Kentsel Dirençlilik ve Çevresel Sürdürülebilirlik İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 2, 178 - 204, 31.07.2022

İsmail Kayar , Salih Ziya Kutlu

https://doi.org/10.31454/troyacademy.1088372

Cited By: 2

Öz

Kentsel dirençlilik ve çevresel sürdürülebilirlik kavramları, çoğu zaman birbirlerinin yerine kullanılsalar da aynı anlama karşılık gelmemektedirler. Bununla beraber kavramlar birbirini tamamlayan, birbiriyle ilişkili olan kavramlardır. Kavramların tanım ve özelliklerinin ortaya konması, farklılık ve benzerliklerin saptanması için çalışmada öncelikle kavramsal çerçeveye yer verilmiştir. Ardından kavramlar arasındaki ilişki irdelenmiştir. Son bölümde ise kentsel dirençlilik ve çevresel sürdürülebilirlik Türkiye özelinde incelenmiş, bu perspektifte çeşitli göstergelerden yararlanılarak Türkiye’nin mevcut durumu değerlendirilmiştir. Türkiye’de çevresel sürdürülebilirliği sağlamak için gerçekleştirilen faaliyetlerin kentsel dirence etkisi var mıdır? sorusu, araştırmanın temel problemini oluşturmaktadır. Araştırmanın amacı, kentsel dirençliliğin artırılmasında çevresel sürdürülebilirlik uygulamalarının öneminin vurgulamak ve Türkiye’de özellikle belediyelerin çevresel konularda gerçekleştirdikleri faaliyetler hakkında bir değerlendirme yapmaktır. Çalışmanın önemi ise Türkiye’de daha çok tek boyutlu olarak ele alınan kentsel direnç kavramının tamamlayıcı unsurlardan biri olan çevre konusunda bir farkındalık oluşturarak, Türkiye’de çevre konusunda gerçekleştirilen faaliyetlerin kentlerin dirençliliğini artırmadaki olumlu etkisini vurgulamaktadır. Araştırma sonucunda Türkiye’de çevresel alanlarda kırılganlıkların var olduğu görülmüş ve dirençliliği arttırmak için çeşitli önerilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dirençlilik, kentsel dirençlilik, sürdürülebilirlik, çevresel sürdürülebilirlik.

