MAYDOS KİLİSETEPE TUNÇ ÇAĞI TOPUZ BAŞI TASLAKLARI: TİPOLOJİ VE MEKÂNSAL KULLANIM ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER

Yıl 2020, Sayı: 26, 65 - 90, 18.09.2020

Meral Mutlu , Onur Bamyacı

https://doi.org/10.22520/tubaar.2020.26.004

Öz

Maydos Kilisetepe’de MÖ 3. binyıl sonundan MÖ 2. binyıl sonuna kadar devam eden beş farklı tabaka boyunca küresel formlu taş aletler dikkat çekici sayıda ele geçmiştir. Yapılan ilk değerlendirmelerde ezme veya vurma gibi işlerin yapılabileceği basit vurgu taşı oldukları düşünülse de detaylı incelemelerde mermer gibi kırılgan yapıya sahip olmaları sebebiyle vurma, kırma gibi ağır işlere uygun olmadıkları anlaşılmıştır. Kaba yüzeyli küresel formlu bu taşların büyük bir kısmının karşılıklı kutuplarında iç bükey sığ oyukların yer alması ve bilinçli delme izlerinin olması buluntuların tamamlanmamış taslak aletler olabileceğini düşündürmüştür. Dönemsel sürekliliği yansıtan ve mekânsal kullanımı hakkında bilgi üretebildiğimiz bu buluntu grubunun işlevi ve buluntu mekânlarının bu aletlerin üretim işlikleri olup olmadığı merak konusu olmuştur. Üretimde tercih edilen andezit, bazalt ve çoğunlukla mermerden oluşan hammadde seçimi ve morfolojik özellikleri ile fonksiyonel bir alet grubundan çok bir çeşit prestij ve statü nesnesinin üretimleri olduğunu gösteren ve topuz başı taslağı olarak sınıflandırılan buluntuların, üretim süreçlerinde kullanılması olası taş aletler ile aynı mekanlarda ele geçmesi, mekânsal dağılım analizleri ile açıklanmaya çalışılmıştır. Ayrıca bu çalışmada bir yandan topuz başlarının Anadolu’daki gelişimi özetlenirken diğer yandan farklı kültürlere açık bir yerleşim özelliğine sahip Maydos’ta binyılı aşkın bir süre boyunca aynı özellikteki bir çeşit prestij ve statü nesnesi olan topuz başlarının üretiminin nedeni sorgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Maydos, Tunç Çağı, Sürtmetaş, Topuz Başı, Mekansal Analiz

