INKAYA CAVE EXCAVATIONS

Yıl 2025, Sayı: Prof. Dr. A. Coşkun Özgünel III. Troas Sempozyumu Özel Sayısı, 124 - 137, 13.04.2025

İsmail Özer , Ece Eren Kural , Ayşegül Özdemir Başaran , Çağdaş Erdem , Başak Koca Özer

Öz

The İnkaya Cave, located in the Çan district of Çanakkale province, was discovered during the Muğ-la and Çanakkale Provinces Surface Survey conducted in 2016. Excavations in the cave began in 2017 and are still ongoing. The rocky system in which İnkaya Cave is situated was formed as a result of volcanic activity during the Late Oligocene–Early Miocene period. The cave contains cultural layers dated between 86,360 and 22,580 years ago. Findings from the excavations consist of knapped stone tools and fragments made of flint and basalt. Among these, the high proportion of flake-based production samples and Levallois industry artifacts indicate that the cave was used during the Midd-le Paleolithic period. The variety and density of findings inside and around the cave provide impor-tant insights into the spatial use of the cave. For instance, findings from the western section of the main chamber suggest that this area was used as a workshop, while notched and denticulated tools increasing towards the north imply that leather or wood processing activities might have taken place there.

The cave provides new evidence for the presence of humans in Western Anatolia during severe gla-cial periods in the Northern Hemisphere, when people sought refuge in valley shelters. Since there have been very few Paleolithic studies conducted in this region, the findings from the İnkaya Cave excavations have the potential to shed light on possible cultural interactions between Anatolia and the Balkans during the Late Middle Paleolithic period. This study presents a brief evaluation of the inhabitants of İnkaya Cave based on data obtained from excavations conducted between 2017 and 2023.

Anahtar Kelimeler

Middle Paleolithic, Çanakkale, Northwest Anatolia, Lithic remains, Levallois

İNKAYA MAĞARASI KAZILARI

Öz

Çanakkale ili Çan ilçesinde bulunan İnkaya Mağarası, 2016 yılında yapılan Muğla ve Çanakkale İlleri Yüzey Araştırması sırasında bulunmuştur. Mağaradaki kazı çalışmaları 2017 yılında başlatılmış ve halen devam etmektedir. Geç Oligosen-Erken Miyosen dönemde gerçekleşen bir volkanizma sonucunda oluşan kayalık sistemindeki İnkaya Mağarası 86.360 – 22.580 yılları arasına tarihlendirilen kültür tabakaları içermektedir. Kazı çalışmalarında elde edilen buluntular çakmaktaşı ve bazalttan üretilmiş yontmataş alet ve parçalarından oluşmaktadır. Bunlar içerisinde büyük oranda olan yonga ağırlıklı üretim örnekleri ve Levallois endüstrisi bulguları mağaranın Orta Paleolitik dönemdeki kullanımını göstermektedir. Mağara ve çevresindeki bulguların çeşitlilik ve yoğunluğu, mağaradaki alan kullanımına ilişkin bilgiler vermektedir. Örneğin mağara ana bölümünün batısı buranın bir işlik alanı olarak kullanıldığına dair bulgular verirken, kuzeye doğru gidildikçe sayıları artan çentikli ve dişlemeli aletler burada deri veya ahşap işleme faaliyetlerinin yapıldığını düşündürmektedir.

Mağara, Kuzey yarımkürede gerçekleşen şiddetli buzul dönemlerinde vadi sığınaklarında yaşam mücadelesi veren insanların Batı Anadolu’daki varlığına yeni kanıtlar sağlamaktadır. Paleolitik Çağı konu alan çok fazla araştırmanın yapılmadığı bu bölgede İnkaya Mağarası kazısı bulguları Geç Orta Paleolitik dönemde Anadolu ve Balkanlar arasındaki olası kültürel etkileşimlerini aydınlatma potansiyeli taşımaktadır. Bu çalışmada 2017-2023 yılları arasında gerçekleştirilen kazı çalışmalarından elde edilen veriler ışığında İnkaya Mağarası sakinleri hakkında kısa bir değerlendirme yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Paleolitik, Kuzeybatı Anadolu, Çanakkale, İnkaya Mağarası, Yontmataş Buluntular

