Uluslararası İnsancıl Hukuk Açısından Uluslararası Silahlı Çatışmalarda Mültecilerin Statüsü

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 263 - 293, 30.09.2024

Furkan Ünlü

Öz

Uluslararası insancıl hukuk, uluslararası silahlı çatışmalarda mültecileri, genellikle, sivil veya sivil kategorisindeki himaye gören şahıs oldukları için korur. Mültecilere sunulan genel korumanın yanında, uluslararası insancıl hukukta özel olarak mültecilerin hukuki statüsünü düzenleyen kurallar da mevcuttur. IV. Cenevre Sözleşmesi’nde iki madde ve I No.lu Ek Protokol’de ise bir madde, doğrudan mültecileri korur. IV. Cenevre Sözleşmesi, çatışan taraflardan birinin ülkesinde bulunan düşman devlet vatandaşı mültecileri ve işgal bölgesindeki işgalci devlet vatandaşı mültecileri, kontrolü altında oldukları devlete karşı korur. I No.lu Ek Protokol ise mültecilere, IV. Cenevre Sözleşmesi kapsamında himaye gören şahıs statüsü verir. Üç maddeyle sınırlı kurallar dikkate alındığında uluslararası insancıl hukukta mültecilerin hukuki statüsünün kapsamlı ve sistemli bir şekilde düzenlenmediği sonucuna varılabilir. Bu açıdan uluslararası insancıl hukukun mültecileri konu alan kurallarının, uluslararası toplumun dikkatini çeken ve acil hukuki koruma gerektiren başlıklarla sınırlı kaldığı söylenebilir. Ayrıca ilgili maddelerde getirilen istisnalar da mültecilere sunulan kısıtlı korumanın sınırlarını daha da daraltmıştır. Çalışmanın amacı IV. Cenevre Sözleşmesi ve I No.lu Ek Protokol kapsamında, uluslararası insancıl hukukun uluslararası silahlı çatışmalarda mültecilerin hukuki statüsüne yönelik kurallarını ve bu kuralların istisnalarını, eleştirel bir bakış açısıyla ayrıntılı bir şekilde incelemektir.

Anahtar Kelimeler

Uluslararası İnsancıl Hukuk, Uluslararası Silahlı Çatışma, mülteci, I No.lu Ek Protokol, IV. Cenevre Sözleşmesi

The Status of Refugees in International Armed Conflicts under International Humanitarian Law

Öz

International humanitarian law generally protects refugees in international armed conflicts as civilians or protected persons. In addition to general protection granted to refugees, international humanitarian law contains rules especially regulating the legal status of refugees. Two articles of Geneva Convention IV and one of Additional Protocol I directly address refugees. Geneva Convention IV protects refugees who are nationals of the enemy state in the territory of one of the parties to the conflict and refugees who are nationals of the occupying state in the occupied territory against the state under whose control they are. Additional Protocol I grants refugees the status of protected persons under Geneva Convention IV. Considering these rules are limited to three articles, it can be concluded that international humanitarian law does not comprehensively and systematically regulate the legal status of refugees. In this respect, it can be said that the rules of international humanitarian law on refugees are limited to topics that attract the attention of the international community and require urgent legal protection. Moreover, the exceptions introduced in the relevant articles have further narrowed the limits of the limited protection offered to refugees. Although there are many studies analyzing the legal status of refugees in the Turkish legal literature, there is a limited number of academic studies based solely on the protection offered to refugees by international humanitarian law. This study aims to examine exhaustively and critically the rules of international humanitarian law regarding the legal status of refugees in international armed conflicts and the exceptions to these rules within the scope of the Geneva Convention IV and Additional Protocol I.

Anahtar Kelimeler

International humanitarian law, International armed conflict, Refugee, Geneva Convention IV, Additional Protocol I

