Huntington’un Demokratikleşme Dalgaları Bağlamında Türk Demokratikleşmesine Bakış ve 15 Temmuz’un Önemi

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 17 - 35, 30.03.2018

Gürbüz Özdemir

Öz

Batı dünyasının tarihî süreçte ortaya çıkardığı birikim, demokrasinin bugünkü seviyeye gelmesinde etkili olmuştur. Bu etki, Batı dışı toplumlara da yansımış ve demokrasi, onlar için de bir ideale dönüşmüştür. Bu bağlamda bölgede demokratik bir ülke olan Türkiye önemli bir örnektir. Türkiye, sahip olduğu bu niteliğe, aynı Batı'daki gibi iki yüzyıldır verdiği mücadele sonucunda ulaşmıştır. Bu süreç, Samuel P. Hungtinton’un “demokratikleşme dalgaları” tanımlamasıyla örtüşmektedir. Zira demokratikleşme yönünde atılan her adım, her defasında bir karşı koyuşla karşılaşmış ve bir gerileme yaşanmıştır. Ancak Türkiye, tüm ters dalgalara rağmen demokrasi mücadelesini sürdürmüş ve AB’ye muhatap olabilecek bir seviyeye gelmiştir. Attığı her adımla demokratik kişiliği güçlenen insanı sayesinde güçlü bir demokrasi kültürüne de sahip olmuştur. Bu bağlamda 15 Temmuz gecesi yaşananlar, insanımızın bedel ödeme karşılığında da olsa ülkesini koruma adına ulaştığı demokratik bilincin bir göstergesi olmuştur.

Bu çalışmada, Türk demokratikleşmesi, Huntington’un yaklaşımı bağlamında ele alınacak ve bu süreçte bir ileri dalgayı temsil eden 15 Temmuzun önemi ve Türk demokrasisi üzerindeki etkileri anlatılacaktır. Bu amaçla öncelikle demokrasi ve demokratikleşme kavramları açıklanacaktır. Sonrasında Huntington’un “demokratikleşme dalgaları” görüşü özetlenecektir. Bu çerçevede Türk demokratikleşmesine bakıldıktan sonra, bir ileri dalga olarak 15 Temmuzun önemi ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Demokrasi, Demokratikleşme, Huntington, Türk Demokratikleşmesi, 15 Temmuz

