TOPLUM RUH SAĞLIĞI MERKEZLERİNDEN HİZMET ALAN AĞIR RUHSAL HASTALIĞA SAHİP BİREYLERİN ALGILADIKLARI SOSYAL DAMGALANMANIN İNCELENMESİ

Yıl 2020, Cilt: 24 Sayı: 1, 41 - 52, 05.04.2020

Seval Bekiroğlu , Filiz Demiröz

Öz

Bu araştırma,  Ankara ili
örneğinde Toplum Ruh Sağlığı Merkezlerinden (TRSM) hizmet alan ağır ruhsal
hastalığa sahip (ARHS) bireylerin algıladıkları sosyal damganlama düzeyini ve algıladıkları
damgalanma ile sosyodemografik özelikleri, hastalık süreçleri, TRSM’den hizmet
alma süreçleri ve sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemeyi
amaçlamaktadır. Araştırmanın örneklemini, Ankara ilinde bulunan 3 TRSM’den, en
az 6 aydır hizmet alan, en az ayda bir olmak üzere merkeze düzenli gelen,
DSM-IV-TR tanı ölçütlerine göre ağır ruhsal hastalıklardan birine ait teşhise
sahip olan, ailesi ile beraber veya yalnız yaşayan ve araştırmaya gönüllü
katılım sağlamak isteyen 138 ARHS birey oluşturmuştur. Araştırmanın verileri, Sosyodemografik
Veri Formu, Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği ve Psikolojik Yardım
Alma Nedeniyle Sosyal Damgalanma Ölçeği aracılığıyla toplanmıştır. Verilerin
incelenmesinde, Mann-Whitney U Testi ve Sperman Korelasyon Analizi
kullanılmıştır. ARHS bireylerin algıladıkları sosyal damgalanmanın yüksek
olmakla birlikte, erkeklerde kadınlara göre, birileri ile yaşayan bireylerde
yalnız yaşayanlara göre anlamlı derecede daha yüksek olduğu görülmüştür (p<0,05). ARHS bireylerin
algıladıkları damgalanma ile özel bir insan desteği arasında negatif yönlü zayıf
(-.255), arkadaş desteği (-.371) ve toplam sosyal destek puanı (-.362) arasında
negatif yönlü orta kuvvetli anlamlı bir ilişki bulunmuştur (p<0.05). Elde
edilen bulgular, TRSM’lerce ARHS bireylerin algıladıkları sosyal damgalanmayı
azaltmaya yönelik planlanacak ve gerçekleştirilecek damga karşıtı
uygulamalarda, toplumsal cinsiyet kavramına, yaşam biçimi farklılıklarına ve
sosyal destek sistemlerinin varlığına önemle yer verilmelidir. 

Anahtar Kelimeler

Toplum ruh sağlığı merkezi, ağır ruhsal hastalığa sahip birey, algılanan sosyal damganlama

Kaynakça

• Corrigan, P. (2004). How stigma interferes with mental health care. American psychologist, 59(7), 614. Çam, O., & Bilge, A. (2013). Türkiye’de ruhsal hastalığa/hastaya yönelik inanç, tutum ve damgalama süreci: Sistematik derleme. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 4(2), 91-101. Davis, L., & Brekke, J. (2014). Social support and functional outcome in severe mental illness: The mediating role of proactive coping. Psychiatry research, 215(1), 39-45. Dickerson, F. B., Sommerville, J., Origoni, A. E., Ringel, N. B., & Parente, F. (2002). Experiences of stigma among outpatients with schizophrenia. Schizophrenia bulletin, 28(1), 143-155. Eker, D. (2001). Cok boyutlu algilanan sosyal destek olceginin gozden gecirilmis formunun faktor yapisi, gecerlik ve guvenirligi. Turk Psikiyatri Dergisi, 12, 17-25. Gerlinger, G., Hauser, M., De Hert, M., Lacluyse, K., Wampers, M., & Correll, C. U. (2013). Personal stigma in schizophrenia spectrum disorders: a systematic review of prevalence rates, correlates, impact and interventions. World Psychiatry, 12(2), 155-164. Harrison, J., & Gill, A. (2010). The experience and consequences of people with mental health problems, the impact of stigma upon people with schizophrenia: a way forward. Journal of Psychiatric Mental Health Nursing, 17(3), 242-250. Hawke, L. D., Parikh, S. V., & Michalak, E. (2013a). Stigma and bipolar disorder: a review of the literature. Journal of affective disorders, 150(2), 181-191. Komiya, N., Good, G. E., & Sherrod, N. B. (2000). Emotional openness as a predictor of college students' attitudes toward seeking psychological help. Journal of counseling psychology, 47(1), 138. Sen, F. S., Taskin, E. O., Özmen, E., Aydemir, Ö., & Demet, M. M. (2003). Türkiye'de kirsal bir bölgede yasayan halkin depresyona iliskin tutumlari. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 4(3), 133-143. Shin, S.-K., & Lukens, E. P. (2002). Effects of psychoeducation for Korean Americans with chronic mental illness. Psychiatric services, 53(9), 1125-1131. Sibitz, I., Amering, M., Unger, A., Seyringer, M., Bachmann, A., Schrank, B., Woppmann, A. (2011). The impact of the social network, stigma and empowerment on the quality of life in patients with schizophrenia. European psychiatry, 26(1), 28-33. Świtaj, P., Chrostek, A., Grygiel, P., Wciórka, J., & Anczewska, M. (2016). Exploring factors associated with the psychosocial impact of stigma among people with schizophrenia or affective disorders. Community Mental Health Journal, 52(3), 370-378. Świtaj, P., Wciórka, J., Smolarska-Świtaj, J., & Grygiel, P. (2009). Extent and predictors of stigma experienced by patients with schizophrenia. European psychiatry, 24(8), 513-520. T.C. Sağlık Bakanlığı. (2006). Türkiye Cumhuriyeti Ulusal Ruh Sağlığı Politikası. AnkaraT.C. Sağlık Bakanlığı. (2011a). Toplum Ruh Sağlığı Merkezleri Hakkında Yönerge. Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Ankara. T.C. Sağlık Bakanlığı. (2011b). Ulusal ruh sağlığı eylem planı (2011-2023). Ankara. Topkaya, N. (2011). Psikolojik Yardım Alma Niyetinin Sosyal Damgalanma, Tedavi Korkusu, Beklenen Yarar, Beklenen Risk ve Tutum Faktörleriyle Modellenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi, İzmir.