First Support Then Hate Speech Against Healthcare Professionals During the Covid-19 Epidemic on Social Media

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 15, 498 - 531, 31.05.2022

Elif Hatice Bahçecioğlu

https://doi.org/10.37679/trta.1100897

Öz

As of 2020, the "new normal" created by the kovid-19 epidemic has brought a new perspective to healthcare professionals in their health belief, emotion and behavior, and healthcare professionals who have been exposed to verbal and physical violence from the past to the present have been met with a different understanding in the light of this perspective. Because, in this process, people could not remain indifferent to the situation in question, as the leading actors of the struggle had perhaps the most difficult days of their professional lives. Especially through the information conveyed on this subject in the mainstream media, people have acted in the spirit of unity and togetherness, healthcare professionals who were on the agenda with violence until before the epidemic, were suddenly at the center of various supports and gratitude wishes. However, this environment of peace in physical and virtual spaces have not last long, health workers have started to be mentioned with violence again, so the support discourses at the beginning of the epidemic remained artificial and temporary. Fort his reason, in order to reveal this two-way process, a research was conducted within the scope of social media, focusing first on support and then on hate speech. Thus, the widespread use of hate speech has also been revealed in the context of healthcare professionals. These two separate periods, which are discussed with the theoretical infrastructure of health communication and hate speech, have been examined with semiotic analysis and discourse analysis in line with the data obtained from the two hashtags opened on Twitter. It is possible to evaluate the transformations experienced as a result of the analysis with an "I" centered understanding. Hate speech against health workers, which constitutes an important part and indeed the beginning of violence in health, is an important problem targeting a profession for the first time by going beyond the basic types of the concept. In this respect, it is hoped that the study will raise awareness about developing individual awareness for them. 

Anahtar Kelimeler

Social Media, Health Communication, Hate Speech, Covid-19 Pandemic, Healthcare Professionals

Sosyal Medyada Kovid-19 Salgını Sürecinde Sağlık Çalışanlarına Yönelik Önce Destek Sonra Nefret Söylemi

Öz

2020 yılı itibarıyla kovid-19 salgınının yarattığı “yeni normal”, sağlık inancı, duygusu ve davranışında, sağlık çalışanlarına yönelik yeni bir perspektif kazandırmış ve geçmişten günümüze sözel ve fiziksel şiddete maruz kalan sağlık çalışanları, bu perspektif ışığında farklı bir anlayışla karşılanmıştır. Zira bu süreçte mücadelenin önde gelen aktörleri, belki de meslek hayatlarının en zorlu günlerini yaşadığı için insanlar söz konusu duruma kayıtsız kalamamıştır. Özellikle ana akım medyada bu konuya ilişkin aktarılan bilgiler aracılığıyla, ister istemez birlik ve beraberlik ruhuyla hareket edilmiş, salgın öncesine kadar şiddetle gündeme gelen sağlık çalışanları, bir anda çeşitli desteklerin ve şükran dileklerinin odağında yer almıştır. Ancak fiziksel ve sanal alanlarda yaşanan bu barış ortamı, çok uzun sürmemiş, sağlık çalışanları yeniden şiddetle anılmaya başlamış, dolayısıyla salgının başlangıcındaki destek söylemleri suni ve geçici kalmıştır. Bu nedenle bu çift yönlü süreci ortaya koyma amacıyla önce destek sonra sözel şiddet bağlamında nefret söylemine odaklanarak sosyal medya kapsamında bir araştırma gerçekleştirilmiş, böylece nefret söyleminin yaygın kullanımı sağlık çalışanları özelinde de açığa çıkarılmıştır. Sağlık iletişimi ve nefret söylemi kuramsal alt yapısıyla ele alınan bu iki ayrı dönem, Twitter’da açılan iki hashtag üzerinden elde edilen veriler doğrultusunda göstergebilimsel analiz ve söylem analiziyle incelenmiştir. Analiz sonucunda yaşanan dönüşümleri “ben” merkezci bir anlayışla değerlendirmek mümkündür. Sağlıktaki şiddetin önemli bir parçasını ve aslında başlangıcını oluşturan sağlık çalışanlarına yönelik nefret söylemi, kavramın temel türlerini de aşarak ilk kez bir mesleği hedef alan önemli bir sorundur. Bu açıdan çalışmanın onlara yönelik bireysel bilinç geliştirme konusunda bir farkındalık yaratması umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Medya, Sağlık İletişimi, Nefret Söylemi, Kovid 19 Pandemisi, Sağlık Çalışanları