Kaynakça

• Akıncı, A. (2013). Türk Siyasal Hayatında 1980 Sonrası Darbeler ve E-Muhtıra. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 15, S. 2, Aralık.
• Arslan, A. (1997), “İslam, Demokrasi ve Türkiye” Görüş, S.33, Kasım-Aralık.
• Arslan, Z. (2005), Anayasa Teorisi, Ankara: Seçkin Yayınları.
• Ataman, M.& Shkutri, G. (2016), Batının Darbe Sicili ve 15 Temmuz Darbe Girişimine Tepkisi, Adam Akademi, C.6, S.2. Beydilli, K.(2006), “Mustafa Reşid Paşa”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 31.
• Bilge, M. (2011), Türkiye’de Demokrasi Kültürü: Siyaset ve Toplum, TSA/Yıl 15 S.3, Aralık.
• Bulut, N. (2003), “Demokrasiyi İdeal Anlamına Yaklaştırma Çabası Olarak Radikal Demokrasi”, AÜEHFD, C. VII, S.1-2, Haziran.
• Burçak, R. S. (1979), Türkiye'de Demokrasiye Geçiş - 1945-1950, Ankara: Olgaç Matbaası.
• Catt, H. (1999), Democracy in Practice, London: Routledge.
• Dahl, Robert A. 1971: Polyarchy. Participation and Opposition. New Häven (et al.): Yale UP.
• Demir, O. & Üzümcü, A. (2002), “Türkiye’de Yaşanan Ara Rejimlerin Sebepleri Üzerine Bir İnceleme”, G.Ü. İİBF Dergisi, S. 1.
• Diamond, L. (2011), “Democracy After the Arab Spring: A Fourth Wave or False Start?”, Foreign Affairs, May 22.
• Dursun, D.(2012), Siyaset Bilimi, İstanbul: Beta Yayınları. (2001), Demokrasi Sorunu ve Türk Demokrasisi, İstanbul: Şehir Yayınları.
• Duverger, M. (1969), Halksız Demokrasi, (Çev: Özüt, İ.), İstanbul: Dördüncü Yayınları. (1975), Seçimle Gelen Krallık, (Çev: Erkurt, N.), İstanbul: Konuk Yayınları. (1974), Siyasal Partiler, (Çev: Özbudun, E.), Ankara: Bilgi Yayınları.
• Ekinci, N. (1997), II. Dünya Savaşından Sonra Türkiye’de Çok Partili Düzene Geçişte Dış Etkenler, İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• Erdoğan Tosun G. (2001), Demokratikleşme Perspektifinden Devlet-Sivil Toplum İlişkisi, İstanbul: Alfa Yayınları.
• Erer, T.(1963), Türkiye'de Parti Kavgaları, İstanbul: Ticaret Postası Yayınevi.
• Eryılmaz, B. (1992), Tanzimat ve Yönetimde Modernleşme, İstanbul: İşaret Yayınları. (1993), “Osmanlı Devletinde İktidar ve Muhalefet”, İlim ve Sanat, S.35-36.
• Garrard, J.& Tolz, V.&White, Ralph (2000), European Democratization since 1800: Past&Present, Basingstoke: Macmillan.
• Gershman, C. (2011), “The Fourth Wave Where the Middle East Revolts Fit in the History of Democratization- and How We Can Support Them”, www.tnr.com/article/world/85143/middle-east-revoltdemocratization?, March 14.
• Giddens, A. (2000), Elimizden Kaçıp Giden Dünya, (Çev: Akınhay, O.), İstanbul: Alfa Yayınları.
• Gözler, Kemal, (2008), Anayasa Hukukunun Genel Esaslarına Giriş, Bursa: Ekin Yayınları.
• Hakyemez, Y. Ş. (2012), “Türkiye’de Son 10 Yılda (2002-2012) Demokratikleşme Sürecinde Atılan Adımlar”, Türkiye’nin Demokratik Dönüşümü, (ed. Yılmaz, M./ Beriş, H. E.), Ankara: SDE Yayınları.
• Heywood, A. (1999), “Demokrasi”, Sosyal ve Siyasal Teori (Ed: Yayla, A.), Ankara: Siyasal Kitabevi. (2012), Siyaset Teorisine Giriş, (Çev: Köse, H. M.), İstanbul : Küre Yayınları.
• Huntington, S.(2011), Üçüncü Dalga: Geç Yirminci Yüzyılda Demokratikleşme (Çev. Özbudun, E.), Ankara: Kilit Yayınları.
• Kala, M. E. (2016), Darbeye Kafa Tutmanın İnsani İmkânı: Sosyal Bünyeyi İnşa Etmek ve Ona Dost Olmak, Adam Akademi, C.6, S.2, ss.21-36.
• Kalaycıoğlu, E. (1995). Türkiye'de Siyasal Kültür ve Demokrasi. (Ed. Özbudun, E. / Kalaycıoğlu, E. ve Köker, L.), Türkiye'de Demokratik Siyasal Kültür, Ankara: Türk Demokrasi Vakfı.
• Karatepe, Ş. (1993), Darbeler, Anayasalar ve Modernleşme, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Karpat, K.H. (1996), Türk Demokrasi Tarihi-Sosyal, Ekonomik, Kültürel Temeller, İstanbul: AFA Yayınları.
• Karpat, K. H. (1967), Türk Demokrasi Tarihi, İstanbul: İstanbul Matbaası.
• Kaynak, M.(2006), Darbeli Demokrasi/Olaylar ve Çözümlemeler, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Keyman, E. F. (1996), “Nasıl Bir Liberal Demokrasi”, Diyalog, S.1. (2000), Türkiye ve Radikal Demokrasi, İstanbul: Alfa Yayınları.
• Koçak, C.(1986), Türkiye’de Milli Şef Dönemi 1938-1945, Ankara: Yurt Yayınları.