Kaynakça

• ATALAY, K. 2009. Kerküşti Höyük Halaf Dönemi Sürtmetaş Endüstrisi (Yayımlanmamış Y.Lisans Tezi), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• BAMYACI, A. O. 2017. Prehistorik Gülpınar (Smintheion) Yerleşimi Sürtmetaş Alet ve Objeler: Tipolojik, Teknolojik ve Fonksiyonel Bir Yaklaşım (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• BARON, J. 2012. “The ritual context of pottery deposits from the Late Bronze Age settlement at Wrocław Widawa in southwestern Poland”, Journal of Archaeology and Ancient History 3: 3-24.
• BAŞARAN MUTLU, M. 2018. M.Ö. 2. Binyıl Kuzey Ege Kültürel İletişim Ağı İçinde Maydos Kilisetepe Höyüğü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• BAŞARAN MUTLU, M. 2019A. “Maydos Kilisetepe Höyüğü M.Ö 2. Binyıl Yerleşim Özellikleri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 29: 1-16.
• BAŞARAN MUTLU, M. 2019B. “Maydos Kilisetepe Höyüğü Geç Tunç Çağı Bezemeli Duvar Kaplamaları”, TÜBA Arkeoloji Dergisi (TÜBA- AR) / TÜBA Journal of Archaeology (TÜBA-AR) 24: 27-43.
• BAŞARAN MUTLU, M. 2020. “MÖ 2. Binyılda Kuzey Ege’de İletişim ve Kültürel Bağlantılar: Maydos Kilisetepe Höyüğü”, Uluslararası Propontis ve Çevre Kültürleri Sempozyumu Bildiri Kitabı. baskıda.
• BASS, G. F. 1961. “The Cape Gelidonya Wreck: Preliminary Report”, American Journal of Archaeology 65: 267-276.
• BAYSAL, A. 2010. Social and economic implications of the life histories of ground stone at Neolithic Çatalhöyük (Unpublished Ph.D. Dissertation ), University of Liverpool, Liverpool.
• DAVIS, M. K. 1982. “The Çayönü Ground Stone”, Prehistoric Village Archaeology in South-Eastern Turkey: The Eighth Millennium B.C. site at Çayönü : BAR International Series 138 (Eds. L. S. Braidwood/ R. J. Braidwood). Oxford: 73-174.
• DÖRPFELD, W. 1902. Troja und Ilion: Ergebnisse der Ausgrabungen in den vorhistorischen und historischen Schichten von Ilion 1870-1894.
• DURU, M./ DÖNMEZ, M./ ILGAR, A./ PEHLIVAN, Ş./ AKÇAY, A. E. 2012. “Biga Yarımadası’nın Tersiyer Öncesi Jeolojisi”, Biga Yarimadasi’nin Genel ve Ekonomik Jeolojisi MTA Özel Yayın Serisi -28 (Eds. E. Yüzer/ G. Tunay). Ankara: 7-75.
• DURU, R. 2008. MÖ 8000’den MÖ 2000’e Burdur, Antalya Bölgesi›nin Altıbin yılı. Antalya.
• ERDOĞU, B. 2017. “Whither the Aegean Neolithic?”, Going West?The Dissemination of Neolithic Innovations between the Bosporus and the Carpathians (Eds. A. Reingruber/ Z. Tsirtsoni/ P. Nedelcheva). Oxon: 29-43.
• EVANS, J. 1964. “Excavations in the Neolithic Settlement of Knossos 1957–1960: Part 1 “, BSA 59: 132-240.
• FRENCH, D. 1962. “Excavations at Can Hasan: First Preliminary Report, 1961”, Anatolian Studies 12: 27-40. GARSTANG, J. 1953. Prehistoric Mersin, Yümük Tepe in Southern Turkey: The Neilson Expedition in Cilicia.
• GOPHER, A./ ORRELLE, E. 1995. “The Ground Stone Assemblages of Munhata”, A Neolithic site in the Jordan Valley, Israel: a report. Paris: Association Paléorient 168.
• GÜRKAN, G./ SEEHER, J. 1991. “Die Frühbronzezeitliche Nekropole von Küçükhöyük bei Bozüyük”, Istanbuler Mitteilungen 41: 39-96.
• GUZOWSKA, M./ KULEFF, I./ PERNICKA, E./ SATIR, M. 2003. “On the Origin of Coarse Wares in Troia VII”, roia and the Troad: Scientific Approaches (Eds. G. A. Wagner/ E. Pernicka/ H. P. Uerpmann). Heidelberg: 233-248.
• HAALAND, R. 1995. “Sedentism, Cultivation, and Plant Domestication in the Holocene Middle Nile Region”, Journal of Field Archaeology 22: 157-174.
• HADDOW, S. D./ KNÜSEL, C. J./ TIBBETTS, B./ MILELLA, M./ BETZ, B. (2015). Human Remains. In Çatalhöyük 2015 Archive Report (Ed. S. D. Haddow).
• HNILA, P. 2012. Pottery of Troia VIIB. Chronology, Classification, Context and Implications of Trojan Ceramic Assemblages in the Late Bronze Age/ Early Iron Age Transition (Unpublished Ph.D Thesis), Eberhard Karls University Tübingen.
• HNILA, P./ PIENIAZEK SIKORA, M. 2002. “Troia in the arly Iron Age (Troia VIIb1-3)”, Troy. Journey to a City between Legend and Reality (Ed. E. Işın). İstanbul:
• LAMB, W. 1937. “Excavations at Kusura near Afyon Karahisar”, Archaeologica 86: 1-64.
