KORUYUCU AİLE HİZMETİNDE SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİNİN ROLÜ

Yıl 2020, Cilt: 24 Sayı: 3, 523 - 546, 15.12.2020

Emrah Akbaş , Veysel Dal

Öz

Korunma ihtiyacı olan çocuklarla ilgili olarak temel öncelik kendi ailesi
içinde bakım olmakla birlikte bunun mümkün olmaması durumunda ailesi dışında da
bakılabilmektedir. Aile dışında bakım kurum bakımı, evlat edinme ve koruyucu
aile hizmet modellerini içermektedir. Gelişmiş ülkelerde koruyucu aile hizmeti
bakım modelleri içinde önemli bir yer işgal etmektedir. Hâlbuki Türkiye’de
koruyucu aile hizmeti yeterince gelişmemiştir. Bu nedenle, bu nitel araştırmada
öncelikle bunun nedenleri araştırılmış ve koruyucu aile uygulamasında sivil
toplum örgütlerinin rolü anlaşılmaya çalışılmıştır. Bu amaçla, konuyla ilgili
faaliyet gösteren STK’larla derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir.

Çalışma sonucunda; koruyucu aile hizmetine yönelik tanıtım faaliyetlerine
ağırlık verilmesi, personelin hem nitelik hem de nicelik olarak
iyileştirilmesi, koruyucu ailelere yapılan ödemelerin artırılması ve
profesyonel koruyucu aileliğin yerleştirilmesi gerektiği kanaatine varılmıştır.
Yapılan görüşmeler, ülkemizde koruyucu aile derneklerinin İngiltere’de
uygulaması bulunan bağımsız koruyucu aile ajanslarına benzer işlevler
gördüklerini (eğitim, tanıtım, psiko-sosyal destek), ancak bunların
geliştirilmesine ihtiyaç bulunduğunu göstermektedir. Bunun nedeni koruyucu aile
derneklerinin hem insan kaynakları hem de mali yönden yetersiz olmasıdır.
Dolayısıyla koruyucu aile derneklerinin hem maddi olarak hem de manevi olarak
desteklenmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Koruyucu aile, sosyal hizmetlerde özelleştirme, bağımsız koruyucu aile ajansı, sivil toplum örgütleri