• Köker, L.(1996), “Radikal Demokrasi”, Diyalog, S.1. (2000). Modernleşme, Kemalizm ve Demokrasi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Köni H. &Özdemir, G. (2014), “11 Years Justice and Development Party Governmnet: Facts and Prospects”, Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, C.3, S.6.
• Lewis, B.(2010),Demokrasinin Türkiye Serüveni, İstanbul: YKY.
• Lijphart, A. (1996), Çağdaş Demokrasiler, Yirmi Bir Ülkede Çoğunlukçu ve Oydaşmacı Yönetim Örüntüleri, (Çev. Özbudun, E. / Onulduran, E.), Ankara: Yetkin Yayınları.
• Mardin, Ş. (1992). Türkiye’de Toplum ve Siyaset, İstanbul: İletişim Yayınları. (1995), Türk Modernleşmesi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Atatürk, M. Kemal (1997), Söylev ve Demeçleri I-III, II.Kısım, Ankara: Atatürk araştırma Merkezi Yayını.
• Olgun, K. 1908-1912 Osmanlı Meclis-i Mebusan'ın Faaliyetleri ve Demokrasi Tarihimizdeki Yeri, Ankara, Atam Yayınları, 2008.
• Olimat, M.(2011), “The Fourth Wave: Revolution and Democratization in the Arab Middle East”, Journal of International Women’s Studies Vol. 12/3.
• Özalp, O. N. (2008), Türkiye Demokrasilerin Neresinde? Demokrasi Tiplemeleri Işığında Türkiye Örneğine Yeni Bir Bakış Denemesi, İÜHFM, C.LXVI, S.2.
• Öğün, S. S. (2004). Türk Politik Kültürü, İstanbul: Alfa Yayınları
• Özdemir, G. (2000), Tanzimat Döneminde Muhalefet Düşüncesi ve Yeni Osmanlılar, Sakarya Üniversitesi SBE, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sakarya. (2013), “Farklılıkların Kesiştiği Coğrafyalar İçin Bir Öneri: Radikal Demokrasi”, CBÜ Yönetim ve Ekonomi Dergisi, C. 20, S. 1. (2017), “Demokratikleşme Bağlamında Arap Demokratikleşmesine İlişkin Bir Değerlendirme”, Tesam Akademi Dergisi, C.3, S.1.
• Parry, G.& Moran, M. (1994), "Introduction: Problems of Democracy and Democratization", Democracy and Democratization. (Eds. Parry, Geraint / Moran, Michael) London: Routledge, 1-2.
• Poteman, C. (1989), “The Civic Culture Revisited”, (Ed. Almond, G./ Verba, S.) Sega Publications, Newbury Park.
• Sartori, G. (1993), Demokrasi Teorisine Geri Dönüş, (Çev: Karamustafaoğlu, T./Turhan, M.), Ankara: Türk Demokrasi Vakfı Yayınları.
• Sencer, M. (1974), Türkiye’de Siyasal Partilerin Sosyal Temelleri, İstanbul: May Yayınları.
• Sezer, B. (2006), Osmanlı’nın Batıcılaşması, ek Türk Sosyolojisinin Ana Sorunları, Kızılelma Yayıncılık, İstanbul.
• Sözen, S. (2011), “Türkiye’de Demokratikleşme ve Kamu Yönetimi Reformu: Son On Yıla Genel Bir Bakış”, Türk İdare Dergisi, Sayı: 473, Aralık.
• Swingewood, A(1998), Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi, (Çev: Akınhay, O.), Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Tahir, K. (1990), Notlar/Roman Notları 1, (Haz. Yazoğlu, Cengiz), İstanbul: Bağlam Yayınları. 1992), Notlar/Osmanlıcılık/Bizans, (haz. Yazoğlu, Cengiz), İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Timur, T. (1971), Türk Devrimi ve Sonrası (1919–1946), Ankara: Doğan Yayınları.
• Tökin, F. H. (1965), Türk Tarihinde Siyasî Partiler, İstanbul: Elif Yayınları.
• Tunaya, T. Z.(1988), Türkiye’de Siyasal Partiler, C. I, İkinci Meşrutiyet Dönemi, İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları. (1952), Türkiye’de Siyasî Partiler (1859-1952), İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları.
• Tunçay, M. (1981), Tek Parti Yönetiminin Kurulması (1923-1931) Ankara: Yurt Yayınları.
• Uluç, V. (2014), “Liberal - Muhafazakar Siyaset ve Turgut Özal'ın Siyasi Düşüncesi”, Yönetim Bilimleri Dergisi C.12, S.23..
• Whitehead, L. (2002), Emerging Market Democracies: East Asia and Latin America, Baltimore: Johns Hopkins University Press.
• Yetkin, Ç. (1982), Serbest Cumhuriyet Fırkası Olayı, İstanbul: Karacan Yayınları.
• Yıldırım, Y. (2016), “Kemal Tahir'de Kadro, Darbe ve Halk Hareketi Kavramları Perspektifinden 15 Temmuz Girişimi”, Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, C.1, S.1, Haziran.
• Yılmaz, A. (2000). Modern Demokrasi- Gelişimi ve Sorunları -, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Yoldaş, Y. & Yoldaş, Ö. B. (2013), Niklas Luhmann’ın Demokrasi Teorisi, Yunus Yoldaş: Toplumun Siyaseti, İstanbul: Derin Yayınları.