PAPHLAGONİA HADRİANOPOLİSİ KARE PLANLI YAPI PONTİC SİGİLLATALARI

Yıl 2022, Sayı: 30, 203 - 220, 30.06.2022

Mevlüt Eliüşük , Gülçin Karakaş

Öz

Pontic Sigillatası, MS 1. yüzyılın ikinci yarısı ile 3. yüzyıl arasında Karadeniz (Pontos Euxeinos) havzasında yaygın olarak kullanılan bir sigillata grubudur. Farklı hamur ve astar özellikleri ile çok çeşitli formlara sahip olan bu grup seramikler Hadrianopolis’te yoğun olarak görülmektedir. Türkiye Batı Karadeniz Bölgesi’nin önemli antik kentlerinden biri olan Hadrianopolis’te açığa çıkarılan Kare Planlı Yapı’da bulunan Pontic Sigillataları çalışma kapsamında değerlendirilmiştir. Gövde parçaları çalışma dışında bırakılarak form veren 18 adet parça seramik incelenmiş ve bu seramikler; tabak, fincan ve maşrapa olarak 8 forma ayrılmıştır. Ayrım aşamasında başlıca J. W. Hayes ve D. Zhuravlev’in tipolojik ve kronolojik sınıflandırmaları dikkate alınmış, analojileri yardımıyla tarihlendirilmiştir. Hem bulundukları yapının tarihlendirilmesi hem de Pontic Sigillatanın devam eden üretimi, dağılımı gibi sorunsallarının aydınlatılması açısından önem taşıyan seramikler, MS 2. yüzyıl ile MS 3. yüzyılın birinci yarısı arasına tarihlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Terra Sigillata, Pontic Sigillata, Roma Dönemi Seramiği, Paphlagonia, Hadrianopolis

Teşekkür

Hadrianoupolis Kazı Başkanı Doç. Dr. Ersin ÇELİKBAŞ'a konuyu çalışmamıza izin verdiği için teşekkür ederiz.

Pontic Sigillatas from Square Buildingis of Paphlagonia Hadrianopolis

Öz

Pontic Sigillata is a group of sigillata widely used in the Black Sea (Pontos Euxeinos) basin between the second half of the 1st century and the 3rd century AD. This group of ceramics, which has a wide variety of forms with different clay and slip properties, is widely seen in Hadrianopolis. The Pontic Sigillatas found in the Square Planned Structure unearthed in Hadrianopolis, one of the important ancient cities of the Western Black Sea Region of Turkey, were evaluated within the scope of the study. By excluding the body of the vessel from the study, 18 pieces of ceramic were focused on and grouped according to form as either plates, mugs, or cups which were then further divided into 8 subcategories. In order to do this, the typological and chronological classifications of J. W. Hayes and D. Zhuravlev were taken into account and pieces were dated with the help of their analogies. The ceramics are dated between the 2nd century AD and the first half of the 3rd century AD and are important as they allow the building which they were located in to be dated and also shed light on the production and distribution of Pontic Sigillata.