Kaynakça

• Akbaş, E. (2010) Berlin’de Yaşayan Türk Toplumu Arasındaki Dayanışma İlişkileri Ve Sosyal Hizmetlerin Sivil Oluşumu, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Hizmet Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Aslan, E. ve Erbay, E. (2017) Ankara Aile Ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğüne Bağlı Çocuk Evlerinde Çalışan Bakım Elemanları Ve Çocuk Evi Sorumlularının İş Doyumu Ve Tükenmişlik Düzeyleri, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2017, 535-556.BAAF (2013) Statistics: England, (Online) available at http://www.baaf.org.uk/res/statengland accessed 03/05/2013
• Beter, Ö. (2010) Türkiye ve İngiltere’de Çocuk Koruma Sistemleri, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yayımlanmamış doktora tezi, Ankara
• Can, Y. (2000) Koruyucu aile uygulaması: Ankara örneği, Hacettepe Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Coles, D.C. (2015), Identifying Differences Between Privatized, Partially Privatized, and Non-Privatized State Foster Care Systems: A Comparative Study Examining Efficiency and Effectiveness, Theses, Virginia Commonwealth University VCU Scholars Compass, http://scholarscompass.vcu.edu/etd/3740 (Erişim: 15.08.2017)
• CoramBAAF Adoption and Fostering Academy İnternet sayfası Fostering and Adoption, http://corambaaf.org.uk/info/fostering (Erişim. 19.06.2016).
• Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü Aile Yanında Destek Hizmetleri Daire Başkanlığı, Koruyucu Aile Birimi http://www.cocukhizmetleri.gov.tr/upload/Node/10539/files/Koruyucu_Onleyici.pdf (Erişim: 29.10.2013).
• Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü, www.koruyucuaile.gov.tr (Erişim: 09/06/2016).
• Erdal, L. (2014) Türkiye’de Sosyal Politika ve Koruyucu Aile Hizmet Modeli, Sosyo Ekonomi Temmuz Aralık 2014-2, 172-192.
• Erol, N. ve Şimşek, Z. (2008) Korunma Gereksinimi Olan Çocuklar; Kurum Bakımı ve Koruyucu Aile Sistemi, Erol, N. (Eds) Koruyucu Aile, Evlat Edinme Hizmetleri ve Ruh Sağlığı, Prof. Dr. Mualla Öztürk Anısına XX. Sempozyum Sunumları 15-16 Şubat 2007, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk/Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Yayınları No:6, Ankara, 129-167.
• Government Accountability Office (GAO) (1997) Social Service Privatization: Expansion Poses Challenges in Ensuring Accountability for Program Results. (GAO/HEHS-98-6). Washington, DC, http://www.gao.gov/archive/1998/he98006.pdf (Erişim: 24.08.2017).
• Government Accountability Office (GAO) (2000) Child Welfare New financing and Service Strategies Hold Promise, but Effects Unknown, GAO/T-HEHS-00-158 http://www.gao.gov/archive/2000/he00158t.pdf (24.08.2017).
• Gökçearslan Çifci, E. (2009) Türkiye'de ve Dünyada Korunmaya İhtiyacı Olan Çocuklara Yönelik Hizmetlerin Tarihsel Gelişimi, Aile ve Toplum, Yıl: 11 Cilt: 5 Sayı: 19 Ekim-Kasım-Aralık 2009, s: 53-65.
• Güler, B. A. (2000) Yerel Yönetimleri Güçlendirmek mi? Ademi Merkeziyetçilik mi?, Çağdaş Yerel Yönetimler, C.9 S.2, Nisan 2000, s. 14-29.
• Gürcan, A. (2008) Türk Toplumunda Koruyucu Aile ve Evlat Edinme Hizmetlerine İlişkin Bakış Açısı ve Yaklaşımı, Erol, N. (Eds) Koruyucu Aile, Evlat Edinme Hizmetleri ve Ruh Sağlığı, Prof. Dr. Mualla Öztürk Anısına XX. Sempozyum Sunumları 15-16 Şubat 2007, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk/Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Yayınları No:6, Ankara, 27-39.
• Güzelay, G. (2013) Türkiye’nin STK Fotoğrafı http://www.kurumsalsosyal.com/tr-TR/haberler/97_turkiyenin-stk-fotografi!.aspx (Erişim, 10.11.2013). Hayat Sende Derneği (Tarihsiz) Koruyucu Aile Ödemelerinin Değerlendirilmesi Çalışması, www.hayatsende.org.
• İçduygu, A., Meydanoğlu, Z., Sert, D. Ş. (2011) Türkiye’de Sivil Toplum: Bir Dönüm Noktası CIVICUS Uluslararası Sivil Toplum Endeksi Projesi (STEP) Türkiye Ülke Raporu II, TÜSEV Yayınları, No: 51, İstanbul.
• Kahraman, F. (2007) Türkiye’de Çocuk Refahı Alanında Koruyucu Aile Hizmeti (Sakarya ve Kocaeli Örneği), Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Temmuz -2007.
• Karasu, K. (2007) Yeni Kamusal Örgütler: Kamu Yararı Şirketler, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64-3.
• Karataş, K. (2008) Türkiye’de Çocuk Koruma Sistemi ve Koruyucu Aile Uygulamaları Üzerine Bir Değerlendirme. Erol, N. (Eds) Koruyucu Aile, Evlat Edinme Hizmetleri ve Ruh Sağlığı, Prof. Dr. Mualla Öztürk Anısına XX. Sempozyum Sunumları 15-16 Şubat 2007, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk/Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Yayınları No:6, Ankara, 265-270.
• Korev (Koruyucu Aile, Evlat Edinme Derneği) (2016) Koruyucu Aileler Gözüyle Koruyucu Ailelik Modelinin Değerlendirilmesi Çalıştayı Sonuç Raporu, 19.11.2016, Ankara korev.org.tr/uploads/2017/10/13/910f56cff8712b03b901bf92c57e28ef.pdf (Erişim: 20.01.2018).
• McDermid, S., Holmes, L., Kirton, D. ve Signoretta, P. (2012) The Demographic Characteristics of foster carers in the UK: Motivations, barriers and messages for recruitment and retention, Childhood Wellbeing Research Centre, https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/190634/the_demographic_characteristics_of_foster_carers_in_the_uk.pdf (Erişim: 19.01.2018).
