Savaşın Kökenleri ve Vekâleten Savaş Aktörleri Olarak Terör Örgütleri

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 91 - 112, 13.09.2020

Muhammet Musa Budak

Öz

Thucydides'in Peleponez Savaşını anlatırken ortaya koyduğu “Savaşı kaçınılmaz kılan, Atina’nın gücünün büyümesi ve bunun Sparta'da neden olduğu korkuydu” (Thucydides, 2009) tespitinin üzerinden yaklaşık 2500 yıl geçti. Savaş üzerine çalışan araştırmacı ve fikir insanlarının halen Thucydides’in cevaplamaya çalıştığı soruya yanıt aradığını görüyoruz: “Savaşın sebebi nedir?” İnsanlık tarihi kadar eski bir olgu olan savaş, uluslararası ilişkiler disiplinin oluşması ile akademisyen ve araştırmacıların çalışma konularından birisi olagelmiştir. Medeniyetlerin yıkılmasına ve devletlerin yok olmasına sebep olan bu olgunun anlaşılması, önlenmesi, en azından sınırlandırılmasına yönelik yaklaşımlar geliştirilmiştir. Buna paralel olarak savaşı doğuran nedenleri anlamaya yönelik farklı disiplinlerdeki çalışmaların da artarak devam ettiği görülmektedir. Esasen savaşın nedenlerinin daha iyi anlaşılmasına ilişkin analiz ve değerlendirmeler siyaset bilimi, sosyoloji, felsefe, ahlak gibi farklı çalışma alanlarından bakış açılarını da zorunlu olarak içermek durumundadır.
Bu makalede söz konusu tarihi soruya cevap arama sürecinde öncelikle erken dönemde öne çıkan düşünce akımlarının ve teorilerin savaşın köken ve nedenlerine yönelik değerlendirmeleri analiz edilmiştir. Yeni nesil savaş kavramı altında ortaya konulan vekâleten savaş ve bu bağlamda terör örgütlerinin rolleri de ele alınmıştır. Savaş alanındaki çalışmaları ile de tanınan Kenneth Waltz’un savaşın kökenlerini açıklarken kullandığı düzeyler olan insan doğası, devlet yapılanması ve uluslararası sistem seviyelerindeki farklı yaklaşımlar eleştirel bir bakışla ele alınmıştır. Bu çalışma, savaşın kökenine ilişkin analizlerde, insan doğası, devlet yapılanması ve uluslararası sistemin yapısının savaş kararlarını doğrudan etkilediği, bazı durumlarda kaynaklık ettiklerini, savaşları anlamada önemli göstergeler olduğu gerçekliği yanında, savaşların nedenlerini tam olarak ortaya koymakta yetersiz kaldığını öne sürmektedir. Bu çerçevede savaşın doğası ve kökeninin anlaşılmasında farklı disiplin ve analiz düzeylerini kapsayan sentez bir yöntemin benimsenmesinin gerekliliği öne çıkmaktadır