Kaynakça

• Akgül, U. (2010). “Sürdürülebilir Kalkınma: Uygulamalı Antropolojinin Eylem Alanı”, Antropoloji Dergisi, (24), 133-164.
• Bartlett, A. A. (2006). “Reflections on Sustainability, Population Growth, and the Environment”, The Future of Sustainability (Ed: Keiner, M.), Springer, Netherlands.
• Bek, N. (2019). “Çevresel Performans Endeksi ve Sürdürülebilir Yönetişim Göstergeleri Kapsamında Ülke Karşılaştırması: Türkiye ve İsviçre Örneği”, International Journal of Innovative Approaches in Social Sciences, 3(2), 36-45.
• Birleşmiş Milletler, Habitat III, Yeni Kentsel Gündem, 2017.
• Bruneau, M. ve Reinhorn, A. (2006). “Overview of the Resilience Concept”, Proceedings of the 8th U.S. National Conference on Earthquake Engineering, San Francisco-California, 18-22 April 2006.
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Çevre Koruma Harcamaları, https://cevreselgostergeler.csb.gov.tr/cevre-koruma-harcamalari-i-85708#:~:text=Tan%C4%B1m%C4%B1%3A%20%C3%87evre%20koruma%20harcamalar%C4%B1%2C%20kirlili%C4%9Fin,yap%C4%B1lan%20iyile%C5%9Ftirme%20faaliyetlerini%20de%20kapsar, Erişim Tarihi: 03.02.2022 Çorumluoğlu, Ö. ve Kazma, Ç. Ş. (2020). “Seferihisar Mevcut Bisiklet Güzergâhlarının CBS Ortamında Şehrin Dirençliliği Yönünden Yavaş Şehir Kriterlerine Göre Değerlendirilmesi”, Dirençlilik Dergisi, 4(1), 1-22.
• Daudey L. ve Matsumoto, T. (2017). “Integrating Urban Resilience and Resource Efficiency İnto Local Green Growth Strategies: The Case of Fast-Growing Cities in Southeast Asia”, International Journal of Urban Sustainable Development, 9(2), 226-241.
• Davoudi, S., Shaw, K., Haider, L. J., Quinlan, A. E., Peterson, G. D., Wilkinson, C. … Porter, L. (2012). “Resilience: A Bridging Concept or a Dead End? “Reframing” Resilience: Challenges for Planning Theory and Practice Interacting Traps: Resilience Assessment of a Pasture Management System in Northern Afghanistan Urban Resilience: What Does it Mean in Planning Practice? Resilience as a Useful Concept for Climate Change Adaptation? The Politics of Resilience for Planning: A Cautionary Note”, Planning Theory & Practice, 13(2), 299–333.
• Değirmenci, T. Ve İnal, V. (2019). “Çevre Koruma Harcamalarının Çevre Kirliliği Üzerindeki Etkisi: Seçilmiş OECD Ülkeleri Analizi”, Bilgi, 21 [2], 232-250.
• DPT (2000), Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 2001-2005, Ankara.
• Elmqvist, T., Andersson, E., Frantzeskaki, N., McPhearson, T., Olsson, P., Gaffney, O., Takeuchi, K., and Folke C. (2019). “Sustainability and Resilience for Transformation in the Urban Century” Nature Sustainability, Vol: 2, 267–273.
• Ergülen, A. ve Büyükkeklik, A. (2008). “Sürdürülebilir Kalkınmanın Ekonomik ve Çevre Boyutları Açısından Atık Yönetimi ve E-Atıklar”, Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2, 19-30.
• Erkul, H. (2012). Çevre Koruma, Detay Yayıncılık, Ankara.
• Ertürk, H. (2011). Çevre Politikası, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
• European Union. Urban resilience: A concept for co-creating cities of the future. https://urbact.eu/sites/default/files/resilient_europe_baseline_study.pdf. Erişim Tarihi: 03.02.2022 Galderisi, A., Limongi, G. ve Salata, KD. (2020). “Strengths and Weaknesses of the 100 Resilient Cities Initiative in Southern Europe: Rome and Athens’ Experiences”, City Territory and Architecture, 7:16, 1-22.
• Gerçek, D. (2021). “21. Yüzyıl ve Dirençli Kentler”, Mimarlık Dergisi, 417, 39-42.
• Gönenç, İ. E. ve Wolflin, J. (2007). “Sürdürülebilirlik, Sürdürülebilir Yönetim ve Karar Verme Süreci”, Sürdürülebilir Ekosistem Topluluğu-Ses E-Bülteni, 1(1), 12-21.
• Herrman, H., Stewart, D. E., Granados, N. D., Berger, E. L., Jackson, B. ve Yuen, T. (2011). “What is Resilience?”, Canadian Journal of Psychiatry, 56(5), 258–265.
• Holling, C. S. (1973). “Resilience and Stability of Ecological Systems”, Annual Review of Ecology and Systematics, 4, 1-23.
