Sosyal Bilgiler Ders Kitapları Üzerinde “Mavi Anadoluculuk” Akımının İzleri

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 2, 256 - 272, 31.12.2021

Osman Kubilay Gül , Nagihan Evci

Öz

Bu çalışma, tarihsel bilinç ve ortak kültürün oluşturulmasında önemli bir noktada bulunan Mavi Anadoluculuk fikir akımının sosyal bilgiler ders kitaplarına yansıma durumunu belirlemek amacıyla yürütülmüştür. Çalışma, nitel araştırma yöntemi içerisinde yer alan betimsel araştırma deseni çerçevesinde hazırlanmıştır. Çalışmada sosyal bilgiler 4,5,6. ve 7. sınıf ders kitapları Mavi Anadoluculuk fikir akımı çerçevesinde incelenmiş ve bu akıma ait düşüncelerin ders kitaplarına yansıma durumları ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Çalışma verilerini, 2018-2019 eğitim-öğretim yılında sosyal bilgiler derslerinde okutulmak üzere ders kitabı olarak kabul edilen ve beş yıl süreyle kullanımına izin verilen, sosyal bilgiler 4,5,6. ve 7. sınıf ders kitapları oluşturmaktadır. Veriler betimsel analiz yoluyla elde edilmiştir. Çalışmada elde edilen bulgular; ders kitaplarında yer verilen; kültür ve kültürel unsulara yönelik faaliyetler, gelenek- görenekler, Anadolu uygarlıkları, hümanizm, sanat, doğal ve beşeri güzellikler, yazılı edebi ürünlerin kullanımı, nadir de olsa İslamiyet’e verilen önem konularının Mavi Anadoluculuk fikir akımı çerçevesinde ilişkilendirilmiş olmasıdır. Bulgular ışığında elde edilen sonuçlar ise; Mavi Anadoluculuk fikir akımı diğer fikir akımlarına nazaran fazla rağbet görmese de Anadolu kültürünü, insanı, tarihi, coğrafyayı, sanatı, hümanizm düşüncesini, edebiyatı ve edebi ürünleri ele alması bakımından Anadolu’ya farklı bir gözle bakabilmeyi sağlayacağı için bu akımın önemli bir fikir akımı olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca Mavi Anadoluculuk fikrinin sosyal bilgiler ders kitaplarına yansımasının da öğrencilere birçok noktada fayda sağlayacağı sonucu ortaya çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler, Sosyal Bilgiler Ders Kitapları, Sosyal Bilgiler Eğitimi, Mavi Anadolu, Mavi Anadoluculuk Akımı

Kaynakça

• Akgül Ünsal, F. (2020). Türk hümanizmi bağlamında mavi Anadoluculuk hareketi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Anday, M. C. (1996). Uygarlıklar arasındaki etkileşimler, Cumhuriyet Gazetesi.
• Anday, M. C. (2008). ‘‘Anadolu’’, Açık pencere, İstanbul: Everest Yayınları.
• Atasoy, F. (2019). Osmanlı’nın dağılmasını engelleme çabası olarak üç siyasi fikir hareketi, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 45, 1-21.
• Bozkurt, M.E. (1995). Yakınlarından hatıralar, İstanbul: Sel Yayınları.
• Creswell, J. W. (2013). Araştırma deseni (Çev Edt: Demir, S. B.). Ankara: Eğiten Kitap.
• Çilliler, Y. (2015). Modern milliyetçilik kuramları açısından 19. yüzyıl Osmanlı imparatorluğu fikir akımları, Akademik İncelemeler Dergisi (Journal of Academic Inquiries) 10 (2), 45-65.
• Ergül, S. T. (2014). Dil, siyaset ve edebi eleştiri bağlamında Mavi Anadolu hareketi, Tarih Okulu Dergisi (TOD), 7 (19), s. 1-22.
• Erhat, A. (1996a). İşte İnsan: Ecce Homo, İstanbul: Adam Yayınları.
• Erhat, A. (1996b). En hakiki mürşit: Anılar, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Erhat, A. (1999). Homeros: Gül ile söyleşi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Erhat, A. (2003). Sevgi yönetimi, İstanbul: Can Yayınları.
• Eyüboğlu, S. (1938). Yaşayan Mazi, İnsan Mecmuası, 5, s. 380
• Eyüboğlu, S. (1956). Bizim Anadolu”, Yeni Ufuklar Yayınları, 5(55), 742-756.
• Eyüboğlu, S. (2000). Mavi I: Söz sanatları üzerine denemeler ve eleştiriler, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Halikarnas Balıkçısı. (2001). Hey koca yurt. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Halikarnas Balıkçısı. (2011). İmbat serinliği, Ş. Gökovalı (haz.). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Halikarnas Balıkçısı. (2008). Anadolu’nun sesi, Ş. Gökovalı (haz.). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Karacasu, B. (2009). Mavi kemalizm, Türk hümanizmi ve Anadoluculuk, A. İnsel (Ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Kemalizm 2.cilt içinde (s. 334-343), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri, Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi,1(1), 62-80.
• Koşar, E. (2018). Mavi Anadoluculuk ve Sabahattin Eyüboğlu’na eleştirel bakışlar, Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (17) 79-86.
• Kuran, E. (1997). Türkiye’nin batılılaşması ve milli meseleler, (2. Baskı), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Parla, T. (1997). Atatürk’ ün söylev ve demeçleri, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sarınay, Y. (1994). Türk milliyetçiliğinin tarihi gelişimi ve Türk ocakları. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Yazıcı, N. (2011). Halikarnas Balıkçısı’nın yazınsal eserlerinde Türk kimliğine ilişkin söylemler, Türkbilig Dergisi, 22, 163- 170.
• Yetgin, D., Yılmaz, A. & Kozak, N . (2018). Türkiye’de Turist Rehberliğinin Öncüsü: Cevat Şakir Kabaağaçlı (Halikarnas Balıkçısı) . Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 29 (1), 128-138. DOI: 10.17123/atad.441191.
• Yıldırım, E. (2012). Modern Cumhuriyetin kimlik arayışları: kayıp kimliğin peşinde mavi Anadoluculuk hareketi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.