Kullanılan Araç Segmenti ile Sürücü Davranışları ve Sürücü Becerileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 133 - 144, 31.10.2020

Emel Yüzer Günay , Derya Azık , Bahar Öz , Ayşe Nur Yüce

https://doi.org/10.38002/tuad.696338

Öz

Karayolu güvenliği, yol kullanıcıları, araçlar ve çevre ile ilgili birçok faktöre ve bu faktörlerin birbirleri ile olan ilişkilerine bağlıdır. En çok göz önünde olan yol kullanıcılarının sürücüler olması sebebiyle, trafik güvenliği araştırmalarında genel olarak sürücü davranışları odak noktası olarak alınmaktadır. Trafik ortamında kişilerden ve kişilik özelliklerinden ayrı olarak, sürücü davranışlarını şekillendiren birçok etmen mevcuttur. Örneğin, bir aracın kapasitesi sürücülerin trafikte ihlal ve/veya hata yapma, sürüş sırasında saldırgan davranma vb. tercihlerini etkileyen faktörlerden bir tanesi olarak görülebilir. Bu bağlamda, bu araştırmanın temel amacı, kullanılan araç segmenti ile sürücü davranışları ve sürücü becerileri arasındaki olası ilişkilerin incelenmesidir. Mevcut çalışma 20-62 yaş arası 183 sürücü ile gerçekleştirilmiştir. Veriler katılımcılardan demografik form, Sürücü Davranışları Anketi (SDA) ve Sürücü Becerileri Ölçeği (SBÖ) içeren internet tabanlı bir anket bataryası aracılığıyla toplanmıştır. Değişkenler arasındaki olası ilişkilerin test edilmesi amacıyla İki Değişkenli Korelasyon Analizi, Tek Yönlü Bağımsız Gruplar Kovaryans Analizleri (ANCOVA) ve Tek Yönlü Varyans Analizleri (ANOVA) sırasıyla uygulanmıştır. Yapılan analizler sonucunda kullanılan araç segmenti, sıradan ihlaller ve algısal-motor beceri değişkenleri ile pozitif ilişkili olarak bulunurken ileri analizlerde özellikle B, C ve D segmenti araç kullanıcılarının algısal-motor beceri değerlendirmelerinin birbirlerinden anlamlı derecede farklı olduğu bulunmuştur. Sürücü becerileri ve araç segmenti arasında test edilen bu ilişkinin, daha ayrıntılı analizlerle yapılacak gelecek çalışmalarda yararlı olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Trafik Güvenliği, Sürücü Davranışları, Sürücü Becerileri, Araç Segmenti

Examination of the Relationship Between Vehicle Segment Used and Driver Behaviors and Driver Skills

Öz

Road safety depends on many factors related to road users, vehicles and the environment, and their relationship with each other. As the factor “drivers” is the most studied and considered road users, driver behaviors are generally examined in traffic safety researches. Apart from individuals and personality traits, there are many factors that shape driver behavior. For example, the capacity of a vehicle is one of the factors that affect drivers' inclinations to violate and/or make mistakes, and to behave aggressively in traffic. In this context, the purpose of this study is to examine the possible relationship(s) between driver behavior and/or driving skill with the vehicle segment used. The current study was conducted with 183 drivers aged between 20 and 62. The data were collected from the participants via a web-based survey battery, including demographic form, the Driver Behavior Questionnaire (DBQ) and the Driver Skill Inventory (DSI). A bivariate correlation, Analyses of Covariance (ANCOVA) and Analysis of Variance (ANOVA) was performed to test the relationships between the variables. Correlation analysis showed that while vehicle segments were positively correlated with ordinary violations, the segments were found as positively correlated with perceptual motor skills of drivers. Moreover, further studies showed that especially drivers of Segment B, Segment C and Segment D differed from each other regarding perceptual motor skills. This relationship, tested between driver skills and the vehicle segment, is thought to be useful in future studies with more detailed analysis.