• LEVY, T. E. 1995. “Cult, Metallurgy and Rank Societies- Chalcolithic Period (ca. 4500–3500 BCE)”, The archaeology of society in the Holy Land (Ed. T. E. Levy). London: 226-244. LLOYD, S./ MELLAART, J. 1962. Beycesultan Vol.1 The Chalcolithic and Early Bronze Age Levels. London.
• MELLINK, M. J. 1969. “Excavations at Karataş-Semayük in Lycia, 1968”, American Journal of Archaeology 73: 319-331.
• ÖZBEK, O. 2007. “Prehistorik Dönemde Sürtmetaş İşçiliği Üzerine Bir Örnek Baştepe (Gelibolu Yarımadası)», Anadolu Medeniyetleri Müzesi 2006 Yıllığı: 359-372.
• ÖZDOĞAN, M. 2019. Hammaddeden Ustalara Tarihöncesi Arkeolojisinde Malzeme. İstanbul.
• ÖZDOĞAN, M. 1986. “Prehistoric Sites in the Gelibolu Peninsula”, Anadolu Araştirmaları 10: 51-71.
• ÖZGÜÇ, T. 1980. Excavations at the Hittite Site, Maşat Höyük: Palace, Archives, Mycenaean Pottery. Ankara.
• ÖZKAYA, V./ SAN, O. 2007. “Körtik Tepe:Bulgular Işığında Kültürel Doku Üzerine İlk Gözlemler”, Türkiye’de Neolitik dönem : Anadolu’da uygarlığın doğuşu ve Avrupa’da yayılımı : yeni kazılar, yeni bulgular, (Eds. M. Özdoğan/ N. Başgelen). İstanbul: 13-28.
• ROLLEFSON, G. O./ KAFAFI, Z./ SIMMONS, A. H. 1990. “The Neolithic village of ‘Ain Ghazal, Jordan: Preliminary report on the 1988 season and 1990”, Bulletin of the American Schools of Oriental Research 27: 95-116.
• ROSENBERG, D. 2010. “Early Maceheads in the Southern Levant: A “Chalcolithic” Hallmark in Neolithic Context”, Journal of Field Archaeology 35: 204-216. ROSENBERG, D./ YORKE M., R./ GLUHAK, T. 2016. “Leave no stone unturned: Perspectives on ground stone artefact research”, Journal of Lithic Studies 3: 1-15.
• ROSENBERG, M. 1999. “Hallan Çemi”, Neolithic in Turkey : The Cradle of Civilization: New Discoveries (Eds. M. Özdoğan/ N. Başgelen). İstanbul: 25-33.
• RUNNELS, C. N./ PAYNE, C./ RIFKIND, N. V./ WHITE, C./ WOLFF, N. P./ LEBLANC, S. A. 2009. “Warfare in Neolithic Thessaly: A case study”, Hesperia: 165-194.
• SAZCI, G. 2013. “Maydos Kilisetepe Höyüğü- Eine bronzezeitliche Hafensiedlung an den Dardanellen”, Archaologisches Korrespondenzblatt 43/1: 29-40.
• SAZCI, G./ BAŞARAN MUTLU, M. 2018. “Maydos-Kilisetepe: A Bronze Age Settlement on the Border Between Asia and Europe”, Archaeology Across Frontiers and Borderlands (Eds. S. Gimatzidis/ M. Pieniazek/ S. Mangaloğlu-Votruba). Vienna: 139-158.
• SAZCI, G./ BAŞARAN MUTLU, M. 2019. “Maydos Kilisetepe Höyüğü Kazıları 2016 - 2017 Sezonu Çalışmaları”, 40. Kazı Sonuçları Toplantısı 2: 149-164.
• SCHLIEMANN, H. 1881. Ilios. The city and country of the Trojans: the results of researches and discoveries on the site of Troy and through the Troad in the years 1871-72-73-78-79. New York.
• SCHLIEMANN, H. 1884. Troja : Results of the latest researches and discoveries on the site of Homer’s Troy and in the heroic tumuli and other sites, made in the year 1882 : and a narrative of a journey in the Troad in 1881. London.
• SEBBANE, M. 1998. The Mace-Head in Canaan in the Fifth Millennium and the Beginning of the Fourth Millennium B.C.E.: Typology, Technology, Use and Foreign Relations (in Hebrew) (Unpublished Ma. Thesis), The Hebrew University, Jerusalem.
• TSORAKI, C. 2016. “Ground Stone Technologies”, Çatalhöyük 2016 Archive Report (Ed. S. D. Haddow). WARNER, J. L. 1994. Elmalı-Karataş. II, The early bronze age village of Karatas. Bryn Mawr.
• WRIGHT, K. I. 1992. Ground stone assemblage variations and subsistence strategies in the Levant, 22,000 to 5,500 b.p. (Unpublished Ph.D. Dissertation), Yale University, New Haven.
• WRIGHT, K. I. 2013. “The ground stone technologies of Çatalhöyük”, Substantive Technologies at Çatalhöyük: Reports from the 2000-2008 Seasons, London: British Institute at Ankara (Ed. I. Hodder). Los Angeles: 365-416.
• YALÇIN, Ü. 1998. “Der Keulenkopf von Can Hasan (TR). Naturwissenschaftliche Untersuchung und neue Interpretation”, Metallurgica Antiqua. In Honor of Hans- Gert Bachmann and Robert Maddin. Der Anschnitt Beiheft 8 (Eds. T. Rehren/ A. Hauptmann/ J. D. Muhly). Bochum: 279-289.
• YILDIRIM, T./ EDIZ, İ. 2008. “2006 Yılı Resuloğlu Eski Tunç Çağı Mezarlık Kazısı”, Kazı Sonuçları Toplantısı 29.2, 443-454.