• Jabareen, Y. (2013). “Planning The Resilient City: Concepts and Strategies for Coping with Climate Change and Environmental Risk”, Cities, 31, 220–229.
• Kaçtıoğlu, S. ve Şengül, Ü. (2010). “Erzurum Kenti Ambalaj Atıklarının Geri Dönüşümü İçin Tersine Lojistik Ağı Tasarımı ve Bir Karma Tamsayılı Programlama Modeli”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 24, Sayı: 1, 89-112.
• Kalkınma Bakanlığı (2013). Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018), Ankara.
• Kalkınma Bakanlığı (2018). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023) Çevre ve Doğal Kaynakların Sürdürülebilir Yönetimi Çalışma Grubu Raporu, Ankara.
• Kalkınma Bakanlığı (2018). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023) Kentsel Yaşam Kalitesi Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara.
• Karalar R. ve Kiracı, H. (2011). “Çevresel Sorunlara Karşı Bir Çözüm Önerisi Olarak Sürdürülebilir Tüketim Düşüncesi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 30, 63-76.
• Kavanoz, S. E. (2020). “Kentsel Direnç Kavramı Üzerine”, Kent ve Çevre Araştırmaları Dergisi, 2(1), 5-24.
• Kaya, Y. (2018). “İklim Değişikliğine Karşı Kentsel Kırılganlık: İstanbul İçin Bir Değerlendirme”, International Journal of Social Inquiry, 11(2), 219-257.
• Kaypak, Ş. (2011). “Küreselleşme Sürecinde Sürdürülebilir Bir Kalkınma İçin Sürdürülebilir Bir Çevre”, KMÜ Sosyal ve Ekonomi̇k Araştırmalar Dergi̇si, 13(20), 19-33.
• Keleş, R. (2015). 100 Soruda Çevre: Çevre Sorunları ve Çevre Politikası, Yakın Kitabevi, İzmir.
• Keleş, R. ve Mengi A. (2017). Kent Hukuku, İmge Kitabevi, Ankara.
• Klein, R. J. T., Nicholls, R. J. ve Thomalla, F. (2003), “Resilience to Natural Hazards: How Useful is This Concept?”, Global Environmental Change Part B: Environmental Hazards, 5(1), 35-45.
• Kuhlicke, C., Kabisch, S. ve Rink, D. (2020). “Urban Resilience and Urban Sustainability”, The Routledge Handbook of Urban Resilience (Ed: Burayidi, M. A., Allen, A., Twigg, J. ve Wamsler, C.), Routledge, Oxon.
• Maclaren, V. W. (1996). “Urban Sustainability Reporting”, Journal of the American Planning Association, 62(2), 184-202.
• Marchese, D., Reynolds, E., Bates, M. E., Morgan, E., Clark, S. S. ve Linkov, I. (2018). “Resilience and Sustainability: Similarities and Differences in Environmental Management Applications”, Science of The Total Environment, 613–614, 1275-1283.
• Meerow, S., Newell, J. P. ve Stults, M. (2016). “Defining Urban Resilience: A Review”, Landscape and Urban Planning, 147, 38-49.
• Meyer, N. ve Auriacombe, C. (2019). “Good Urban Governance and City Resilience: An Afrocentric Approach to Sustainable Development”, Sustainability, 11, 5514, 1-18.
• Moldan, B., Janoušková, S. ve Hák, T. (2012). “How to Understand and Measure Environmental Sustainability: Indicators and Targets”, Ecological Indicators, 17, 4-13.
• OECD (2016). Resilient cities. https://www.oecd.org/fr/regional/resilient-cities-policy-highlights.htm. Erişim Tarihi: 06.02.2022
• Özden, A. T. (2021). “COVID-19 Sonrası Mekânın Değişimi Üzerine Spekülasyonlar”, Mimarlık Dergisi, 417, 26-30.
• Özer, Y. E. (2018). Risk Azaltma Yaklaşımı Çerçevesinde Dirençli Kentler, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
• Öztürk, N. K., ve Demirel, Ö. (2021). “Çok Paydaşlı İş Birliği ve Dirençli Kent Açısından Montreal Şehri”, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, Cilt:10, Sayı:2, 24-44.
• Pınarcıoğlu, N. Ş. ve Kanbak, A. (2020). Sürdürülebilir Kent Modelleri, IJOPEC Publication, London.
• Posta Gazetesi, Türkiye ve dünyada 2021 yılında bunlar konuşuldu! Korona, doğal afetler, spor, siyaset..., https://www.posta.com.tr/turkiye-ve-dunyada-2021-yilinda-bunlar-konusuldu-korona-dogal-afetler-spor-siyaset-haber-fotograf-2416716-1, Erişim Tarihi: 02.02.2022