• Munro, E.R. ve Manful, E. (2012) Safeguarding children: a comparison of England’s data with that of Australia, Norway and the United States, Department for Education, Childhood Wellbeing Research Centre, Research Report DFE-RR198, https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/183946/DFE-RR198.pdf (Erişim: 28.08.2018).
• Narey, M. (2016) Residential Care in England Report of Sir Martin Narey’s independent review of children’s residential care, July 2016, Crown copyright 2016, https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/534560/Residential-Care-in-England-Sir-Martin-Narey-July-2016.pdf (Erişim: 09.06.2018).
• Ofsted (2014), Fostering: Inspections of independent fostering agencies The framework and evaluation schedule and grade descriptors, Crown copyright, https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/381186/Fostering_20inspections_20of_20independent_20fostering_20agencies_20the_20framework_20and_20evaluation_20schedule_20and_20grade_20descriptors.pdf (11.01.2018).
• Ofsted internet sayfası, Becoming Childminder Ofsted, https://www.gov.uk/government/organisations/Ofsted, (Erişim 19.06.2016).
• Özbay, Y., Kandemir, M., Kuyumcu, B., Eşici, H., Kaşkaya, A., Büyüköztürk, Ş., Taylan, H. (2013) Kurum Bakım Türlerinin Etki Analizi, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Vize Yayıncılık.
• Özbesler, C. (2009) Koruyucu Aile Hizmetlerinde Değerlendirme Süreci, Aile ve Toplum Yıl: 11 Cilt: 4 Sayı: 16 Ocak-Şubat-Mart 2009, s: 86-94.
• Özkara, S. (2005) Toplumun Koruyucu Aile Uygulamasına İlişkin Bilgi Görüş ve Değerlendirmeleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Hizmet Anabilim Dalı Yüksek Lisans Programı, Ankara, 2005.
• Rees, A. (2009) Inner world of foster care : an in-depth exploration. PhD Thesis, Cardiff University, http://orca.cf.ac.uk/54522/ (Erişim: 31.08.2018).
• Reichwein, B.P. (Tarihsiz) Professıonalızatıon Of Foster Care Turn The Key and Start The Engine, http://home.ica.net/~sharyn/article3.htm (Erişim: 12.06.2018).
• Richards, R. (2010) The Skills to Foster applying to foster an applicant’s guide to the assessment process, The Fostering Network, Newnorth Print Ltd, Bedford, England.
• Sellick, C. (2006) Relational Contracting Between Local Authorities and Independent Fostering Providers: Lessons in Conducting Business for Child Welfare Managers, Journal of Social Welfare & Family Law, Vol.28, No.2, June 2006, s. 109-122.
• Sellick, C. (2011a) Commissioning Permanent Fostering Placements from External Providers: An Exploration of Current Policy and Practice, British Journal of Social Work, 41, 449-466.
• Sellick, C. (2011b) Privatising Foster Care: The UK Experience within an International Context, Social Policy & Administration, Vol. 45, No. 7, December 2011, s. 788-805.
• Sellick, C. and Connolly, J. (2002) Independent fostering agencies uncovered: the findings of a national study, Child and Family Social Work, 7, pp 107–120.Sullivan, H. (2012) A Big Society needs an active state, Policy & Politics vol 40 no 1 • 145-48 (2012) • http://dx.doi.org/10.1332/147084411X581925 (Erişim 12.01.2018).
• Şimşek, Z. (2008) Massachusetts Koruyucu Aile ve Evlat Edinme Sistemi Deneyimleri, Erol, N. (Eds) Koruyucu Aile, Evlat Edinme Hizmetleri ve Ruh Sağlığı, Prof. Dr. Mualla Öztürk Anısına XX. Sempozyum Sunumları 15-16 Şubat 2007, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk/Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Yayınları No:6, Ankara, 265-270.
• Taştekil, S. (1989). Korunmaya Muhtaç Çocuklara Yönelik Sosyal Hizmetler Koruyucu Aile Bakımı –İzmir Örneği, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı, İzmir, 1989.
• Toklucu, D. K. (2018) Dezavantajlı çocukları topluma kazandırmak Türkiye’de koruyucu ailelik, Şubat 2018 sayı: 225, SETA Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı, Turkuvaz Haberleşme ve Yayıncılık A.Ş., İstanbul, https://setav.org/assets/uploads/2018/02/225.-Dezavantajlı-Çocukları-Topluma-Kazandırmak-Türkiye’de-Koruyucu-Ailelik.pdf (Erişim: 24.03.2018).
• Tuz, A. N. (2010) Küreselleşme Sürecinde Refah Devletinin Dönüşümü ve Sivil Toplum Kuruluşlarının Rolü, T.C. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi Ve Endüstri İlişkileri Anabilimdalı Çalışma Ekonomisi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• TÜSEV (Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı) (2006) Türkiye’de Sivil Toplum: Bir Değişim SüreciUluslararası Sivil Toplum Endeksi Projesi, Türkiye Ülke Raporu, TÜSEV Yayınları No 39.
• TÜSEV (Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı) Sivil Toplum Kuruluşları ile Kamu Sektörü İlişkileri Sorunlar - Beklentiler İstişare Sonuçları ve Değerlendirme, Aralık 2013, http://www.siviltoplum-kamu.org/usrfiles//files/Ortakliklar_Belgesi.pdf (Erişim: 24.03.2018).
• Varol, K. (2011) Koruyucu Ailede Yetişkinliğe Geçiş: Bir Tartışma, 1. Ulusal Koruyucu Aile Çalıştayı, Denizli Koruyucu Aile Derneği, Denizli.
• Waldock, T. (1996) Professionalizing Foster Care: The Welfare of Children, The Social Worker, Vol.64(3), Fall 1996, http://home.ica.net/~sharyn/article2.htm (Erişim: 07.06.2018).
• Waldock, T. (Tarihsiz) The Central Region Foster Care Project: İnitial Observations, A Submission to the Ontario Association Of Children's Aid Societies’ Journal, http://home.ica.net/~sharyn/article4.htm (Erişim: 07.06.2018).
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2003) Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara.