Yol Şiddeti Öyküleri: Bir Nitel Çalışma

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 1 - 21, 30.04.2022

Alev Aktaş , Serap Akgur

https://doi.org/10.38002/tuad.1054784

Cited By: 1

Öz

Trafik ortamında farklı şekil ve düzeylerde, içerisinde öfke ve saldırganlık barındıran pek çok olay yaşanmaktadır. Yol kullanıcıları arasında yaşanan bu olaylar, trafik güvenliğini tehdit etmekte ve olumsuz sonuçlara yol açmaktadır. Bu araştırma ile yol kullanıcılarının başlarından geçen “yol şiddeti (road rage)” kavramıyla adlandırabileceğimiz olayların ve bu olayların içerisinde sergilenen ve/veya maruz kalınan davranışların nitel analiz yöntemleri ile incelenmesi amaçlanmıştır. Açık uçlu bir sorunun yer aldığı araştırma linki 81 katılımcı tarafından doldurulmuştur. Katılımcıların yazılı olarak aktardığı öyküler nitel analiz tekniklerinden tematik analiz ve içerik analizi ile kapsamlı bir şekilde incelenmiştir. Tematik analiz sonuçları; olayın nedeni, en yoğun hissedilen duygular ve verilen tepkiler olmak üzere 3 ana tema olduğunu göstermiştir. Her bir ana temanın altında birbirleriyle ilişkili olduğu düşünülen 20 alt tema bulunmuştur. İçerik analizi sonuçları, yol kullanıcılarının en fazla sıklıkta ısrarlı takip deneyimlediklerini göstermiştir. Bulgular, ayrıntılı bir şekilde literatürdeki bilgiler çerçevesinde tartışılmıştır. Son olarak da yol şiddeti olaylarının azaltılması için yapılabilecekler üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

yol şiddeti, öykü, yol kullanıcısı, nitel araştırma

Teşekkür

Araştırma örneklemine ulaşma konusunda vermiş oldukları katkılardan dolayı Neslihan TOPÇUOĞLU'na teşekkürlerimizi sunarız.

Road Rage Stories: A Qualitative Study

Öz

Many incidents involving anger and aggression in different forms and levels are in the traffic environment. These incidents among road users threaten traffic safety and lead to negative consequences. This research aimed to examine the incidents that we can call the concept of "road rage" that road users experience and the behaviours exhibited or exposed in the incidents with qualitative analysis methods. The research question link including an open-ended question was filled by 81 participants. The written stories of the participants were examined in detail with thematic analysis and content analysis, which are qualitative analysis techniques. Thematic analysis results showed that there are three themes: the reason for the incident, the most intense feelings and reactions to the incident. Under each theme, twenty subthemes thought to be related to each other were found. Content analysis results showed that road users most frequently experience stalking. The findings were discussed in detail within the framework of the information in the literature. Finally, it is focused on what can be done to reduce road rage incidents.

