilirken bazen de doğum ve ölüm tarihleri, memleketleri, aile fertleri, meslekleri, maharetleri, zevkleri, mensup oldukları zümre veya tarikatlar vb. birçok konuda bilgiye yer verilmektedir. Şairnâmeler genel olarak Türk halk edebiyatı mahsulleri olarak literatürde yer almasına rağmen klasik Türk edebiyatı mensubu bazı şairler tarafından da bu tarzda veya bu tarza yakın şiirler yazıldığı görülmektedir. 16. yüzyıl klasik Türk şairlerinden Manastırlı Celâl’in Dîvân’ında yer alan bir gazel de şairnâme tarzında kaleme alınmıştır. Toplamda 16 şairin adına yer verilen bu şiirde şair adlarının çoğuna îhâm sanatına başvurularak gönderme yapılmıştır. Bu çalışmada Manastırlı Celâl’in söz konusu şiiri ele alınmıştır. Bu bağlamda çalışmamız, giriş ve iki ana bölümden meydana gelmektedir. Giriş kısmında şairnâmeler ve Manastırlı Celâl’in şiirinin bu tarzla olan ilgisi üzerinde durulmuştur. Çalışmanın birinci bölümünde Manastırlı Celâl’in hayatı ve eserleri hakkında kısaca bilgi verilmiştir. İkinci bölümünde ise doğrudan veya îhâm sanatı yoluyla isimleri zikredilen şairlerin hangi vasıfları yönüyle Manastırlı Celâl’in şiirine konu edildiklerine değinilmiş ve bu vasıfların, dönemin tezkirelerindeki bilgilerle örtüşüp örtüşmediği sorgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şairnâme, Manastırlı Celâl, klasik Türk edebiyatı, Türk halk edebiyatı

Kaynakça

• AKAR, Harun (2010), Heşt-Behişt (İnceleme-Transkripsiyonlu Metin-Sözlük), Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• AKSOYAK, İ. Hakkı (2005), “Manastırlı Celâl’in Satranç Terimleri İle Yazdığı Gazeli”, Türklük Bilimi Araştırmaları, 18, 7-16.
• ARMUTLU, Sadık (2018), “Zâtî: Hayatı, Kişiliği, Sanatı ve Eserleri”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22 (Özel Sayı), 1935-1956.
• ARSLAN, Mehmet (2007), Mihrî Hatun Divânı, Amasya Valiliği Yayınları, Amasya.
• ARVAS, Abdulselam (2011), “Şairnâmeler Üzerine”, Mukaddime, 4, 43-60.
• BAŞPINAR, Fatih (2015), “16. Yüzyıl Klasik Türk Edebiyatı Şairlerinden Garâmî’nin Tezkiretü’ş-Şuarâ İsimli Şairnâmesi”, RumeliDe Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 3, 1-32.
• CANIM, Rıdvan (2000), Latîfî Tezkiretü’ş-Şuarâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ (İnceleme-Metin), Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• ÇALKA, Mehmet Sait (2017), “Bir Şairnâme örneği Olarak Süheylî’nin Gülşen-i Şuarâ Adlı Kasidesi ve Bu Kasidede Yer Alan Türk, Arap ve Fars Şairleri”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 42, 273-301.
• ÇOLAK, Faruk (2014), “Hüdaî’nin Bir Şiiri ve Bir Terim Teklifi”, Zeitschrift für die Welt der Türken, 6.1, 53-60.
• DONUK, Suat (2013), “Bilinmeyen Bir Şair: Su’âlî ve Şiirleri”, Turkish Studies, 8.9, 1223-1249.
• EFLATUN, Muvaffak (2015), “Meâlî’nin Yayımlanmamış Şiirleri”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 4.10, 91-124.
• ERDEM, Sadık (2014), Tezkire-i Şuarâ İnceleme-Çeviriyazı-İndeksli Tıpkıbasım, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• ERGUN, Sadettin Nüzhet (1936), Âşık Ömer Hayatı ve Şiirleri, Semih Lûtfi Matbaa ve Kitabevi, İstanbul.
• ERKAL, Abdulkadir (1999), “Mir-i Alem Mesnevisinin Şairi Celâli Hakkında”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 11, 131-137.
• GÖZİTOK, Mehmet Akif (2014), “Deli Birâder Gazâlî ve Miftâhu’l-Hidâye İsimli Eseri”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 52, 105-139.
• GÜNEŞ, Murat (2013), Manastırlı Celâl Bey Dîvânı [İnceleme-Metin], Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• İLGÜREL, Mücteba (1993), “Celâlî İsyanları”, TDV İslâm Ansiklopedisi, 7, 252-257.
• İPEKTEN, Halûk, İSEN, Mustafa, TOPARLI, Recep, OKÇU, Naci, KARABEY, Turgut (1988), Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• İSEN, Mustafa (1994), Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• İSEN, Mustafa, KILIÇ, Filiz, AKSOYAK, İsmail Hakkı, EYDURAN, Aysun (2002), Şair Tezkireleri, Grafiker Yayınları, Ankara.
• KAPLAN, Yunus (2010), “Bursalı Divan Şairi Hicrî ve Şiirleri”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 43, 231-257.
• KARAVELİOĞLU, Murat A. (2019), Fevrî Ahlâk-ı Mehmed Paşa Şairin Gözüyle Bir Devlet Adamı Portresi, Gece Kitaplığı, Ankara.
• KAYA, Doğan (1990), Şairnâmeler, Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yayınları, Ankara.
• KILIÇ, Filiz (1994), Meşa’irü’ş-Şuara İnceleme Tenkitli Metin, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• KURNAZ, Cemal (1998), “Hayâlî Bey”, TDV İslâm Ansiklopedisi, 17, 5-7.
• KUTLUK, İbrahim (1997), Beyâni Mustafa bin Carullah Tezkiretü’ş-Şuarâ, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• OĞUZTÜRK, Oğuzhan (2016), Hüseyin Celâl Bey Hüsn-i Yûsuf Tahlil-Transkripsiyonlu Metin-Dizin-Tıpkıbasım, Yüksek Lisans Tezi, Bingöl Üniversitesi, Bingöl.
• ÖZARSLAN, Metin (2017), “Şuarâ Tezkireleri ve Şâirnâmeler Üzerine”, HECE Aylık Edebiyat Dergisi, 249, 139-143.
• SAĞ, Rahim (1994), “Edebiyat Tarihimize Kaynak Olarak Şairnâmeler”, İLKYAZ Aylık Edebiyat Dergisi, 20, 20-23.
• SARAÇ, M. A. Yekta (1997), “Emrî’nin Hayatı ve Edebî Kişiliği”, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Mecmuası, 20, 315-331.
• SOLMAZ, Süleyman (2005), Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâsı (İnceleme-Metin), Atatürk kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• SUNGURHAN EYDURAN, Aysun (1999), Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-Şuarâ İnceleme-Tenkitli Metin (İnceleme), Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• ŞANLI, İsmet ve TÜMER, Mustafa Fırat (2009), “XVI. Yüzyıl Divan Şairi Ubeydî’nin Hayatı, Edebî Şahsiyeti ve Divanı’ndaki Tasavvufî Unsurlar”, Turkish Studies, 4.3, 2037-2071.
• TİMURTAŞ, Faruk Kadri (1951), “Fâtih Devri Şâirlerinden Cemâli ve Eserleri”, İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 4.3, 189-213.