Zihinsel Muhasebe Eğilimi Çerçevesinde Bireylerde Finansal Karar Alma Süreci: Finansal Sosyal Hizmet Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2021, Cilt: 32 Sayı: 4, 1543 - 1564, 31.10.2021

İbrahim Emre Göktürk , Emine Soydan

https://doi.org/10.33417/tsh.903821

Öz

Bireyler yaşamlarının her alanında birtakım kararlar almakta ve özellikle finansal kararlar alırken en doğru ve uygun seçeneğin seçilmesi için çaba harcamaktadır. Ancak bireyler duyguları ve içinde bulundukları psikolojik süreçler nedeniyle rasyonel kararlar alamamaktadır. Bu bağlamda davranışsal finans yaklaşımı ortaya atılmıştır. Davranışsal finans yaklaşımıyla birlikte bireylerin hatalı kararlar almasına neden olan bilişsel eğilimlerde gündeme gelmiştir. Çalışma kapsamında, bireylerin finansal karar alma süreçlerinde kullandıkları bilişsel önyargılardan zihinsel muhasebe eğilimi ele alınmıştır. Zihinsel muhasebe eğilimi; bireylerin mevcut varlıklarına ilişkin zihinlerinde oluşturdukları farklı hesapların gruplandırılması ve bu hesaplara ilişkin finansal kararların değerlendirilmesini sağlayan zihinsel işlemler olarak ifade edilmektedir. Zihinsel muhasebe eğilimi bireylerin finansal karar alma sürecini etkilemekte ve yanlış seçimler yapmalarına neden olmaktadır.
Ülkemizde sosyal hizmet disiplininde yeni bir alan olan finansal sosyal hizmette bireylerin finansal karar alma süreçlerini değerlendirmektedir. Bu kapsamda çalışmada zihinsel muhasebe eğilimi ve zihinsel muhasebe eğiliminin finansal karar alma sürecindeki etkisi finansal sosyal hizmet bağlamında değerlendirilmiştir. Sonuç olarak; finansal karar alma sürecinde kullanılan zihinsel muhasebe eğilimi bireylerin yanlış seçimler yapmasına neden olmaktadır. Özellikle yapılan hesapların değiştirilemez olması bireylerin kararlarını etkilemektedir. Bu bağlamda ekonomik sorunlar yaşayan bireylerle çalışan sosyal hizmet uzmanları, bireylerin uygun olmayan finansal davranışlarını değiştirmekte, finansal karar alma sürecini değerlendirmekte ve buna uygun müdahaleler yürütmektedir.

Anahtar Kelimeler

Zihinsel Muhasebe, Davranışsal finans, Finansal karar alma, Finansal sosyal hizmet

Financial Decision Making Process in Individuals Within the Framework of Mental Accounting Tendency: An Evaluation on Financial Social Work

Öz

Individuals make certain decisions in all areas of their lives and endeavor to choose the most appropriate and appropriate option, especially when making financial decisions. However, individuals cannot make rational decisions due to their emotions and the psychological processes they are in. In this context, behavioral finance approach has been introduced. With the behavioral finance approach, cognitive tendencies that cause individuals to make wrong decisions have come to the fore. Within the scope of the study, the mental accounting tendency, one of the cognitive biases that individuals use in their financial decision-making processes, is discussed. Mental accounting disposition; It is defined as the mental operations that enable the grouping of the different accounts created by individuals in their minds regarding their current assets and the evaluation of the financial decisions regarding these accounts. Mental accounting tendency affects individuals' financial decision making process and causes them to make wrong choices.
It evaluates individuals' financial decision-making processes in financial social work, which is a new field in social work discipline in our country. In this context, the effect of mental accounting tendency and mental accounting tendency on financial decision making process was evaluated in the context of financial social work. As a result; The mental accounting tendency used in the financial decision making process causes individuals to make wrong choices. In particular, the fact that the accounts made cannot be changed affects the decisions of the individuals. In this context, social workers who work with individuals experiencing economic problems change the inappropriate financial behavior of individuals, evaluate the financial decision-making process and carry out appropriate interventions.

Anahtar Kelimeler

Mental accounting, Behavioral finance, Financial decision making, Financial social work