Anahtar Kelimeler

road rage, story, road user, qualitative study

Kaynakça

• Aktaş, A. (2021). Sürücülerde alkol kullanımı ve yol şiddeti (road nage) arasındaki ilişkinin incelenmesi (yayımlanmamış doktora tezi). Ege Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Aktaş, A., Döğer, R. ve Akgür, S. A. (2019). Profesyonel araç sürücülerinde sürücü davranışları ve becerileri ile alkol, madde ve ilaç kullanımının değerlendirilmesi. The Bulletin of Legal Medicine, 24(2), 100–107. doi:10.17986/blm.2019250193
• Asbridge, M., Smart, R. G. ve Mann, R. E. (2003). The homogamy of road rage: understanding the relationship between victimization and offending among aggressive and violent motorists. Violence Vict., 18, 517–531.
• Asbridge, M., Smart, R. G. ve Mann, R. E. (2006). Can we prevent road rage? Trauma, Violence, & Abuse, 7(2), 109–121. doi:10.1177/1524838006286689
• Baker, S., Wong, J. ve Baron, R. (1976). Professional drivers: protection needed for a high-risk occupation. American Journal of Public Health, 66(7), 649–654. doi:10.2105/ajph.66.7.649
• Beck, K. H., Daughters, S. B. ve Ali, B. (2013). Hurried driving: Relationship to distress tolerance, driver anger, aggressive and risky driving in college students. Accident Analysis & Prevention, 51, 51–55. doi:10.1016/j.aap.2012.10.012
• Benavidez, D. C., Flores, A. M., Fierro, I. ve Álvarez, F. J. (2013). Road rage among drug dependent patients. Accident Analysis and Prevention, 50, 848–853. doi:10.1016/j.aap.2012.07.010
• Bjureberg, J. ve Gross, J. J. (2021). Regulating road rage. Social and Personality Psychology Compass, 15(3). doi:10.1111/spc3.12586
• Braun, V. ve Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77–101. doi:10.1191/1478088706qp063oa
• Britt, T. W. ve Garrity, M. J. (2006). Attributions and personality as predictors of the road rage response. British Journal of Social Psychology, 45(1), 127–147. doi:10.1348/014466605X41355
• Bushman, B. J., Kerwin, T., Whitlock, T. ve Weisenberger, J. M. (2017). The weapons effect on wheels: Motorists drive more aggressively when there is a gun in the vehicle. Journal of Experimental Social Psychology, 73, 82–85. doi:10.1016/j.jesp.2017.06.007
• Büyükşehir kadın şoför sayısını arttırıyor. (2020). https://www.izmir.bel.tr/tr/Haberler/41363/156
• Carpenter, J. (2020). Kill switch: The evolution of road rage in an increasingly AI car culture. Pak, R., De Wisser, E. J., Rovira, E. (Ed.) Living with Robots içinde (s. 75–90). Academic Press. doi:10.1016/B978-0-12-815367-3.00004-9
• Cavacuiti, C., Ala-Leppilampi, K. J., Mann, R. E., Govoni, R., Stoduto, G., Smart, R. ve Locke, J. A. (2013). Victims of road rage: A qualitative study of the experiences of motorists and vulnerable road users. Violence and Victims, 28(6), 1068–1084. doi:10.1891/0886-6708.VV-D-12-00068
• Clarke, D., Ward, P., Bartle, C. ve Truman, W. (2005). An in-depth study of work-related road traffic accidents. Road Safety Research Report, 58. http://worldcat.org/isbn/1904763545
• Conner, M., Smith, N. ve McMillan, B. (2003). Examining normative pressure in the theory of planned behaviour: Impact of gender and passengers on intentions to break the speed limit. Current Psychology, 22(3), 252–263. doi:10.1007/s12144-003-1020-8
• Deffenbacher, J. L., Lynch, R. S., Oetting, E. R. ve Swaim, R. C. (2002). The driving anger expression inventory: a measure of how people express their anger on the road. Behaviour Research and Therapy, 40(6), 717–737. doi:10.1016/S0005-7967(01)00063-8
• Deffenbacher, J. L., Oetting, E. R. ve Lynch, R. S. (1994). Development of a driving anger scale. Psychological Reports, 74(1), 83–91. doi:10.2466/pr0.1994.74.1.83
• Dukes, R. L., Clayton, S. L., Jenkins, L. T., Miller, T. L. ve Rodgers, S. E. (2001). Effects of aggressive driving and driver characteristics on road rage. The Social Science Journal, 38(2), 323–331. doi:10.1016/S0362-3319(01)00117-3
• Ellison-Potter, P., Bell, P. ve Deffenbacher, J. (2001). The effects of trait driving anger, anonymity, and aggressive stimuli on aggressive driving behavior. Journal of Applied Social Psychology, 31(2), 431–443. doi:10.1111/j.1559-1816.2001.tb00204.x
• Ergin, U., Fındık, G. ve Öz, B. (2020). Genç sürücülerde öfke deneyimleri: Bir nitel analiz çalışması. Trafik ve Ulaşım Araştırmaları Dergisi, 3(1), 1–27. doi:10.38002/tuad.631087