Kaynakça

• Agtaş, Ö. (2018). Nefret Söylemi, Dilsel Yaralanma ve Siyasal Faillik. Ayrımcılığın Yüzleri içinde (63-78). Ülkü Doğanay (der.). Ankara: Kapasite Geliştirme Derneği.
• Akademi, T. (2020). Salgın Yayıncılığı, TRT Akademi, Salgın Yayıncılığı, 1-249
• Alğan, C., Şensever, L. (2010). Ulusal Basında Nefret Suçları: 10 Yıl, 10 Örnek. İstanbul: Sosyal Değişim Derneği.
• Ataman, H. (2012). Nefret Suçlarını Farklı Yaklaşımlar Çerçevesinden Ele Almak: Etik, Sosyo-politik ve Bir İnsan Hakları Problemi Olarak Nefret Suçları. Nefret Söylemi ve/veya Nefret Suçları içinde. (47-81). Yasemin İnceoğlu (der.). İstanbul: Ayrıntı.
• Barthes, R. (1993). Göstergebilimsel Serüven. (2. Baskı). Mehmet Rifat-Sema Rifat (çev.). İstanbul: YKY.
• Bezirgan Arar, Y., Bilgin, N. (2010). Gazetelerde Ötekileştirme Pratikleri: Türk Basını Üzerine Bir İnceleme. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, (30), 1-17.
• Bilgin, N. (1994). Sosyal Bilimlerin Kavşağında Kimlik Sorunu. İzmir: Ege Yayıncılık.
• Bilgin, N. (2003). Sosyal Psikoloji Sözlüğü Kavramlar, Yaklaşımlar. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Bilgin, N. (2007). Kimlik İnşası. Ankara: Aşina Kitaplar.
• Binark, M., Bayraktutan G. (2013). Ayın Karınlık Yüzü: Yeni Medya ve Etik. İstanbul: Kalkedon.
• Cüceloğlu, D. (1997). İnsan ve Davranışı. (7. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çayır, K. (2012). Gruplararası İlişkiler Bağlamında Ayrımcılık. Ayrımcılık Çok Boyutlu Yaklaşımlar içinde. (5-17). Kenan Çayır-Müge Ayan Ceyhan (der.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çelik, H., Ekşi, H. (2013). Söylem Analizi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 27 (27), 99-117.
• Çınarlı, İ. (2008). Sağlık İletişimi ve Medya. Ankara: Nobel Kitap.
• Çiçek, M. (2020). Zamanı Mühürlemek Covid-19’a Genel Bakış. #Evdekal Covid-19 Günlerinde Sağlık ve İletişim Stratejileri içinde (13-35). Meltem Çiçek (ed.). İstanbul: Maltepe Üniversitesi Kitapları.
• Çomu, T., Binark, M. (2013). Yeni Medya Ortamlarında Nefret Söylemi. Medyada Nefret Söylemi Kavramlar, Mecralar, Tartışmalar içinde. (199-219). Mahmut Çınar (ed.). İstanbul: Hrant Dink Vakfı Yayınları.
• Doğanay, Ü. (2018). Ayrımcılık, Söylem ve Medya. Ayrımcılığın Yüzleri içinde. (16-39). Ülkü Doğanay (der.). Ankara: Kapasite Geliştirme Derneği.
• Doğu, B. (2010). Sanal Nefret Pratikleri: İnternet’te Nefret Söylemi ve Karşı Örgütlenmeler. Yeni Medyada Nefret Söylemi içinde. (223-253). Tuğrul Çomu (hzl.). İstanbul: Kalkedon.
• Demirtaş, A. (2004). Sosyal Sınıflandırma, Kişiler arası Beklentiler ve Kendini Doğrulayan Kehanet. İletişim: Araştırmaları, 2(2), 33-53.
• Demirtaş Madran, H. A. (2012). Temel Beklenti Etkisi: Kendini Gerçekleştiren Kehanet. Ayrımcılık Çok Boyutlu Yaklaşımlar içinde. (29-41). Kenan Çayır-Müge Ayan Ceyhan (der.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Erkman, F. (1987). Göstergebilime Giriş. İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Eyüboğlu, E. (2020). COVİD-19 Salgını Bizimle Nasıl Konuşuyor? Sağlık İletişimi Ekseninde Değerlendirmeler. (249-277). #Evdekal Covid-19 Günlerinde Sağlık ve İletişim Stratejileri içinde (113-167). Meltem Çiçek (ed.). İstanbul: Maltepe Üniversitesi Kitapları.
• Fiske, J. (1996). Iletişim Çalışmalarına Giriş. Süleyman İrvan (çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Geysi, A. (2019). Sağlık İletişiminde Sosyal Medyanın Yeri: Kocaeli İlindeki Sağlık Kurumlarnın Sosyal Medya Kullanımlarının İncelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Geray, H. (2011). Toplumsal Araştırmalarda Nicel ve Nitel Yöntemlere Giriş. (3. Baskı). Ankara: Genesis Kitap.