Kaynakça

• Akçi, Y. (2017). Fiyat algısında zihinsel muhasebe ve tüketici tercihi. International Journal of Academic Value Studies, 3(9),285-297.
• Akdeniz, Ş. (2020). Davranışsal finans eğilimlerinin risk alma düzeyine etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Akın, İ. (2017). Davranışsal finans açısından yatırımcıların kararlarının incelenmesi. International Journal of Academic Value Studies, 3(15), 11-21.
• Aktaş-Şenkardeşler, R. (2016). Belirsizlik ve risk altında karar alma problemini geleneksel ve davranışsal finans perspektiflerinden değerlendirme. İşletme Araştırmaları Dergisi, 8(4),360-379.
• Apalı, A. ve Eker, Y. (2018). Karar Alma Sürecinde Etkili Olan Modern Muhasebe Yaklaşımlarının İncelenmesi. Innovation and Global Issues Congress IV, 1258-1263.
• Ati̇k, M., Yılmaz, B. ve Köse, Y. (2018). Bireysel finansal kararlarda zihinsel ön yargıların etkisi: Mental muhasebe. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 17. UİK Özel Sayısı, 717-730.
• Aydın, Ü. ve Ağan, B. (2018). Yükselen davranışsal finans: Optimal finansal yapının tesisi için davranışsal politika önerileri. A. Cebeci, E. Torres ve H.G. Beken (Ed.) Current Debates in Economics İçinde (ss. 277-287), London: IJOPEC Publication
• Bayar, Y. (2011). Yatırımcı davranışlarının davranışçı yaklaşım çerçevesinde değerlendirilmesi. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 6(2), 133-160.
• Besharat, A. (2012). Essays on mental accounting and consumers decision making (Graduate Theses and Dissertations). University of South Florida.
• Brigham, E. F. ve Gapenski, L. (1993). International Financial Management, 4th Edt, USA, Florida: The Dryden Press.
• Canbaş, S. ve Kandır, S. Y. (20017). Yatırımcı duyarlılığının İMKB sektör getirileri üzerindeki etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), 219-248.
• Center for Financial Social Work. (n.d.). About financial social work. Retrieved from: https://www.financialsocialwork.com/
• Cheema, A. ve Soman, D. (2006). Malleable mental accounting: The effect of flexibility on the justification of attractive spending and consumption decisions. Journal of Consumer Psychology, 16(1),33-44.
• Chen, L., Kök, A. G. ve Tong, J. D. (2013). The effect of payment schemes on ınventory decisions: The role of mental accounting. Management Science, 59(2), 436-451.
• Çiftçi, A. (2017). Finansal yatırım kararlarında davranışsal eğilimlerin davranışsal finans açısından incelenmesi: Şanlıurfa ili merkez ilçeleri örneği (Yüksek Lisans Tezi). Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Batman.
• Dalğar, H.. Alparslan, A. ve Bi̇ni̇ci̇, Ö. (2011). Gelecekteki/ anlık sonuçları önemseme, kişilik özelliğinin kredi kullanma tercihleri ile ilişkisine yönelik bir araştırma. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 7(13) , 315-325.
• Despard, M. R. ve Chowa, G. A. (2010). Social workers’ interest in building individuals’ financial capabilities. Journal of Financial Therapy, 1(1), 23-41.
• Despard, M. R., Chowa, G. A. ve Hart, L. J. (2012). Personal financial problems: Opportunities for social work interventions. Journal of Social Service Research, 38(3), 342-350.
• Earl, P. (2018). Richard H. Thaler: A nobel prize for behavioural economics. Review of Political Economy, 30(2), 107-125.
• Gilgil, B. (2020). Behavıoral fınance: ınvestıgatıon of ınvestment decısıons (Master’s Thesis). Izmir University of Economics Master's Program in Financial Economics, İzmir.
• Gou, Y., Jiang, Y., Li, R., Mia, D. ve Peng J. (2013). The nonfungibility of mental accounting: A revision. Socıal Behavior And Personality, 41(4), 625-634.
• Güleç, M. (2019). Bireylerin yatırım kararlarını etkileyen faktörler: banka hisse senetleri fiyat değişimi üzerine bir çalışma (Yüksek Lisans Tezi). Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Güven, B. (2021). Zihinsel muhasebe: Kuramsal bakış. Econharran, 5(7), 249-272.
• Hobikoğlu, E. H. (2014). Nöro ekonomi kavramı çerçevesinde tüketici karar alma davranışını etkileyen duygusal temelli faktörler ve tüketim kararı etki aracı olarak dikkat çekici tüketim ilişkisi. Erişim adresi: http://www.iav.org.tr/yonetim/dosya/makale/doc.dr.elif-haykirhobikoglu.pdf
• International Federation of Social Workers. (2015). Global defi nition of social work. Berne, Switzerland: Author. Retrieved from: http://ifsw.org/policies/ defi nition-of-social-work/
• Kannadhasan, M. (2010). Role of behavioral finance in investment decisions. Journal of behavioral finance, 1-7.
• Kitapçı, İ. (2017). Rasyonaliteden irrasyonaliteye: Davranışsal iktisat yaklaşımı ve bilişsel önyargılar. Maliye Araştırmaları Dergisi, 3(1), 85-102.
• Kivetz, R. (1999). Advances in research on mental accounting and reason-based choice. Marketing Letters, 10(3), 249-266.