Anahtar Kelimeler

traffic safety, driver behaviors, driver skills, vehicle segment

Kaynakça

• Azık, D. (2015). Self-regulatory driving practices of old and young drivers (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
• Bochner, S. (1971). Inhibition of horn-sounding as a function of frustrator’s status and sex: An Australian replication and extension of Doob and Gross (1968). Australian Psychologist, 6, 194–199.
• Avrupa Komisyonu (1999). Rapor numarası: IV/M.1406 - HYUNDAI / KIA.
• Coşkunoğlu, A. (1991). Trafik kazalarında rol faktörü ve alınması gereken tedbirler. Trafik Şurası, T. C. İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü, Trafik Daire Başkanlığı, s. 201-206, Ankara
• Çinicioğlu, E.N., Atalay, M. ve Yorulmaz, H. (2013). Trafik kazaları analizi için bayes ağları modeli. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 6(2), 41–52.
• Dinçer, Ö. (2016). Sürdürülebilir kentleşme tartışmaları ve kent hakkı. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(10), 73–84.
• Diekmann, A., Jungbauger-Gans, M., Krassnig, H. ve Lorenz, S. (1996). Social status and aggression: A field study analyzed by survival analysis. The Journal of Social Psychology, 136, 761–768. doi: 10.1080/00224545.1996.9712252
• Doob, A. N. ve Gross, A. E. (1968). Status of frustrator as an inhibitor of horn-honking responses. Journal of Social Psychology, 76, 213–218. doi: 10.1080/00224545.1968.9933615
• Dorn, L. (2010). Driving Behavior and Training. Surrey. Ashgate Press.
• Dünya Sağlık Örgütü (2018). Global Status Report on Road Safety. https://www.who.int/violence_injury_prevention/road_safety_status/2018/en/
• Elander, J., West, R. ve French, D. (1993). Behavioral correlates of individual differences in road-traffic crash risk: an examination method and findings. Psychological Bulletin, 113(2), 279–294. doi: 10.1037/0033-2909.113.2.279
• Fildes, B., Rumbold, G. ve Leening, A. (1991). Speed behaviour and drivers’ attitudes to speeding (No. 16). Melbourne, Australia: Monash University Accident Research Centre.
• Haje, B.E. ve Symbaluk, D.G. (2014). Personal and social determinants of aggressive and dangerous driving. Canadian Journal of Family and Youth, 6(1), 59–88. Doi: 10.29173/cjfy21484
• Harrison, W.A., Fitzgerald, E.S., Pronk, N.J. ve Fildes, B. (1998). An investigation of characteristics associated with driving speed. Rapor No: 140. Monash University Accident Research Centre.
• Krahé, B. ve Fenske, I. (2002). Predicting aggressive driving behavior: the role of macho personality, age, and power of car. Aggressive Behavior,28, 21–29. doi: 10.1002/ab.90003.
• Lajunen, T. ve Summala, H. (1995). Driving experience, personality, and skill and safety- motive dimensions in drivers' self-assessments. Personality and Individual Differences, 19 (3), 307–318.
• Martinussen, L.M., Møller, M. ve Prato, C. G. (2014). Assessing the relationship between the Driver Behavior Questionnaire and the Driver Skill Inventory: Revealing sub-groups of drivers. Transportation Research. Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 26, 82-91. doi: 10.1016/j.trf.2014.06.008.
• McGarva, A. R. ve Steiner, M. (2000). Provoked driver aggression and status: A field study. Transportation and Research Part F, 3, 167–169. doi: 10.1016/S1369-8478(00)00023-1
• Merat, N. ve Jamson, A.H. (2009). How do drivers behave in a highly automated car? Proceedings of the Fifth International Driving Symposium on Human Factors in Driver Assessment, Training and Vehicle Design. 514-521.
• Otomobil Distribütörleri Derneği (2020, Haziran). Makroekonomik Değerlendirme, Ankara. http://www.odd.org.tr/folders/2837/categorial1docs/2743/Sekt%c3%b6rel%20De%c4%9ferlendirme%20Haziran%202020.pdf
• Özkan, T. ve Lajunen, T. (2005). A new addition to DBQ: Positive Driver Behaviours Scale. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 8, 355–368. doi: 10.1016/j.trf.2005.04.018
• Özkan, T., Lajunen, T., Chliaoutakis, J.E., Parker, D. ve Summala, H. (2006). Cross-cultural differences in driving behaviours: A comparison of six countries. Transportation Research Part F, 9. 227–242. doi: 10.1016/j.trf.2006.01.002
• Öztürk, İ. ve Özkan, T. (2018). Genç sürücülerde sürücü becerileri ve sürücü davranışları arasındaki ilişki. Trafik ve Ulaşım Araştırmaları Dergisi, 1(2), 1–15. doi: 10.38002/tuad.418260
• Parker, D. ve Stradling, S. (2001). Influencing driver attitudes and behaviour, DETR Road Safety Research Rapor No.17, London: DETR.
• Pitt, P.K., Stancato, D.M., Côté, S., Mendoza-Dentona, R. ve Keltner, D. (2012, Mart). Higher social class predicts increased unethical behavior. The Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), 109 (11), 4086–4091.
• Reason, J. T., Manstead, A., Stradling, S.G., Baxter, J. ve Campbell, K. (1990). Errors and violations on the road – a real distinction. Ergonomics, 33 (10/11), 1315–1332. doi: 10.1080/00140139008925335
• Rowe, R., Roman, G.D., McKenna, F.P., Barker, E. ve Poulter, D. (2015). Measuring errors and violations on the road: A bifactor modeling approach to the Driver Behavior Questionnaire. Accident Analysis & Prevention, 74, 118–125. doi: 10.1016/j.aap.2014.10.012
• Rudin-Brown, C. (2004). Vehicle height affects drivers' speed perception implications for rollover risk. Transportation Research Record 1899, 84–89. doi: 10.3141/1899-11
• Singh, S. (2015). Critical reasons for crashes investigated in the National Motor Vehicle Crash Causation Survey. Traffic Safety Facts. DOT HS 812 115. U.S. Department of Transportation, National Highway Traffic Safety Administration (NHTSA). Washington, DC.
• Spolander, K. (1983). Drivers’ assessment of their own driving ability. Rapor No: 252. Linköping, Swedish Road and Traffic Research Institute.
• Sümer, N., Lajunen, T. ve Özkan, T. (2002). Sürücü davranışlarının kaza riskindeki rolleri: İhlaller ve hatalar. Ulusal Yol ve Trafik Güvenliği Kongresi Serisi Yayınları. 8–12 Mayıs, 2002, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Sümer, N. ve Özkan, T. (2002). Sürücü davranışları, becerileri, bazı kişilik özellikleri ve psikolojik belirtilerin trafik kazalarındaki rolleri. Türk Psikoloji Dergisi, 17(50). 1–22.
• Tuncuk, M. (2004). Coğrafi bilgi sistemi yardımıyla trafik kaza analizi: Isparta örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta, Türkiye.
• Türkoğlu, A. ve Eldoğan, O. (2002). Trafik kazalarında insan faktörü. SAU Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(3), 9–14.