İZNİK/HİSARDERE NEKROPOLÜ’NDE BULUNAN EROS-KOMOS BEZEMELİ İKİ LAHİT

Yıl 2023, , 125 - 144, 01.08.2023

Fatih Hakan Kaya , Aygün Ekin Meriç , Ahmet Türkmenoğlu , Gülşen Kutbay

https://doi.org/10.22520/tubaar.1239925

Öz

Bu çalışmada Bursa ili, İznik İlçesindeki Hisardere Nekrolpolü’nde 2021 yılı kazılarında bulunmuş olan Eros Komos betimli, Roma Dönemi’ne tarihlenen iki adet lahdin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada literatür taraması ile analojik değerlendirmeler yapılmış, ocak ve işliklerin belirlenebilmesi için lahitlerden ve çevredeki antik taş ocakların numuneler alınarak petrografik analizler gerçekleştirilmiştir. Yapılan çalışmalar sonucunda Eros Komos betimlerinin Roma kenti ve Attika lahitlerinde MS 2. yüzyılın 2. yarısından sonra kullanımının yaygınlaştığı görülmüştür. Anadolu işliklerinde, Attika etkisi ile kısa süreli olarak üretilen bu sahneleri içiren lahitlerin tam ve in-situ örnekleri nadirdir. Ayrıca önceki yıllarda yapılan lahit çalışmalarına göre Nicaea atölyelerine atfedilen fakat kesin bir yargıya varılamayan “plasterli lahitler” grubunun eksiksiz ve in-situ bir örneği de bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Literatür çalışmaları sırasında bu makalede incelenen lahitlerde kanonik Eros Komos tiplerine ek olarak yerel inanışlarla paralel yeni tipler de tespit edilmiştir. Bu makale ile ilk defa tespit edilen bu veriler yapılacak olan diğer çalışmalara ışık tutacaktır.

Anahtar Kelimeler

Nekropol, Frizli Lahit, Pilaster Lahit, Eros-Komos, Roma Dönemi

Destekleyen Kurum

Kültür ve Turizm Bakanlığı, Dokuz Eylül Üniversitesi

Teşekkür

Bu çalışmanın gerçekleşmesinde; izin ve destekleri için Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü ve Dokuz Eylül Üniversitesi Rektörlüğüne, eserlerin konservasyon işlemlerini gerçekleştiren Bursa Restorasyon ve Konservasyon Bölge Müdürlüğüne, kazının yapılmasında emeği geçen İznik Müze Müdürlüğü uzmanlarına ve taş analizlerini gerçekleştiren Dokuz Eylül Üniversitesi’nden Dr. Öğr. Üyesi Sayın Ramazan Hacımustafaoğlu’na teşekkür ederiz

TWO SACROPHAGI WITH EROS-KOMOS DECORATION FROM IZNIK/HISARDERE NECROPOLIS

Öz

In this study, it was aimed to examine two sarcophagi with the depiction of Eros Komos and dated to the Roman Period, which were found during the 2021 excavations in Hisardere Nekrolpol in the Iznik District of Bursa.In the study, analogical evaluations were made with the literature review, petrographic analyzes were carried out by taking samples from the sarcophagi and the ancient stone quarries in the vicinity in order to determine the quarries and workshops. As a result of the studies, it was seen that the use of Eros Komos depictions in Roman city and Attica sarcophagi became widespread after the second half of the 2nd century AD. In Anatolian workshops, complete and in-situ examples of sarcophagi containing these scenes, which were produced for a short time under the influence of Attica, are rare. In addition, a complete and in-situ example of the group of “plaster column sarcophagi” attributed to the Nicaea workshops, but which could not be definitively judged, is the subject of this study. During the literature studies, in addition to the canonical Eros Komos types, new types parallel to local beliefs were also identified in the sarcophagi examined in this article. These data, which were determined for the first time with this article, will shed light on other studies to be carried out.