Kaynakça

• Akkuş, İ., Akıllı, H., Ceyhan, S., Dilemre, A. & Tekin, Z. (2005). Türkiye Jeotermal Kaynakları Envanteri. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Envanter Serisi 201, Ankara.
• Birol, Ö. (2019). Paleolitik Çağ’da Güneybatı Marmara. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Öncesi Arkeolojisi Bilim Dalı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• Bulut, H., Taşkıran, H., Özçelik, K. & Karahan, G. (2022). Lower and Middle Palaeolithic evidence from the North Aegean coastline of Çanakkale, Turkey. Antiquity 96(388): 981-988.
• Dinçer, B. (2017). Marmara Çevresinde Alt Paleolitik Çağ: İlk İnsan Hareketleri. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Öncesi Arkeolojisi Bilim Dalı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
• Erdoğu, B., Yücel, N., Demir, K. (2021). New evidence for the Palaeolithic on the island of Gökçeada (Imbros), Northeastern Aegean. Journal of Lithic Studies, 8(1): 1-11.
• Genç, Ş.C., Dönmez, M., Akçay, A.E., Altunkaynak, Ş., Eyüpoğlu, M. & Ilgar, Y., (2012). Biga Yarımadası Tersiyer Volkanizmasının Stratigrafik, Petrografik ve Kimyasal Özellikleri. Biga Yarımadası’nın Genel ve Ekonomik Jeolojisi, E. Yüzer, G. Tunay (eds.), MTA Özel Yayın Serisi, Ankara: 121–162.
• Gülseven, B. (2023). İnkaya Mağarası ve çevresindeki Pleistosen Dönem buluntu alanlarının Coğrafi Bilgi Sistemleriyle değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
• Kökten, İ.K. (1952). Anadolu’da prehistorik yerleşme yerlerinin dağılışı üzerine bir araştırma. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 10(3-4), 167-188.
• Özdoğan, M. (1990). 1988 Yılı Trakya ve Marmara Bölgesi Araştırmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 7, 443-457.
• Özbek, O., Erdoğu, B. (2014). Initial occupation of the Gelibolu Peninsula and the Gökçeada (Imbroz) Island in the pre-Neolithic and Early Neolithic. Eurasian Prehistory 11(1-2): 97–128.
• Özer, İ., Atmaca A., Sağır, M., Baykara, İ, Dinçer, B., Özer, B.K., Şahin, S., Tükel, M., Eren, E., Gülhan, Ö. & Özdemir, A. (2020). 2018 yılı İnkaya Kazısı. 41. Kazı Sonuçları Toplantısı (II), 603-618.
• Özer, İ., Gölcük, R., Sağır, M., Baykara, İ., Özer, B.K., Dinçer, B., Morimoto, N., Morita, W., Şahin, S., Bozkurt, A. Kural, E.E., Acar, S., Gülhan, Ö., Özdemir, A., Erdem, Ç. & Önal, S. (2022). 2019 ve 2020 yılları İnkaya Kazıları. In. 2019-2021 Yılı Kazı Çalışmaları (II), A. Özme (ed.), T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Ana Yayın No: 3714/1, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Ana Yayın No: 192/1, Ankara: 499-512.
• Özer, İ. (2023a). İnkaya Mağarası. In Türkiye’de Paleolitik Çağ Kazıları, M. Kartal (Ed.), Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara: 43-57.
• Özer, İ. (2023b). Kuzeybatı Anadolu’da yeni bir Paleolitik dönem buluntu alanı: İnkaya Mağarası. Colloquium Anatolicum, 22, 29-46.
• Tsakanikou, P. & McNabb, J. (2023). Refloating the Aegean lost dryland: An affordance-based GIS approach to explore the interaction between hominins and the Paleolandscape. In: Modelling Human-Environment Interactions in and beyond Prehistoric Europe,S. Seuru and B. Albouy (Eds), Springer, Switzerland, s. 3-26.
• Şanlıyüksel Yücel, D. (2013). Asidik su kaynaklarının karakteristikleri, oluşumunu sağlayan faktörler ve hidrojeokimyasal özellikleri (Çan-Bayramiç; Biga yarımadası örneği). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Çanakkale.
• Şimşek, Ş. (2002). Origin and characteristics of geothermal energy resource of the wider Aegean region. In: The International workshop on possibilities of geothermal energy development in the Aegean Islands region (proceed.), vol 1, Milos Island, Greece, s. 1–8.
• Yalçıklı, D. (2013). Çanakkale İli, Yenice İlçesi ve Balıkesir İli, Gönen İlçesi Yüzey Araştırması (2011). Araştırma Sonuçları Toplantısı, 30(1): 19-30.