Kaynakça

• Akdoğan E, ‘Uluslararası Kızılhaç Komitesi’nin Uluslararası İnsancıl Örf ve Adet Hukuku Kurallarının Türkçe’ye Yeniden Yorumu (Çevirisi)’ (2023) 72(3) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1109-1139.
• Altuğ Y, ‘Vatansızlar Hakkında İki Birleşmiş Milletler Sözleşmesi’ (1963) 29(1-2) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 201-217.
• Alpkaya G, Eski Yugoslavya İçin Uluslararası Ceza Mahkemesi, (Turhan Kitabevi 2002).
• Aksar Y, Teoride ve Uygulamada Uluslararası Hukuk – II, (6. Baskı Seçkin Yayınevi 2021). Batur Yamaner M, Öktem AE, Kurtdarcan B, ve Uzun MC., 12 Ağustos 1949 Tarihli Cenevre Sözleşmeleri ve Ek Protokolleri, (Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 2009).
• Bothe M, Partsch KJ and Solf WA(eds), New Rules for Victims of Armed Conflicts: Commentary on the Two 1977 Protocols Additional to the Geneva Conventions of 1949 (Second Edition Martinus Nijhoff Publishers 2013).
• Bugnion F, ‘Humanitarian Law and the Protection of Refugees’ (2005) 24(4) Refugee Survey Quarterly 36-42.
• Cameron L, Demeyere B, Arman J, Henckaerts J-M and Hiemstra H, ‘Article 4: Prisoners of War’ in Cordula Droege, Helen Durham, Kenneth Watkin, Knut Dörmann, Liesbeth Lijnzaad, Marco Sassòli, Philip Spoerri (eds), Commentary on the Third Geneva Convention - Convention (III) relative to the Treatment of Prisoners of War (Cambridge University Press 2021).
• Chetail V, ‘Armed Conflict and Forced Migration: A Systematic Approach to International Humanitarian Law, Refugee Law, and International Human Rights Law’ in Andrew Clapham and Paola Gaeta (eds), The Oxford Handbook of International Law in Armed Conflict (Oxford University Press 2014).
• Cohn EJ, ‘Legal Aspects of Internment’ (1941) 4(3) The Modern Law Review 200-209.
• Dinstein Y, ‘Refugees and the Law of Armed Conflict’ (1982) 12 Israel Yearbook on Human Rights 94-109. Diplomatic Conference for the Establishment of International Conventions for the Protection of Victims of War, ‘Final Record of the Diplomatic Conference of Geneva of 1949’ Volume II-A (Geneva 1949).
• Ertuğrul ÜE, Uluslararası Silahlı Çatışmalar Hukukunda Bireysel Statüler, (Yetkin Yayınları 2017).
• Ferraro T, ‘Determining the Beginning and End of an Occupation under International Humanitarian Law’ (2012) 94(885) 133-163.
• Gieseken HO, ‘The Protection of Migrants under International Humanitarian Law’ (2017) 99 (1) International Review of the Red Cross 121-152.
• Hastie B and Crépeau F, ‘Special Rules on Refugees’ in Andrew Clapham, Paola Gaeta and Marco Sassòli (eds), The 1949 Geneva Conventions a Commentary (Oxford University Press 2015).
• Henckaerts JM and Doswald-Beck L, Uluslararası İnsancıl Teamül Hukuku (Örf-Adet) Hukuku Cilt I: Kurallar, A. Emre Öktem, Melike Batur Yamaner, Dolunay Özbek, Bleda Rıza Kurtdarcan, Mehmet Cengiz Uzun ve Abdullah Kaya (Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 2005).
• Henckaerts JM and Doswald-Beck L, Customary International Humanitarian Law Volume I Rules, (3th printing Cambridge University Press 2009 (ICRC Customary Law Study).
• Hill-Cawthorne L, ‘Persons Covered by International Humanitarian Law: Main Categories’, in Ben Saul and Dapo Akande (eds), The Oxford Guide to International Humanitarian Law, Oxford University Press, 2020.
• Hoş SH, İnsancıl Hukuk ve Silahlı Çatışmalarda Sivillerin Korunması’ iç Süleyman Başterzi (ed), Prof. Dr. Sarper Süzek'e Armağan Cilt III (Beta Basın Yayım 2011).
• International Court of Justice, Legality of the Threat or Use of Nuclear Weapons, Advisory Opinion of 8 July 1996.
• ICRC, ‘A to Z’, (Geneva) <https://casebook.icrc.org/a_to_z/glossary/hostilities> Erişim Tarihi 1 Aralık 2023.
• ICRC, ‘Interpretive Guidance on the Notion of Direct Participation in Hostilities under International Humanitarian Law’ (2009) <https://www.icrc.org/en/doc/assets/files/other/icrc-002-0990.pdf> Erişim Tarihi 20 Mart 2024.
• Jaquemet S, ‘The Cross-fertilization of International Humanitarian Law and International Refugee Law’ (2001) 83(843) International Review of the Red Cross, 651-674.