• Prasad, N., Ranghieri, F., Shah, F., Trohanis, Z., Kessler, E. ve Sinha, R. (2009). Climate Resilient Cities: A Primer on Reducing Vulnerabilities to Disasters,, The World Bank, Washington, D.C.
• Ramos, G. C. D. ve Guibrunet, L. (2017). “Assessing the Ecological Dimension of Urban Resilience and Sustainability”, International Journal of Urban Sustainable Development, 9(2), 151-169.
• Ribeiro, P. J. G. ve Gonçalves, L. A. P. J. (2019). “Urban Resilience: A Conceptual Framework”, Sustainable Cities and Society, 50, 1-11.
• Shamsuddin, S. (2020). “Resilience Resistance: The Challenges and Implications of Urban Resilience Implementation”, Cities, 103, 1-8.
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2019). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023), Ankara.
• Şen, H., Kaya, A. ve Alparslan, B. (2018). “Sürdürülebilirlik Üzerine Tarihsel ve Güncel Bir Perspektif”, Ekonomik Yaklaşım Derneği, 29(107): 1-47.
• Tıraş, H. H. (2012). “Sürdürülebilir Kalkınma ve Çevre: Teorik Bir İnceleme”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, 57-73.
• Tuğaç, Ç. (2019). “Kentsel Dirençlilik Perspektifinden Yerel Yönetimlerin Görevleri ve Sorumlulukları”, İdealkent, 10(28), 984-1019.
• Tuğaç, Ç. (2020). “Kentsel Sürdürülebilirlik ve Kentsel Dirençlilik Perspektifinden Tarihteki Pandemiler ve Covid-19 Pandemisi”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Salgın Hastalıklar Özel Sayısı, 259-292.
• TÜİK (2021). Belediye atık göstergeleri, 1994-2020, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Atik-Istatistikleri-2020-37198 Erişim Tarihi: 06.02.2022.
• TÜİK (2021). Bertaraf/geri kazanım yöntemleri ve belediye atık miktarı, 1994-2020, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Atik-Istatistikleri-2020-37198#:~:text=At%C4%B1k%20bertaraf%20ve%20geri%20kazan%C4%B1m%20tesislerinde%20i%C5%9Flenen%20127%2C4%20milyon,m3%20olarak%20tespit%20edildi 06.02.2022
• TÜİK, Çevresel Faaliyet Konularına Göre Belediyelerin Toplam Çevresel Harcamaları 2003-2016 TL, https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=cevre-ve-enerji-103&dil=1, Erişim Tarihi:06.02.2022
• TÜİK, Çevre Koruma Harcama İstatistikleri, 2020, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Environmental-Protection-Expenditure-Statistics-2020-37195#:~:text=T%C3%9C%C4%B0K%20Kurumsal&text=%C3%87evre%20koruma%20harcamalar%C4%B1%202020%20y%C4%B1l%C4%B1nda,si%20ise%20hanehalklar%C4%B1%20taraf%C4%B1ndan%20yap%C4%B1ld%C4%B1 Erişim Tarihi: 06.02.2022
• TÜİK (2021). Konulara göre çevre koruma harcamaları, 2016-2020 (TL), https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Cevre-Koruma-Harcama-Istatistikleri-2020-37195, Erişim Tarihi: 06.02.2022
• TÜİK (2021). Sürdürülebilir Kalkınma Göstergeleri, 2010-2019, https://data.tuik.gov.tr/Search/Search?text=S%C3%BCrd%C3%BCr%C3%BClebilir%20Kalk%C4%B1nma%20G%C3%B6stergeleri, Erişim Tarihi: 03.01.2022
• TÜİK (2020). Temel çevre göstergeleri, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Cevre-2018-33675, Erişim Tarihi: 06.02.2022.
• Vezzoli, C. ve Manzini, E. (2008). Design for Environmental Sustainability, Springer, London.
• Wardekker, A., Wilk, B., Brown, B., Uittenbroek, C., Mees, H., Driessen, P. … Runhaar, H. (2020). “A Diagnostic Tool for Supporting Policymaking on Urban Resilience”, Cities, 101, 1-13.
• Wilkinson, A., Hill, M. ve Gollan, P. (2001). “The Sustainability Debate”, International Journal of Operations & Production Management, 21(12), 1492-1502.
• Yavuz, A. (2010). “Sürdürülebilirlik Kavramı ve İşletmeler Açısından Sürdürülebilir Üretim Stratejileri”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(17), 63-86.
• Zeytin, M. ve Kırlıoğlu, H. (2014). “Çevre Yönetim Sistemi ve Yerel Yönetimler”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 5, 238-254.
• Zhang, X. ve Li, H. (2018). “Urban Resilience and Urban Sustainability: What We Know and What Do not Know?”, Cities, 72, 141-148.