Anahtar Kelimeler

Terra Sigillata, Pontic Sigillata, Roman Pottery, Paphlagonia, Hadrianopolis

Kaynakça

• Aydın, S. / Okan, E. 2021. “Prusias Ad Hypium Tiyatrosu Kazılarında Bulunmuş Kırmızı Astarlı (Pontica) Roma Seramikleri”, Colloium Anatolicum 20, 1-26.
• Băjenaru, C. 2013. “Contextes céramiques de Tomis. (I). Un ensemble de la fin du IIe début du IIIe s. ap. J. C.”, Pontica 46, 41-110.
• Băjenaru, C. 2014. “Early Roman pottery groups from the central sector of the Late Roman city at Histria”, Materiale şi cercetări Arheologice S. N. 10, 105-131.
• Čistov, D. E. / Domżalski, K. 2001. “Nymphaion – Results of the excavations in sector N, 1994-1998”, Archeologia (Warsaw) 52, 97-132.
• Çelikbaş, E. / Keleş, V. / Buyruk, H. / Eliüşük, M. / Verim, E. 2019. “Hadrianoupolis 2018 Çalışmaları”, KST 41, 2, 95-111.
• Çelikbaş, E. / Verim, K. 2021. “Hadrianoupolis Kuzeybatı Nekropol Kilisesi’nin Bema ve Apsis Mozaikleri”, JMR 14, 79-99.
• Doksanaltı, E. / Ekici, M. 2017. “Giresun-Aretias/Khalkeritis Adası Kazıları Seramik Buluntuları”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 27, 389-403.
• Domżalski, K. 2012. “At the crossroads of trade routes: terra sigillata, red slip wares and related fine pottery from the Polish excavations in Ptolemais (2002-2009)”, Ptolemais I, Ptolemais in Cyrenaica, Studies in Memory of Tomasz Mikocki, (Ed. J. Żelazowski), Warsaw, 319-345. Dragendorff, H. 1895. Terra Sigillata, Ein Beitrag zur Geschichte der griechischen und römischen Keramik, BJb 96, Bonn.
• Fontana Yılmaz, S. 2015a. “Tios Kırmızı Astarlı İnce Roma Seramiği”, Zonguldak’ta Bir Antik Kent: Tios 2006-2012 Arkeolojik Çalışmaları ve Genel Değerlendirme, (Eds. S. Atasoy, Ş. Yıldırım), Ankara, 306-351.
• Fontana Yılmaz, S. 2015b. “Gökçebey-Üçburgu Kırmızı Astarlı İnce Roma Seramiği”, Zonguldak’ta Bir Antik Kent: Tios 2006-2012 Arkeolojik Çalışmaları ve Genel Değerlendirme, (Eds. S. Atasoy, Ş. Yıldırım), Ankara, 426-463.
• Gasparri, C. 1970. “Sigillata Orientali”, Le terme del nuotatore. Scavo dell’ambiente I, Studi Miscellanei 16, Ostia 2, (Ed. E. Berti), Roma, 66-67.
• Hayes, J. W. 1973. “Roman Pottery from the South Stoa at Corinth”, Hesperia 42, 4, 416-470.
• Hayes, J. W. 1985. “Sigillate Orientali”, EAA. Atlante delle forme ceramiche II, Ceramica fine Romana nel Bacino Mediterraneo (tardo ellenismo e primo impero), (Eds. R. Bianchi-Bandineli, G. Becatti), Roma, 92-96.
• Hayes, J. W. 2008. The Athenian Agora XXXII: Roman Pottery, Fine-Ware Imports, Princeton, N. J.
• Ivanov, S. 2021. “Понтийски червенолакови подноси с релефен медальон от Анхиало”, Bulletin of the National Institute of Archaeology XLVIII, 157-163.
• Kenrick, P. M. 1985. Excavations at Sidi Khrebish Benghazi (Berenice) III, 1: The Fine Pottery. Supplements to Libya Antiqua V, Tripoli.
• Klenina, E. 2003. “Some aspects of the table earthenware of the 2nd-3rd centuries AD from Chersonesos Taurica”, ReiCretActa 38, 225-228.
• Knipovich, T. N. 1929. Untersuchungen zur Keramik römischer Zeit aus den Griechenstädten an der Nordküste des schwarzen Meeres I. Die Keramik römischer Zeit aus Olbia in der Sammlung der Eremitage, Frankfurt a. M.
• Kühnelt, E. 2008. Terra Sigillata aus Alma Kermen, Südwest-Krim: Typologie, Datierung, Rohstoffgruppen der Pontischen Sigillata, Fachbereich Geschicts- und Kulturwissenschaften, Freien Universität, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Berlin.
• Küncü, C. 2015. Amkara Sütünlu Cadde Alanı Kazısı Roma Dönemi Kaliteli Seramikleri Üzerine Bir Değerlendirme, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• Laflı, E. / Kan-Şahin, G. 2016. Hadrianoupolis III, Ceramic Finds from Southwestern Paphlagonia, Oxford.
• Laflı, E. / Lightfoot, C. / Ritter, M. 2016. “Byzantine coins from Hadrianoupolis in Paphlagonia”, Byzantine and Modern Greek Studies 40, 2, 187-206.
• Liuşnea, M. D. 2017. “Fragmente inedite ceramică romană, din categoria terra sigillata, descoperite la Barboşi Galaţi”, Arheovest 5, 1, 335-351.
• Lund, J. 2007. “The Circulation of Ceramic Fine Wares and Transport Amphorae from the Black Sea Region in the Mediterranean, c. 400 BC-AD 200”, The Black Sea in Antiquity: Regional and Interregional Economic Exchanges. Black Sea Studies 6, (Eds. V. Gabrielsen, J. Lund), Aarhus, 183-194.
