İnsan Hakları Açısından Çocuk Suçluluğu Üzerine Nitel Bir Araştırma

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 3, 262 - 295, 31.10.2023

Besime Öztürk , Hüseyin Erkul

https://doi.org/10.31454/troyacademy.1279473

Öz

Küresel boyutta bir sorun olan çocuk suçluluğu, ülkemizde de sosyal bir sorun olarak yer almaktadır ve topyekûn mücadele edilmesi gereken konuların başında gelmektedir. Zira çocuklar suça sürüklendiğinde başta sağlıklı, güvenli ve ahlaklı bir çevrede büyüme hakları; suça karışma sonrası ceza aldıklarında ise özgürce yaşama haklarına kadar birçok hakları ihlal edilmektedir. Bu hak ihlallerini çocukların eğitim haklarının, gelişme haklarının, korunma haklarının ve katılma haklarının da ihlal edilmesi takip etmektedir. Bu çalışma ile Türkiye’ de çocuk suçluluğu konusunda durum tespiti yapmak ve elde edilen bulguları yorumlayarak sorunları belirlemek ve bu sorunlara yönelik çözüm önerileri sunmak amaçlanmıştır. Bu kapsamda arşiv taraması yapılarak çocuk suçluluğuna dair örnek olaylar gazete haberlerinden derlenip içerik analizi ile çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda çocuğu suça iten nedenler arasından çevresel nedenler başlığı altında yer alan aile faktörü kaynaklı suça sürüklenmenin en önemli itici neden olduğu görülmüştür. İnsan hakları bağlamında çocuk suçluluğunun değerlendirildiği çalışmada ailenin ve devletin çocuk suçluluğunun önlenmesinde rol alan en önemli aktörler olduğu sonucuna varılmıştır. Devlet-aile işbirliği temelinde yükselebilecek bazı ülkelerdeki çocuk suçluluğu ile ilgili uygulamalara yer verilerek suça sürüklenmelerin önlenmesine dair önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İnsan Hakları, Çocuk, Çocuk Hakları, Çocuk Suçluluğu