• Eşiyok, B., Yasak, Y. ve Korkusuz, İ. (2007). Trafikte öfke ifadesi: sürücü öfke ifadesi envanteri’nin geçerlik ve güvenilirliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 18(3), 231–243.
• Evans, L. (2004). Traffic safety. Bloomfield hills: science serving society. http://worldcat.org/isbn/0975487108
• Fierro, I., Morales, C. ve Álvarez, F. J. (2011). Alcohol use, illicit drug use, and road rage. Journal of Studies on Alcohol and Drugs, 72, 185–193. doi:10.15288/jsad.2011.72.185
• Fong, G., Frost, D. ve Stansfeld, S. (2001). Road rage: A psychiatric phenomenon? Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 36, 277–286. doi:10.1007/s001270170045
• Galovski, T. E. ve Blanchard, E. B. (2002). The effectiveness of a brief psychological intervention on court-referred and self-referred aggressive drivers. Behaviour Research and Therapy, 40(12), 1385–1402. doi:10.1016/S0005-7967(01)00100-0
• Giddens, A. (2017). Sosyoloji: Başlangıç Okumaları. G. Altaylar (Ed.) (7.Baskı.). İstanbul: Say Yayınları.
• Hemenway, D., Vriniotis, M. ve Miller, M. (2006). Is an armed society a polite society? Guns and road rage. Accident Analysis & Prevention, 38(4), 687–695. doi:10.1016/j.aap.2005.12.014
• Hennessy, D. ve Wiesenthal, D. L. (2001). Gender, Driver Aggression, and Driver Violence: An Applied Evaluation. Sex Roles, 44(11), 661–676. doi:http://dx.doi.org/10.1023/A:1012246213617
• Hennessy, D. ve Wiesenthal, D. L. (2002). The Relationship Between Driver Aggression, Violence, and Vengeance. Violence and Victims, 17(6), 707–718. doi:10.1891/vivi.17.6.707.33719
• Joint, M. (1997). Road Rage. Mizell, L., Joint, M., Connell, D. (Ed.). Agressive Driving: Three Studies içinde (s. 18-27). Washington, D.C, AAA Foundation for Traffic Safety.
• Jovanović, D., Lipovac, K., Stanojević, P. ve Stanojević, D. (2011). The effects of personality traits on driving-related anger and aggressive behaviour in traffic among Serbian drivers. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 14(1), 43–53. doi:10.1016/j.trf.2010.09.005
• Karadoğan, F. ve Bıçaksız, P. (2020). Trafikte Cinsiyetçilik Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(Aralık özel sayı), 151–165.
• Koç Hacısalihoğlu, S. (2017). Trabzon Trafiğinde Kadın Sürücü Olmak. İmgelem, 1, 61–88.
• Krahé, B. ve Fenske, I. (2002). Predicting aggressive driving behavior: The role of macho personality, age, and power of car. Aggressive Behavior, 28(1), 21–29. doi:10.1002/ab.90003
• Lajunen, T. ve Özkan, T. (2004). Kültür, güvenlik kültürü, Türkiye ve Avrupa’da trafik güvenliği. Ankara. https://www.researchgate.net/profile/Tuerker_Oezkan/publication/328803029_Kultur_Guvenlik_Kulturu_Turkiye_ve_Avrupa%27da_Trafik_Guvenligi_Culture_Safety_Culture_Traffic_Safety_in_Turkey_and_Europe/links/5be3f1ea299bf1124fc304aa/Kueltuer-Guevenlik-Kueltuer
• Lazarus, R. S. (1999). Stress and emotion:A new synthesis. New York: Springer New York.
• Lennon, A., Watson, B., Arlidge, C. ve Fraine, G. (2011). “You’re a bad driver but i just made a mistake”: Attribution differences between the “victims” and “perpetrators” of scenario-based aggressive driving incidents. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 14(3), 209–221. doi:10.1016/j.trf.2011.01.001
• Lupton, D. (2002). Road rage: drivers’ understandings and experiences. Journal of Sociology, 38(3), 275–290. doi:10.1177/144078302128756660
• Mann, R. E., Smart, R. G., Stoduto, G., Adlaf, E. M. ve Ialomiteanu, A. (2004). Alcohol consumption and problems among road rage victims and perpetrators. Journal of Studies on Alcohol, 65(2), 161–168. doi:10.15288/jsa.2004.65.161
• Merton, R. (1975). Contemporary Sociology. C. Mongardini ve S. Tabboni (Ed.). London, New Brunswick, N.J.: Transaction Publishers. https://doi.org/10.4324/9781351291361
• Miller, M., Azrael, D., Hemenway, D. ve Solop, F. I. (2002). ‘Road rage’ in Arizona: armed and dangerous. Accident Analysis & Prevention, 34(6), 807–814. doi:10.1016/S0001-4575(01)00080-X
• Moè, A., Cadinu, M. ve Maass, A. (2015). Women drive better if not stereotyped. Accident Analysis & Prevention, 85, 199–206. doi:10.1016/j.aap.2015.09.021
• Møller, M. ve Haustein, S. (2018). Road anger expression—Changes over time and attributed reasons. Accident Analysis and Prevention, 119, 29–36. doi:10.1016/j.aap.2018.06.013