• Giritli İnceoğlu, Y. (2017). Medya Nefret ve Ötekileştirme (Söyleşiler). İstanbul: Köprü Kitap.
• Glanz, K., Rimer, B. K., Viswanath, K. (2008). Health Behaviour and Health Education Theory, Research and Practice (4. Baskı). ABD: Jossey Bass.
• Goffman, E. (2014). Damga Örselenmiş Kimliğin İdare Edilişi Üzerine Notlar. (2. Baskı). Ş. Geniş-L. Ünsaldı-S. N. Ağırnaslı (çev.). Ankara: Heretik Yayıncılık.
• Gottdiener, M. (2005). Postmodern Göstergeler Maddi Kültür ve Postmodern Yaşam Biçimleri. Ankara: İmge.
• Göregenli, M. (2012). Ayrımcılığın Meşrulaştırılması. Ayrımcılık Çok Boyutlu Yaklaşımlar içinde. (61-73). Kenan Çayır-Müge Ayan Ceyhan (der.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Göregenli, M. (2013a). Temel Kavramlar: Önyargılar, Özcü İnançlar ve Ayrımcılık. Medyada Nefret Söylemi Kavramlar, Mecralar, Tartışmalar içinde. (23-39). Mahmut Çınar (ed.). İstanbul: Hrant Dink Vakfı Yayınları.
• Göregenli, M. (2013b). Nefret Söylemi ve Nefret Suçları. Medyada Nefret Söylemi Kavramlar, Mecralar, Tartışmalar içinde. (57-75). Mahmut Çınar (ed.). İstanbul: Hrant Dink Vakfı Yayınları.
• Harlak, H. (2000). Önyargılar Psikososyal Bir İnceleme. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Hayden, J. (2017). Introduction to Health Behavior Theory (3.baskı).United State: Jones&Bartlett Learning.
• Hülür, B. A. (2016). Sağlık İletişimi, Medya ve Etik: Bir Sağlık Haberinin Analizi. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, cilt: 14, sayı:1, 155-178.
• İnceoğlu, Y., Çoban, S. (2014). “Öteki”leştirme Sürecinde Medyanın Yeri. Azınlıklar, Ötekiler ve Medya içinde. (50-103). Yasemin İnceoğlu-Savaş Çoban (der.). İstanbul: Ayrıntı.
• İnceoğlu, Y. (2013). Tartışmalı Bir Kavram: Nefret Söylemi. Medyada Nefret Söylemi Kavramlar, Mecralar, Tartışmalar içinde. (75-95). Mahmut Çınar (ed.). İstanbul: Hrant Dink Vakfı Yayınları.
• Karagöz, K. (2016). Sağlık İletişiminde Sosyal Medyanın Rolü: Türkiye’de Sağlık Kurumlarının Sosyal Medya Kullanımının İncelenmesi. (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kaptan, S. G. (2017). İletinin Görsel Tasarımlara Dönüştürülmesinde Göstegebilimsel Düşünme Süreçleri ve CSO İçin Afiş Uygulamaları. (Sanatta Yeterlilik Tezi). Hacettepe Üniversitesi/Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara.
• Kayhan, A. (2018). Toplumsal Eşitsizlikler ve Ayrımcılık Uluslararası Ayrımcılık Konferansı içinde. (131-138). Işıl Demirakın-Sungur Savran-Ergin Kaptan (çev.). İstanbul: Eşit Haklar İçin İzleme Derneği.
• Keen, E., Georgescu, M. (2016). Bookmarks - A Manual For Combating Hate Speech Online Through Human Rights Education (Revised Edition). Ukraine: Council of Europe Publishing.
• Kıran, Z. (1986). Dilbilim Akımları. Yabancı Diller Kitap ve Yayın Merkezi.
• Koçak, A., Bulduklu, Y. (2010). Sağlık İletişimi: Yaşlıların Televizyonda Yayınlanan Sağlık Programlarını İzleme Motivasyonları. Selçuk İletişim, 6, 3, 5-17. Kurban, Z. (2018). Yeni Medyada Sağlık İletişimi ve Sağlık Haberciliği: Beden Politikaları Üzerinden Kadın Sağlığı Haberlerinin Anlambilimsel İncelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• “Medyada Nefret Söylemi Raporuru” (Ocak-Nisan 2019). Hrant Dink Vakfı, İstanbul.
• Mutlu, E. (2017). İletişim Sözlüğü. Ankara: Ütopya.
• Okay, A. (2012). Sağlık İletişimi. İstanbul: Derin Yayınları.
• Öztürk, C. (2020). Sağlığın Geliştirilmesinde Sağlık İletişiminin ve Sosyal Medya Kanallarının Rolü. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Medipol Üniversitesi/Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Rifat, M. (2019). Göstergebilimin ABC’si. (5.baskı). İstanbul: Say.