• Malamidou, V. 2005. Roman Pottery in Context: Fine and Coarse wares from five sites in North-eastern Greece, BAR-IS 1386, Oxford.
• Meriç, R. 2002. Späthellenistich-römische Keramik und Kleifunde aus einem Schachtbrunnen am Staatsmarkt in Ephesos, Forschungen in Ephesos IX, 3, Wien.
• Nuțu, G. / Mihailescu-Bîrliba, L. / Costea, I. 2014. “Roman Pottery from Aegyssus: The Tableware”, ReiCretActa 43, 133-138.
• Okan, E. / Kartal Önemli Z. 2017. “Akçakoca’da Bir Roma Dönemi Yapısı”, SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 40, 89-113.
• Oyarçin, K. 2019. “Sikke Buluntuları Işığında Hadrianoupolis Kilise C Yapısı”, Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu, (Eds. A. Işık, T. Aydeniz, İ. H. İmamoğlu), Karabük, 442-451.
• Oyarçin, K. 2021. “2010-2014 Yılları Sikke Buluntuları”, Karabük – Eskipazar Paphlagonia Hadrianoupolis’i (2010-2014 Sezonları), (Eds. V. Keleş, E. Çelikbaş, A. Yılmaz), Ankara, 173-192.
• Öz, C. 2019. “Silifke Müzesi’nde Bulunan Pişmiş Toprak Kandiller Üzerinde Yer Alan Figüratif&Bitkisel Bezeme, Sembol ve Damgalar”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 11/22, 352-371.
• Popescu, M. C. 2013. Hellenistic and Roman Pottery in Pre-Roman Dacia: (2nd century BC -1st century AD), Cluj-Napoca.
• Popescu, M. C. 2014. “Roman Pottery Discovered on the Dacian Site of Răcătău (Bacău County, Romania): The case of Pontic Sigillata”, ReiCretActa 43, 151-158.
• Robinson, H. S. 1959. The Athenian Agora V: Pottery of the Roman Period, Princeton, N. J.
• Tekkök Biçken, B. 1996. The Hellenistic and Roman Pottery from Trois: Second Century B.C. to Sixth Century A.D., Missouri-Columbia University, Faculty of the Graduate School, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ann Arbor.
• Tülek, F. 2021. “Pontic Sigillata Pottery from a Villa Rustica in Paphlagonia”, The Greeks and Romans in the Black Sea and the Importance of the Pontic Region fort he Graeco-Roman World (7th century BC-5th century AD): 20 Years On (1997-2017). Proceedings of the Sixth International Congress on Black Sea Antiquities, Constanta 18-22 September 2017, (Eds. G. R. Tsetskhladze, A. Avram, J. Hargrave), Oxford, 628-632.
• Verim, E. 2019. “Paphlagonia’da Bir Piskoposluk Merkezi: Hadrianoupolis Antik Kenti”, Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu, (Eds. A. Işık, T. Aydeniz, İ. H. İmamoğlu), Karabük, 276-289.
• Verim, E. 2020. “Paphlagonia Hadrianopolis’i Kilise A Mimarisi Üzerine Yeni Bir Değerlendirme”, SAKTAD 3, 3, 383-407.
• Verim, E. 2021a. “Dört Nehir Kilisesi (Kilise B)”, Karabük – Eskipazar Paphlagonia Hadrianoupolis’i (2010-2014 Sezonları), (Eds. V. Keleş, E. Çelikbaş, A. Yılmaz), Ankara, 45-88.
• Verim, E. 2021b. “Chora Kilisesi (Kilise A)”, Karabük – Eskipazar Paphlagonia Hadrianoupolis’i (2010-2014 Sezonları), (Eds. V. Keleş, E. Çelikbaş, A. Yılmaz), Ankara, 89-152.
• Zelle, M. 1997. Die Terra Sigillata aus der Westtor-Nekropole in Assos. AMS 27, Bonn.
• Zhuravlev, D. 2000. “Terra Sigillata and Red Slip Pottery from the Late Skythian necropoleis of the South-Western Crimea (1st-3rd centuries AD)”, ReiCretActa 36, 151-160.
• Zhuravlev, D. 2002. “Terra Sigillata and Red Slip Pottery in the North Pontic Region (A Short Bibliographical Survey)”, AncCivScytSib 8, 3-4, 237-309.
• Zhuravlev, D. 2009. “Pontic Sigillata Plates with a Vertical Rim from the Belbek IV Necropolis in the South-Western Crimea”, AncCivScytSib 15, 1-2, 25-94.
• Zhuravlev, D. 2010. Краснолаовая Керамика Юго-Западного Крыма I-III ВВ. Н. Э. (По Материалам Позднескифских Некрополей Бельбекской Долины) – Terra Sigillata of the South-Western Crimea in the 1st-3rd Centuries AD (Finds from Late Skythian necropoleis of the Belbek-river valley), Simferopol.
• Zhuravlev, D. (2011). “Early Roman Fine Ware from Pompeiopolis”, Pompeiopolis I: Eine Zwischenbilanz aus der Metropole Paphlagoniens nach fünf Kampagnen (2006-2010). Schriften des Zentrums für Archäologie und Kulturgeschichte des Schwarzmeerraumes 21, (Ed. L. Summerer), Langenweißbach, 149-245.