• Novaco, R. . (1991). Aggression on roadways. R. Baenninger (Ed.). Advances in Psychology içinde, (76. Baskı, s. 253-326). Oxford: North Holland Publishing Co. https://doi.org/10.1016/S0166-4115(08)61060-2
• Özkan, T. ve Lajunen, T. (2011). Person and environment: Traffic culture. B. E. Porter (Ed.), Handbook of traffic psychology içinde (ss. 179–192). San Diego: CA: Elsevier.
• Parker, D., Lajunen, T. ve Summala, H. (2002). Anger and aggression among drivers in three European countries. Accident Analysis & Prevention, 34(2), 229–235. doi:10.1016/S0001-4575(01)00018-5
• Pfeiffer, J.-L., Pueschel, K. ve Seifert, D. (2016). Interpersonal violence in road rage. Cases from the Medico-Legal Center for Victims of Violence in Hamburg. Journal of Forensic and Legal Medicine, 39, 42–45. doi:10.1016/j.jflm.2015.11.023
• Roberts, L. D. ve Indermaur, D. W. (2008). The “homogamy” of road rage revisited. Violence and Victims, 23(6), 758–772. doi:10.1891/0886-6708.23.6.758
• Sharkin, B. S. (2004). Road rage: Risk factors, assessment, and intervention strategies. Journal of Counseling & Development, 82(2), 191–198. doi:10.1002/j.1556-6678.2004.tb00301.x
• Shinar, D. (1998). Aggressive driving: the contribution of the drivers and the situation. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 1(2), 137–160. doi:10.1016/S1369-8478(99)00002-9
• Smart, R. G. ve Mann, R. E. (2002a). Is road rage a serious traffic problem? Traffic Injury Prevention. doi:10.1080/15389580213643
• Smart, R. G. ve Mann, R. E. (2002b). Deaths and injuries from road rage: Cases in Canadian newspapers. Canadian Medical Association Journal, 167(7), 761–762.
• Smart, R. G., Mann, R. E. ve Stoduto, G. (2003). The prevalence of road rage. Canadian Journal of Public Health, 94(4), 247–250. doi:10.1007/BF03403543
• Smart, R. G., Mann, R. E., Zhao, J. ve Stoduto, G. (2005). Is road rage increasing? Results of a repeated survey. Journal of Safety Research, 36(2), 195–201. doi:10.1016/j.jsr.2005.03.005
• Smart, R. G., Stoduto, G., Adlaf, E. M., Mann, R. E. ve Sharpley, J. M. (2007). Road rage victimization among adolescents. Journal of Adolescent Health, 41(3), 277–282. doi:10.1016/j.jadohealth.2007.04.013
• Stephens, A. N., Lennon, A., Bihler, C. ve Trawley, S. (2019). The measure for angry drivers (MAD). Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 64, 472–484. doi:10.1016/j.trf.2019.06.002
• Sullman, M. J. M. ve Stephens, A. N. (2021). Driver aggression and anger. International Encyclopedia of Transportation içinde (ss. 121–129). Elsevier. doi:10.1016/B978-0-08-102671-7.10670-0
• Sümer, N. (2001). Yollarda şiddet: Saldırgan sürücülük ve yol öfkesi. DostCa, 3(9), 30–32.
• “Taksinin Sultanları” işbaşında. (2020). https://ulasimiletisim.com/taksinin-sultanlari-isbasinda/906/.
• Wang, Y., Li, L., Feng, L. ve Peng, H. (2014). Professional drivers’ views on risky driving behaviors and accident liability: A questionnaire survey in Xining, China. Transportation Letters. doi:10.1179/1942787514Y.0000000019
• Whitlock, F. A. (1971). Death on the Road: A Study in Social Violence. London: Tavistock Publications.
• Wickens, C. M., Mann, R. E., Stoduto, G., Butters, J. E., Ialomiteanu, A. ve Smart, R. G. (2012). Does gender moderate the relationship between driver aggression and its risk factors? Accident Analysis & Prevention, 45, 10–18. doi:10.1016/j.aap.2011.11.013
• Wickens, C. M., Mann, R. E., Stoduto, G., Ialomiteanu, A. ve Smart, R. G. (2011). Age group differences in self-reported aggressive driving perpetration and victimization. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 14(5), 400–412. doi:10.1016/j.trf.2011.04.007
• Wu, X., Wang, Y., Peng, Z. ve Chen, Q. (2018). A questionnaire survey on road rage and anger-provoking situations in China. Accident Analysis & Prevention, 111, 210–221. doi:10.1016/j.aap.2017.12.003
• Yılmaz, Ş., Öz, B. ve Özkan, T. (2019). Profesyonel sürücülükte sürücü davranışlarına yönelik nitel bir çalışma. Trafik ve Ulaşım Araştırmaları Dergisi, 2(1), 51–65. doi:10.38002/tuad.525441
• Zhang, T., Chan, A. H. S. ve Zhang, W. (2015). Dimensions of driving anger and their relationships with aberrant driving. Accident Analysis & Prevention, 81, 124–133. doi:10.1016/j.aap.2015.05.005