Kaynakça

• Acar, G. vd. (2015). “Aile ve Çocuk Suçluluğu İlişkisi”, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, Poster Bildiri PS008, sayı:1, 651-656.
• Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü, (2021). Adli istatistikler 2021.(20. 11. 2022)Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü (adalet.gov.tr).
• Akbaba, T. (2011). Kartal-Kadıköy Bölgesi Çocuk Suçluluğu Profili. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Akçura, B. (2019, 2 Haziran). Çocukların suç işlemesinin önüne geçilebilir. Milliyet, https://www.milliyet.com.tr’den alındı.
• Akyüz, E. (2010). Çocuk Hukuku Çocukların Hakları ve Korunması, Pegem Akademi Yayınevi: Ankara.
• Akyüz, E. (2018). Çocuk Hukuku Çocukların Hakları ve Korunması Genişletilmiş 2. Baskı, Pegem Akademi Yayınevi: Ankara.
• Alabay, S. (2015). Türkiye’ de İdare İçindeki İnsan Haklarına İlişkin Birimlerin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Muş Alparslan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muş.
• Alim Dalgıç, S. (2020, 2 Nisan). Yaşı 10 suç kaydı 473! Küçük suçlu ve ailesi yakalandı. Sabah, https://www.sabah.com.tr’den alındı.
• Altıntaş, Ş. (2019). Türkiye’ de İnsan Haklarının Gelişimi ve Kurumsal Yapılanması: İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman.
• Aslan, M. (2008). “Çocuk Suçluluğu Hakkında Uluslararası Ve Ulusal Hukuk Düzenlemeleri”, Ankara Barosu Dergisi, 66(4), 88-96.
• Atanır, H. (2022). “Çocukluk Olgusunun Ve Çocuk Haklarının Tarihsel Gelişimi”, Uluslararası Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi,2(2), 205-219.
• Ayhan, M. (2021). Okul Öncesi Eğitime Devam Eden Çocukların Ebeveynlerine Yönelik Hazırlanan Çocuk Hakları Programının Ebeveynlerin Çocuk Hakları Tutumuna Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ay, H. ve Uçar, Ö. (2015). “Devletin Gelişim Süreci”, İşletme Fakültesi Dergisi, 16(2), 195-206. Bal, H. (2004). Çocuk Suçluluğu, Fakülte Kitabevi: Isparta.
• Berber, N. (2015). Türkiye’ de Çocuk Suçluluğu İle Mücadele Politikası Analizi: İstanbul Örneği, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Beyond Scared Straight. (2011-2015). Erişim: 11.03.2023, https://www.SFlix.to.
• BM Çocuk Hakları Bildirgesi, (1959). Birleşmiş milletler çocuk hakları bildirgesi. (25.10. 2022)BIRLESMIS MILLETLER ÇOCUK HAKLARI BILDIRGESI (maltepe.edu.tr).
• BM Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, (1989). Çocuk haklarına dair sözleşme. (17. 10. 2022)Çocuk Haklarına Dair Sözleşme metin | UNICEF.
• Bozkurt, B. (2021). Mekansal ve Sosyo-ekonomik Parametrelerin Çocuk Suçluluğu İle İlişkisinin CBS İle Araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Çabuk, G. (2022). “Çocuk Suçluluğu Bağlamında Çocuğu Suça İten Nedenler”. Sosyal Politika ve Sosyal Hizmet Çalışmaları Dergisi, 3(1), 129-143.
• Çarıkçı, S. (2019). Çocuk Hakları Eğitimi Programı’ nın İlkokul 4. Sınıf Öğrencilerinin Çocuk Hakları Tutum ve Farkındalıklarına Etkisi. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çin'de suç işleyen çocukların ebeveynlerinin cezalandırılması. (2021, Ekim 19). Haber Global, https://www.haberglobal.com.tr’den alındı.
• Çocuk Koruma Kanunu, (2005). Çocuk koruma kanunu. (7. 11. 2022)1.5.5395.pdf (mevzuat.gov.tr).
• Dağ, H. vd. (2015). “Çocuk Haklarına Güncel Yaklaşım”, Çukurova Medical Journal, 40(1), 1-5.
• Demiray ve Eren, (2019). “Çocuk Suçluluğunu Etkileyen Muhtemel Faktörler: Suç Korkusu, Kentleşme Ve Aile Yapıları (Samsun İlkadım Ve Canik İlçeleri Örneği)”, Researcher: Social Science Studies, 7(4), 132-161.