Anahtar Kelimeler

Necropolis, Frieze Sarcophagus, Pilaster Sarcophagus, Eros-Komos, Roman Period

Kaynakça

• Albustanlıoğlu, T. (2011). Roma İ̇mparatorluk Döneminde Mermer Ocakları Organizasyonu. Bilgin Kültür Sanat.
• Altın, A.A. (2019). Die Nekropolen Und Grabmäler Des Antiken Nikaia in Bithynien (Iznik/Türkei). [Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ruhr-Universität Bochum].
• Bekker-Nielsen, T. ve Danmarks Grundforskningsfond. (2014). Urban life and local politics in roman bithynia: the small world of dion chrysostomos (1. e-bogsudgave). Aarhus Universitetsforlag: Sælges på internettet. Retrieved May 29 2023 from https:// ereolen.dk/ting/object/150028:51538153.
• Ekin Meriç, A. (2019). Hellenistic Pottery found in the Roman Theatre of Nikaia. Jahreshefte des Österreichen Institutes in Wien, (87), 86-122
• Ekin Meriç, A. ve Kutbay, G. (2021). A Vaulted Chamber Tomb at the Necropolis of Hisardere in Nicaea. Jahreshefte des Österreichen Institutes in Wien, (89), 61-80
• Ekin Meriç, A. ve Dreyer, B. (2021). Inschriften auf stein-sarkophagen von der Hisardere-nekropole von Nikaia. Gephyra, (21), 47–63. https://doi. org/10.37095/gephyra.864218
• Eraslan, Ş ve Altın, A.A. (2021). Nikaia’dan (İznik) Alışılmışın Dışında Bir Sütunlu Lahit. Olba, (29), 269-286
• Franz, C. (1929). Un sarcophage d’enfant trouvé à beyrouth. Syria, 10 (3), 217-237 https://doi. org/10.3406/syria.1929.3387
• Kaya, F.H. (2018). Roma Döneminde Anadolu Kökenli Korinth Başlıklarının Yayılım Alanı: Sanat ve Sanatçının Devinimi. Meltem, İzmir Akdeniz Akademisi Dergisi, (4), 6-32
• Koch, G. (1982). Östliche Sakophage in Rome. Bonner Jahrbücher, (182), 167-208
• Koch, G. (2001). Roma İmparatorluk Dönemi Lahitleri (1. Baskı). (Z.Z. İlkgelen, Çev.) Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Koch, G. (2018). Marble Sarcophagi of Roman Dalmatia Material - Provenance - Workmanship. D. M. Poljak & K. Marasović (Ed) ASMOSIA XI, Interdisciplinary Studies on Ancient Stone, Proceedings of the XI International Conference of ASMOSIA, Split, Hırvatistan.
• Koch, G. (2019). Ein »attischer« Eroten-Sarkophag in Salona. Prilozi povijesti umjetnosti u Dalmaciji, 44, (1), 215-229
• Korkut, T. (2013). Ostotheken oder Kindersarkophage. M. Tekocak (Ed.), K. Levent Zoroğlu’na Armağan/ Studies in Honour of K. Levent Zoroğlu içinde (s. 405-415), Akmed / Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü
• Korkut, T. (2006). Girlanden-Ostotheken aus Kalkstein in Pamphylien und Kilikien: Untersuchungen zu Typologie İkonographie und Chronologie. Philipp von Zabern.
• Korkut, T. (2018). Dokimeion or Pamhylia? Sarcophagus Production in Roman Pamphylia. E. Özer (Ed), Anadolu’da Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Ölü Gömme Adetleri Uluslararası Sempozyumu, Kütahya, Türkiye.
• Kranz, P. (1999). Die Stadtrömischen Eroten-Sarkophage. Gebr. Mann
• Mansel, A.M. (1978). Side 1947-1966 Yılları Kazıları ve Araştırmalarının Sonuçları. Türk Tarih Kurumu Yayınları
• Papagiani, E. (2007). Der Eroten-Sarkophag Inv. 1248 des Archäologischen Museums in Thessaloniki. G. Koch (Ed.) Akten des Symposiums des Sarkophag- Corpus 2001: Marburg, Marburg, Almanya.
• Papagiani, E. (2011). Αττικές σαρκοφάγοι με παραστάσεις Ερωτιδέων σε κώμο: εικονογραφία και χρονολόγηση. ΕΓΝΑΤΙΑ, (15), 233-243
• Strocka, V. M. (2017). Dokimenische säulensarkophage: datierung und deutung. Dr. Rudolf Habelt GmbH.
• Şeki, M. (1985). Eski Yunan’da ve Roma’da Günlük Giysiler, [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi
• Topbaş, A. (1987). Un sarcophage d’Apamée de Phrygie. Revue Archéologique, (2), 361–374
• Turak, Ö. (2011). Roma Dönemi Pamphylia Lahitleri ve Atölye Sorunu, [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi
• Waelkens, M. (1982). Dokimeion: Die Werkstatt der Repräsentativen Kleinasiatischen Sarkophage : Chronologie und Typologie ihrer Produktion. BRD : Gebr. Mann.
• Waelkens, M. (2019). The Sarcophagus Workshop of Dokimeion/Dokimeion Lahit Atölyesi, E. Özer (Ed.), Anadolu’da Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Ölü Gömme Adetleri Uluslararası Sempozyumu, Kütahya, Türkiye
• Waelkens, M., Baumer, L. E. ve Demirel, M. (2019). The Heracles Sarcophagus from Geneva. Workshop, Date, Provenance and Iconography. Istanbuler Mitteilungen, (69), 187-259
• Ward-Perkins, J.B. (1980). Nicomedia and the Marble Trade. Papers of the British School at Rome, (48), 23-69. https://doi.org/10.1017/S0068246200008357
• Wiegartz, H. (1965). Kleinasiatische Säulensarkophage. Untersuchungen Zum Sarkophagtypus Und Zu Den Figürlichen Darstellungen. Gebr. Mann Verlag
• Yavuz, A.B., Bruno, M. ve Attanasio, D. (2012). A New Source of Bigio Antico Marble: The Ancient Quarries of Iznik (Turkey). A. G. Garcia-M., P.L. Mercadal, I. R. de Llanza (Ed.), Interdisciplinary Studies on Ancient Stone Proceedings of the IX ASMOSIA Conference (Tarragona 2009), Tarragona, İspanya