Anahtar Kelimeler

Savaş, İnsan Doğası, Devlet, Uluslararası Sistem, Terör Örgütleri

Kaynakça

• Fakhry, M. (2001). Averroës (Ibn Rushd): His Life. Oxford: OneWorld.
• Freud, S. (1933). Open Letter to Albert Einstein. S. Freud ve A. Einstein (Ed.) Why War (Çev. S. Gilbert). Dijon: League of Nations, 23-57.
• Geller, D. S. ve Singer, J. D. (1998). Nations at war A scientific study of international conflict. Cambridge: Cambridge University Press.
• Gelpi, C. F. ve Griesdorf, M. (2001). Winners or Losers? Democracies in International Crisis, 1918–9. American Political Science Review, 95(3), 633–647. doi:10.1017/s0003055401003148.
• Gilpin, R. (1989). War and Change in World Politics. New York: Cambridge University Press.
• Gutas, D. (2016, 15 Eylül). Ibn Sina (Avicenna). The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2016 Edition), Edward N. Zalta (Ed.), https://plato.stanford.edu/archives/fall2016/entries/ibn-sina/ (Erişim Tarihi: 02. 06. 2020).
• Hegel, F. (1942). The Philosophy of Right. (Çev. T. M. Knox) Oxford: Oxford University Press.
• Hobbes, T. (1997). Leviathan. London: Touchstone.
• Holsti, K. J. (1991). Peace and War: Armed Conflicts and International Order 1648-1989. Cambridge: Cambridge University Press.
• Howard, M. (2000). The Invention of Peace: Reflections on War and International Order. New Haven: Yale University Press.
• Hume, D. (t.y.). A Treatise of Human Nature Essay VII. The Project Gutenberg. https://www.gutenberg.org/files/4705/4705-h/4705-h.htm (Erişim Tarihi: 04.05.2020).
• Kaldor, M. (1999). New and Old Wars. California: Stanford University Press.
• Kallek, C. (2003). Maverdi. İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV, 180-186.
• Kant, I. (2006). Toward Perpetual Peace and Other Writings on Politics, Peace and History. (Çev. D. L. Colclasure) New Haven: Yale University Press.
• Karakaya, İ. (2019). Küresel Terörizmin Dönüşümü: Irak ve Şam İslam Devleti (IŞİD) Örneği. Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 38(1), 149-198.
• Karakaya, İ. (2020). Küresel Terörizmle Mücadele: Yerel, Bölgesel ve Küresel Güçlerin İŞİD İle Mücadele Politikaları. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1), 92-108.
• Kurt, V. (2019). Arap İsyanları Sonrasında Ortadoğu’da Vekâlet Savaşları: Yemen Örneği. International Journal of Political Science & Urban Studies, 7(1), 307-326.
• Lebow, R. N. (2010). Why Nations Fight; Past and Future Motives for War. Cambridge: Cambridge University Press.
• Levy, J. ve Thompson, W. R. (2010). Causes of War. West Sussex: Wiley-Blackwell.
• Lind, W. S., Nightengale, K., Schmitt, J. F., Sutton, J. W. ve Wilson, G. (1989). The Changing Face of War: Into the Fourth Generation. Marine Corps Gazette, 22-26.
• Locke, J. (1980). Second Treates of Government. Cambridge: Hackett Pub.
• Luard, E. (1992). Basic Texts in International Relations. London: Macmillan.
• Machiavelli, N. (2005). The Prince. New York: Oxford University Press.
• Marx, K. ve Engels, F. (1848). Manifesto of the Communist Party. https://www.marxists.org/archive/marx/works/download/pdf/Manifesto.pdf (Erişim Tarihi:25.05.2020).
• Mill, J. S. (2006). A Few Words on Non-Intervention. New England Review, 27(3), 252-264. www.jstor.org/stable/40244870 (Erişim Tarihi:24.03.2020) (İlk defa 1859 yılında Fraser’s Magazine’de yayımlanmıştır).
• Morgenthau, H. (1948). Politics among Nations. New York: Harper and Row.
• Moseley, A. (t.y.). The Philosophy of War. Internet Encyclopedia of Philosophy: https://www.iep.utm.edu/war/ (Erişim Tarihi:24.03.2020).
• Nikitin, A. (2001). Political and Economic Causes of War. J. Boutwell (Ed.). Eliminating the Causes of War. Pugwash Occasional Papers, 62-78.
• Oneal, J. R., Russett, B. ve Berbaum, M. L. (2003). Causes of Peace: Democracy, Interdependence, and International Organizations, 1885-1992. International Studies Quarterly, 47(3), 371-393.
• Paine, T. (1999). Rights of Man. Dover Pub.
• Rosato, S. (2003). The Flawed Logic of Democratic Peace Theory. American Political Science Review, 97(4), 585–602. doi:10.1017/s0003055403000893
• Rosen, S. P. (2007). War and Human Nature. Princeton: Princeton University Press.
• Rousseau, J. J. (1982). İnsanlar Arasında Eşitsizliğin Kaynağı ve Temelleri Üzerine Konuşma. (Çev. R. N. İleri) İstanbul: Say Kitap.
• Singer, J. D. (2006). Uluslararası İlişkilerde Analiz Düzeyi Meselesi. Uluslararası İlişkiler, 3(11), 3-24.
• Suganami, H. (2005). On the Causes of War: A Foundation for Future Study. T. C. Salmon (Ed.) Issues in International Relations. Routledge, London and NY, s. 70-91.
• Terzi, H. M. (2019). Rusya'da Çok Kültürlülük ve Tatar Kimliği. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara.
• Thucydides. (2009). The Peloponnesian War. (Çev. M. Hammond) New York: Oxford University Press.
• Tocqueville, A. (2002). Democracy in America. (Çev. H. Reeve). Pennsylvania: A Penn State Electronic Classics Series Publication.
• Toynbee, A. (1971). A Study of History. London: Oxford University Press.
• Treitschke, H. V. (1916). Politics Vol. 1. (Çev. B. Dugdale ve T. De Bille T). London: Macmillan.
• Vasquez, J. A. (2009). The War Puzzle Revisited. Cambridge: Cambridge University Press.
• Wagner, H. (2010). War and the State. Ann Arbor: University of Michigan Press.
• Waltz, K. N. (2001). Man, the State, and War: A Theoretical Analysis. New York: Columbia University Press.
• Wolff, C. (2017). The Law of Nations. (Çev. J. H. Drake) Indiana: Liberty Fund.
• Wright, Q. (1941). A Study of War Vol.1. Chicago: The University of Chicago Press.