• Demirci, F. (2021). Çocuk Suçluluğunu Etkileyen Psikolojik Faktörler ve Çocuk Suçluluğuna Karşı Psikososyal Çözüm Önerileri. Yüksek Lisans Tezi, Polis Akademisi, Güvenlik Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Dilber, F. (2014). “Kitle İletişim Araçları ve Suç Olgusu”, KMÜ Sosyal ve Ekonomı̇k Araştırmalar Dergisi, 16(Özel sayı 1), 60-66.
• Dirican, R. (2018). “Tarihi Süreçte Çocukluk Ve Çocuk Hakları”, Çocuk ve Gelişim Dergisi,2(2), 39-50.
• Emen, İ. (2018, Ağustos 31). Oyun cinayetini anlattı: önce bıçakladım sonra tampon yaptım. Hürriyet, https://www.hurriyet.com.tr’den alındı.
• Erkul, H. (2012). Eğitimden Kamu Yönetimine, Detay Anatolia Akademik Yayıncılık: Ankara.
• Erkul, H. (2023). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri Ders Notları. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi, Çanakkale.
• Güçlü, S. (2016). “Çocukluk Ve Çocukluğun Sosyolojisi Bağlamında Çocuk Hakları”, Sosyoloji Dergisi, Armağan Sayısı, 1-22.
• Güngör, M. (2008). “Evrensel Bir Sorun Olarak Çocuk Suçluluğu Ve Sokakta Çalışan Ve Yaşayan Çocuklar”, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(1), 25-43.
• Hançerli, S. vd. (Ed.). (2011). Suça Sürüklenen ve Mağdur Çocuklar, SABEV Yayınevi: Ankara.
• İncekaş, S. (2019). Hukukta Çocuğun Tanımı. (14. 02. 2022)Hukukta Çocuğun Tanımı » Adana Velayet Avukatı Saim İncekaş (av-saimincekas.com).
• İzmir’de yaşları küçük çocuklara yankesicilik yaptıran suç örgütü çökertildi. (2020, Haziran 24). Bölge Gündem, https://www.bolgegundem.com’dan alındı.
• Karaca, M. ve Yanık, T. (2020, 4 Haziran). 100 iş yerinden hırsızlık yapan çocuk bu kez de 14 iş yerini soydu. DHA, https://www.dha.com.tr’den alındı.
• Karakuş Öztürk, H. (2017). “Çocukluğun Tarihsel Gelişimi Üzerine Düşünceler”,Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı: 13, 253-276.
• Karaman Kepenekçi, Y. (2000). “Okullarda Suçun Önlenmesi”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, sayı: 1, 153-163.
• Karaman Kepenekçi, Y. (2012). “Çocuk Haklarına Genel Bir Bakış”, Eğitimci Öğretmen Dergisi, sayı: 15, 33-36. Karataş, K. vd. (2020). “Ankara’ da Çocuk Suçluluğu: Emniyet Çocuk Şubeye Gelen Olgular Üzerinden Bir Değerlendirme”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi,24(1), 137-156.
• Karslı, Ü. (2021). İnsan Haklarının Gelişimi ve Türkiye’ de Kurumsal Yapılanması. Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Karabük.
• Kurt, S. (2016). “Çocuk Haklarına İlişkin Temel Uluslararası Belgeler Ve Türkiye Uygulaması”, Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi,16(36), 99-127.
• Malik, H. A. (1931). Türkiye’de Suçlu Çocuk, Hakimiyeti Milliye Matbaası: Ankara.
• Marshall, G. (2005). Sosyoloji Sözlüğü, (Çev:O. Akınhay ve D. Kömürcü), Bilim ve Sanat Yayınları: Ankara.
• On dört yaşındaki çocuk bir haftada 11 ayrı suç işledi. (2020, Nisan 26). Milli Gazete, https://www.milligazete.com.tr’den alındı.
• Ordu Korgan’da 14 yaşındaki çocuk dehşet saçtı. (2021, Ağustos 28). Sabah, https://m.sabah.com.tr’den alındı.
• Ögel, K. (2002). Türkiye’de Madde Bağımlılığı, IQ Kültür Sanat Yayıncılık: İstanbul.
• Öter, A. (2018). “Çocuk Suçluluğunun Toplumsal Nedenlerine Sosyolojik Bir Bakış (Antalya Örneği)”,21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Dergisi, 7(21), 739-769.
• Özdemir Can, S. (2018). Kamu Politikası Analizi Çerçevesinde Türkiye’ de Çocuk Suçluluğu İle Mücadele.
• Doktora Tezi, Polis Akademisi, Güvenlik Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Püsküllüoğlu, A. (2007).Türkçe Sözlük, Can Yayınları: İstanbul.