• Mahapatra, M., Raveendran, J. ve De, A. (2018a). Are Financial Plans Orchestrated by Mental Accounts? An Empirical Investigation into the Role of Mental Accounting on Personal Financial Planning. 2019 Academic Research Colloquium for Financial Planning and Related Disciplines, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3245076 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3245076
• Mahapatra, M., Raveendran, J. ve De, A. (2018b). Mediating Role of Mental Accounting in between Financial Cognition and Personal Financial Planning of Indian Households. 2019 Academic Research Colloquium for Financial Planning and Related Disciplines, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3257860 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3257860
• Meydan, S. (2019). Fakülte öğrencilerinin finansal davranış ve finansal tutum düzeyleri: Trakya Üniversitesi örneği (Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Nuriyev, N. ve Azizov, A. (2019). Mental accounting: The impact of human psychology on fınancial decisions. Economic and Social Development: Book of Proceedings, 1043-1050.
• Özçelik, H. (2018). Bireysel yatırımcıların finansal yatırım tercihlerinin davranışsal finans açısından değerlendirilmesi: İstanbul ili örneği (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özdemir-Ocaklı, B. (2020). Finansal sosyal hizmet: Türkiye için yeni bir sosyal hizmet alanı. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(1), 279-302.
• Özdi̇lek, E. ve Akal, M. (2020). Davranışsal ekonomi çerçevesinde Richard Thaler’in görüşleri. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 5(13), 240-250.
• Özkan, M. (2020). Mental muhasebenin finansal yönden değerlendirilmesi. Mali Çözüm Dergisi, 30(161), 27-68.
• Pindyck, R. S. ve Rubinfield, D. L. (2001) Microeconomics, Fifth edt. London: Prentice Hall.
• Rajagopal, P. ve Rha, J. Y. (2009). The mental accounting of time. Journal of Economic Psychology, 30, 772-781.
• Sherraden M.S., Frey, J.J. ve Birkenmaier, J. (2016) Financial social work. J. Xiao (eds) Handbook of Consumer Finance Research In (pp.115-127). Cham: Springer.
• Silverman, Y. (2018). Financial social work: A growing specialty in clinical social work. Practice Perspectives, Summer. Available at: https://socialworkmanager.org/wp-content/uploads/2018/09/Financial-Social-Work-A-Growing-Specialty-in-Clinical-Social-Work.pdf
• Sui, L., Sun, L., ve Geyfman, V. (2020). An assessment of the effects of mental accounting on overspending behavior: An empirical study. International Journal of Consumer Studies, 1-14.
• Sümer, E. ve Aybar, Ş. (2016). Etkin piyasalar hipotezinin, finansal piyasaları açıklamadaki yetersizliği ve davranışsal finans. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 75-84.
• Teti̇k, N., Karadeni̇z, G., Margazi̇eva, N. ve Altymyshev, S. (2015). Geleneksel finanstan davranışsal finansa: Hangi düşüncelerle harcama ve yatırım yaparız. Reforma, 3(67), 32-43.
• Thaler, R. H. (1999). Mental Accounting Matters. Journal of Behavioral Decision Making, 12(3), 183-206.
• Tufan, C. ve Sarıçiçek, R. (2013). Davranışsal finans modelleri, etkin piyasa hipotezi ve anomalilerine ilişkin bir değerlendirme. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 159-182.
• Wilcox, K., B. Vallen, L. Block, ve G. J. Fitzsimons (2009). Vicarious goal fulfillment: When the mere presence of a healthy option leads to an ironically indulgent decision. Journal of Consumer Research, 36(3), 380-393.
• Xiao, J. J. (2008). Applying behavior theories to financial behavior. J. J. Xiao (Ed.), Handbook of consumer finance research In (pp. 69–81). New York: Springer.
• Xiao, J. J. (2016). Consumer financial capability and wellbeing. J. Xiao (ed.) Handbook of Consumer Finance Research In (pp. 3-17). Cham: Springer.
• Yalçın, K. C. (2010). Individuals’ choices: Traditional and behavioral finance perspectives. Journal of Academic Studies, 46, 1-9.
• Yayar, R. ve Eker-Karaca, Ö. (2019). Davranışsal iktisat bağlamında kamu çalışanlarının tüketim davranış eğilimleri. Akdeniz İİBF Dergisi, 19(1), 1-29.
• Yiğit, A. G. (2020). Promosyon çerçevesi ve zihinsel muhasebe üzerine bir analiz. N. Koç, M. Yiğit ve A. G. Yiğit (Ed.), Ekonomik Tercihlere Davranışsal Yaklaşım İçinde (ss. 15-28), Ekin Yayınevi.
• Zengin, O. (2019). Güçlendirme yaklaşımı temelli yeni bir kavram: Finansal sosyal hizmet. N. Aydeniz, S. Aslan, Y. Demirhan, M. Songur, Ö. Taylan, A. V. Koçal (Ed.), ISEPA’19 Bildiriler Kitabı İçinde (ss. 871-878) Diyarbakır: Dicle Üniversitesi
• Zhang, C. Y. ve Sussman, A. B. (2017). The role of mental accounting in household spending and ınvesting decisions. Forthcoming in C. Chaffin (Ed.), Client Psychology. New York: Wiley, Chicago Booth Research Paper No. 19-07.
• Zhang, C. Y. ve Sussman, A. B. (2018). Perspectives on mental accounting: an exploration of budgeting and investing. Financ. Plan. Rev.