• Rosenstock, I. M. (1974). Historical Origins of the Health Belief Model. Health EducationMonographs VOL.2,NO.4
• Sabırcan, F. (2012). Sağlık İletişimi Kampanyalarının Davranış Değişikliği Oluşturmadaki Rolü, “Türkiye’de son 15 yılda yapılmış olan kampanyalardan örnekler çerçevesinde bir değerlendirme” (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Schnapper, D. (2005). Sosyoloji Düşüncesinin Özünde Öteki İle İlişki. Ayşeül Sönmezay (çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Schiavo, R. (2007). Health Communication From Theory to Practice. Jossey Bass: USA.
• Sezgin, D. (2011). Tıbbileştirilen Yaşam Bireyselleştirilen Sağlık. İstanbul: Ayrıntı.
• Sürgevil, O. (2008). Farklılık Kavramına ve Farklılıkların Yönetimine Temel Oluşturan Sosyo-Psikolojik Kuramlar veYaklaşımlar. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, cilt: 11, sayı: 10, 111-124.
• Şengün, H. (2016). Sağlık Hizmetlerinde İletişim Yönetimi. İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, cilt: 79, sayı: 1, 38-42.
• Şıvgın, Z. M. (2019). Sosyal Medyada İdeolojik Bir Mücadele Aracı Olarak Politik Doğruculuk. Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi, 6(2), 354-381.
• Tabak, R. S. (1999). Sağlık İletişimi. İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Thomas, R. K. (2006). Health Communication, New York: Springer.
• Toprak, A., Yıldırım, A., Aygül, E., Binark, M., Börekçi, S., Çomu, T. (2009). Facebook’ta Toplumsal Örgütlenmeler: Çevrin İçinden Çevrim Dışına Kolektif Eylemin Olasılıkları ve Dinamikleri. Toplumsal Paylaşım Ağı Facebook içinde. (189-266). İstanbul: Kalkedon.
• Uluç, G. (2009). Medya ve Oryantalizm. İstanbul: Anahtar Kitaplar.
• Umuroğlu, G. İ. (2017). Medyada Ermenilere Yönelik Nefret Söyleminin Sosyal Psikolojik Açıdan Değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Ülkü, G. (2004). Söylem Çözümlemesinde Yöntem Sorunu ve Van Dijk Yöntemi. Haber Hakikat ve İktidar İlişkisi içinde. (371-391). Ç. Dursun (Der.). Ankara: Elips Kitap.
• Van Dijk, T. A. (1993). Principles Of Critical Discourse Analysis. Discourse&Society, 4(2), 249-283.
• Van Dijk, T. (1997). Discourse as Structure and Process. Teun A. Van Dijk (ed.). London: Sage. (metin a-b yap)
• Van Dijk, T. A. (2010). Söylem ve İktidar. Nefret Suçları ve Nefret Söylemi içinde. (9-45). Ayşe Çavdar-Aylin B. Yıldırım (ed.). İstanbul: Hrant Dink Vakfı Yayınları.
• Weber, A. (2009). Nefret Söylemi El Kitabı. Metin Çulhaoğlu (çev.). Strazburg: Avrupa Konseyi Yayınları.
• Yağcıoğlu, S., Cem Değer, A. (2002). Toplumsal Çatışma Sürecinde Farklı Söylemler: Bir Eleştirel Söylem Çözümlemesi. 1990 Sonrası Laik-Antilaik Çatışmasında Farklı Söylemler içinde. (145-161). Semiramis Yağcıoğlu (der.). İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
• Yanık, A. (2017). Sosyal Medyada Yükselen Nefret Söyleminin Temelleri. Global Media Journal, 8 (15), 364-383.
• Yaşa, H., Öksüz, O. (2020). Nefret Söyleminin İnşasında Sosyal Medyanın Rolü: Ekşi Sözlük Örneği. Erciyes İletişim Dergisi, cilt:7, sayı: 2, 1383-1408.
• Yıldız, E. (2019). Sağlığa İlişkin Risklerin Önlenmesi Bağlamında Sağlık İletişimi Kampanyalarının ve Yeni Medyanın Rolü. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yıldız, E. (2020). Sosyal Medya ve Kamusal Alan Tartışmaları Ekseninde Nefret Söylemi Twitter Üzerine Bir İnceleme (Suriyeliler Örneği). (Yüksek Lisans Tezi). Munzur Üniversitesi/Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Tunceli.