• Jacques M, Armed Conflict and Displacement The Protection of Refugees and Displaced Persons under International Humanitarian Law, (Cambridge University Press 2012).
• Kurtdarcan BR, Muharebe Alanının Yeni Aktörleri: Askeri Yükleniciler (Beta Yayınevi 2017).
• Lavoyer J-P, ‘Refugees and Internally Displaced Persons - International Humanitarian Law and the Role of the ICRC’ (1995) 305 International Review of the Red Cross 162-180.
• Melzer N, Targeted Killing in International Law (Oxford University Press 2008)
• Official Records of the Diplomatic Conference on The Reaffirmation and Development of International Humanitarian Law Applicable in Armed Conflicts Geneva Volume XIV (Geneva 1974 -1977) CDDH/III/SR.42.
• Official Records of the Diplomatic Conference on The Reaffirmation and Development of International Humanitarian Law Applicable in Armed Conflicts Geneva Volume XV (Geneva 1974 -1977) CDDH/III/SR.42.
• Öztürk NÖ, Mültecinin Hukuki Statüsünün Belirlenmesi (Seçkin Yayınevi 2015).
• Pazarcı H, Uluslararası Hukuk Dersleri 4. Kitap, (2. Bası Turhan Kitabevi 2006).
• Pictet J (ed), Commentary on the Geneva Conventions of 12 August 1949 - Volume 4: Geneva Convention relative to the Protection of Civilian Persons in Time of War (ICRC 1958) (ICRC Commentary on GC IV).
• Pilloud C and Preux J, ‘Protocol I Article 50 - Definition of Civilians and Civilian Population’ in Yves Sandoz, Christophe Swinarski and Bruno Zimmermann (eds), Commentary on the Additional Protocols to the Geneva Conventions (Martinus Nijhoff Publishers 1987).
• Safi S, ‘Mülteci Hukukunda Uluslararası Koruma Dışından Bırakma ve Çocuk Askerlerin Durumu’ (2020) 28(1) Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1-36.
• Salmón E, “Who is a Protected Person” in Andrew Clapham, Paola Gaeta and Marco Sassòli (eds), The 1949 Geneva Conventions A Commentary, ( Oxford University Press 2015).
• Sandoz Y, ‘Protocol I Article 17 - -Role of the Civilian Population and of Aid Societies’ in Yves Sandoz, Christophe Swinarski and Bruno Zimmermann (eds), Commentary on the Additional Protocols to the Geneva Conventions (Martinus Nijhoff Publishers 1987).
• Sarıbeyoğlu M, ‘Uluslararası İnsancıl Hukuk Perspektifinden Vatandaşlık: Geleneksel Sonuçların Dönüşümü’ (2013) 71(1) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 1021-1049.
• Sarıbeyoğlu Skalar M, ‘Silahlı Çatışmalarda Sivillerin Korunması İçin Güvenli Bölgeler’ (2014) 9(123-124) Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 37-64.
• Sassòli M and Olson LM, ‘The Judgment of the ICTY Appeals Chamber on the Merits in the Tadić Case’ (2000) 82 (839) International Review of the Red Cross 733-769.
• Sehrawala FB, ‘IV No’lu Cenevre Sözleşmesi Kapsamında Sivillerin Korunması’ (2023) 7(2) Uluslararası Kriz ve Siyaset Araştırmaları Dergisi 321-354.
• Sassòli M, International Humanitarian Law: Rules, Controversies, and Solutions to Problems Arising in Warfare, (Edward Elgar Publishing 2019).
• Takahashi YA, ‘Law-Making and the Judical Guarantees’ in Andrew Clapham, Paolo Gaeta and Marco Sassóli (eds) The 1949 Geneva Conventions A Commentary (Oxford University Press 2018).
• Taneri G, Uluslararası Hukukta Mülteci ve Sığınmacıların Geri Gönderilmemesi (Non-Refoulemaet) İlkesi (Bilge Yayınevi 2012).
• Taşdemir H, ‘Silahlı Çatışmalarda Sivil Kişilerin ve Sivil Nesnelerin Korunması’ iç Fatma Taşdemir ve Gökhan Albayrak (ed), Uluslararası İnsancıl Hukuk Kavramlar İlkeler ve Yeni Gelişmeler (Adalet Yayınevi 2018).
• The Prosecutor v Duško Tadić, Case No: IT-94-1-A (ICTY 15 July 1999).
• Topal AH, Mülteci Hukuku ve Silahlı Çatışma Kaynaklı Sığınmacılar, (On İki Levha Yayıncılık 2019).
• Türkay H, ‘Mültecilerin Korunmasında İnsancıl Hukukun Rolü’ (2022) 17(1) Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 193-223.
• Tütüncü AN, İnsancıl Hukuka Giriş (2. Baskı Beta Yayınevi 2012).
• Wenger CF., ‘Protokol I Article 73 -Refugees and stateless persons’ in Yves Sandoz, Christophe Swinarski and Bruno Zimmermann (eds), Commentary on the Additional Protocols to the Geneva Conventions (Martinus Nijhoff Publishers 1987).