• Riyad İlkeleri. (1990). Çocuk Suçluluğunun Önlenmesine İlişkin BM Yönlendirici İlkeleri (1.12.2022)Yayin Çocuk Suçluluğunun Önlenmesine İlişkin Birleşmiş Milletler Yönlendirici İlkeleri (Riyad İlkeleri) (insanhaklariizleme.org).
• Sever, C. (2018, Ocak 9). Çocuk katillerin 15 yaşında olanına 17 yıl. Hürriyet, https://www.hurriyet.com.tr’den alındı.
• Sosyal Hizmetler Kanunu, (1983). 2828 sayılı Kanun, (05.08.2023). https://www.mevzuat.gov.tr/’den alındı. Suça karışan çocuk uzlaşmayla topluma kazandırıldı. (2019, Mayıs 8). Anadolu Ajansı, https://www.anadoluajansi.com’dan alındı.
• Suça sürüklenen çocuklar ve kadın yükümlüler satranç öğreniyor. (2022, Kasım 30). TRT Haber, https://www.trthaber.com’dan alındı.
• T.C. Adalet Bakanlığı Hukuk Terimleri Sözlüğü. (2015). Suç Kavramı. (22.01.2022) https://sozluk.adalet.gov.tr/.
• T.C. Adalet Bakanlığı Hukuk Terimleri Sözlüğü. (2015). Hak Kavramı. (22.01.2022) https://sozluk.adalet.gov.tr/.
• Taşkın Hamarat, H. (2019). Kentleşme ve Çocuk Suçluluğu. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Toğa, H. (2021). Aile İlişkilerinin Çocuk Suçluluğu Üzerindeki Etkileri: Doğu Anadolu Bölgesi Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Yalova Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yalova.
• Toğuç, D. (2021). Türkiye’ de Çocuk Suçluluğu: Tekirdağ İli Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Topçuoğlu, T. (2014). “Çocuk Suçluluğu Ve Gelişimsel (Risk-Odaklı) Suç Önleme”, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16 (Özel Sayı I), 217-226.
• Türk Ceza Kanunu. (2004). Türk ceza kanunu. (7. 12. 2022)Mevzuat Bilgi Sistemi.
• Türk Çocuk Hakları Bildirisi. (1963). Türk çocuk hakları bildirisi. (1. 10. 2022)Türk Çocuk Hakları Bildirisi (beydag.gov.tr).
• Türk Dil Kurumu. (2021).Devlet nedir ve toplum nedir. (21. 01. 2021)https://sozluk.gov.tr/.
• Türk Dil Kurumu. (2019). Devlet nedir. (15. 11. 2022)devlet ne demek TDK Sözlük Anlamı (sozluk.gov.tr).
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2022). Güvenlik Birimine Gelen veya Getirilen Çocuk Sayısı. (20. 11. 2022)TÜİK Kurumsal (tuik.gov.tr).
• Uğur, A. (2022). Çocuk Hakları Bağlamında Mülteci Çocukların Uluslararası Haber Medyasındaki Temsili: Bir Görsel Çerçeveleme Çözümlemesi. Yüksek Lisans Tezi, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Uğurlu, Z. ve Gülsen, İ. (2014). “Çocuk Hakları Ve Hukuki Bağlamda Çocuğun İhmal Ve İstismardan Korunması”, Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi”,1(1), 1-24.
• Uslu Ak, B. (2022). “Çocuk Ticareti Suçunu Anlamak”, Uluslararası Suçlar ve Tarih/International Crimes and History, sayı:23, 93-115.
• Yağbasan, Y. (2010). Çocuk Suçluluğunun Toplumsal Nedenleri ve Cezai Sorumluluğu, Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Yaralamalı kavgaya karışan çocuklara roman okuma cezası. (2021, Aralık 16). Kars Manşet, https://www.karsmanset.com’dan alındı.
• Yardımcı, F. (2020). Mahalle Örnekleminde Çocuk Suçluluğu Olgusuna Bakmak: Elazığ İli Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Çankırı Karatekin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çankırı.
• Yavuz, Y. (2019). “Suç Mağduru Olma Korkusuna Sosyolojik Bir Bakış”, Toplum ve Kültür Araştırmaları Dergisi, Sayı:4, 28-52.
• Yavuzer, H. (1998). Çocuk ve Suç, Remzi Kitabevi: İstanbul.
• Yokuş Sevük, H. (1998). Uluslararası Sözleşmelerdeki İlkeler Açısından Çocuk Suçluluğu İle Mücadelede Kurumsal Yaklaşım, Beta Basımevi: İstanbul.
• Zihni, B. (2022, Mayıs 24). Onlarca gözaltıları var! Çocuklara hırsızlık yaptıran kadınlar yakalandı. Gazete Damga, https://www.gazetedamga.com.tr’den alındı.