KAMUSAL ALANLARIN SÜREKLİLİĞİNİN SAĞLANMASINDA KENTSEL BELLEĞİN ROLÜ: TARSUS TARİHİ TİCARET MERKEZİ ÖRNEĞİ

Yıl 2023, , 49 - 64, 14.07.2023

Merve Deniz , Nur Umar

https://doi.org/10.22520/tubaked.1097787

Öz

Tarih boyunca kamusal alanlar, kentli tarafından en çok kullanılan mekânlar olup buralarda bireyler arasında iletişim kurulması kentin kimliğinin şekillenmesine katkı sağlamıştır. Bu alanlardan biri olan tarihi ticaret merkezlerinde ise toplum, ihtiyaçlarını karşılarken beraberinde sosyalleşmiş ve önemli gördüğü öğeleri belleğine kaydetmiştir. Araştırmada ele alınan Tarsus Tarihi Ticaret Merkezi, Tarsus kentinin liman özelliğini kaybetmesi ve yerleşimin kent merkezinin başka bölgeye kayması ile eski işlevselliğini kaybetmiştir. Bu çalışmanın amacı, kamusal alanların sürekliliğinde kentsel belleğin yerini Tarsus Tarihi Ticaret Merkezi örneği üzerinden araştırmaktır. Bu bağlamda; mekân kullanıcılarının deneyimleri, bilgileri, hatıraları, tarihi merkezin kamusal ve yöresel özellikleri dikkate alınarak geneli 65 yaş ve üstü olan kentliyle kentsel belleğin değerlendirilmesi için anket tekniği ‘gözlem altında yanıtlama yöntemi’ ile yapılmıştır. Bellek mekânlarının tespitine katkı sağlaması için günümüzdeki işlev paftası ile Tarsus Kudeb tarafından hazırlanan eski döneme ait işlev haritası çakıştırılarak fonksiyonu değişmeyen yapılar tespit edilmiş, alanı deneyimleyen bireylerle sözlü görüşme gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler makale kapsamında değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kent, Kamusal Alan, Kentsel Bellek, Tarihi Ticaret Merkezleri, Tarsus

THE ROLE OF URBAN MEMORY IN ENSURING THE CONTINUITY OF PUBLIC AREAS: THE CASE OF TARSUS HISTORICAL TRADE CENTER

Öz

Throughout history, public spaces have been the most used spaces by the urban community, and communication between individuals has contributed to shaping the identity of the city. In historical trade centers, which is one of these areas, society has socialized with it while meeting its needs and recorded the items it considers important in its memory. Tarsus Historical Trade Center, which was discussed in the research, lost its former functionality with the loss of the port feature of tarsus city and the shift of the settlement’s city center to another region. The aim of this study is to investigate the location of urban memory in the continuity of public spaces through the example of Tarsus Historical Trade Center. In this context; Taking into account the experiences, information, memories and public and regional characteristics of the historical center, the survey technique was carried out with the ‘method of answering under observation’ in order to evaluate urban memory with urban residents aged 65 and over in general. In order to contribute to the determination of memory locations, the function map of the present period prepared by Tarsus Kudeb coincided with the structures whose function did not change and oral interviews were carried out with individuals who experienced the field. The data obtained were evaluated within the scope of the article.

Anahtar Kelimeler

City, Public Area, Urban Memory, Historical Trade Centers, Tarsus

Kaynakça

• Assmann, J. (1997). Kültürel Bellek: Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik, Çev. Ayşe Tekin, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Calvino, I. (2002). Görünmez Kentler, Çev. Işıl Saatçioğlu, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Çakır, H. ve Gönül, B. (2015). Tarihi Yapılarda Mekânsal Belleğin Korunması: İzmit Seka Selüloz ve Kâğıt Fabrikasının Dönüşümü, Beykent Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi Yayınları, (8: 2), 85-110.
• Çalak, I. E. (2012). Kentsel ve Kolektif Belleğin Sürekliliği Bağlamında Kamusal Mekanlar: ULAP Platz Örneği, Almanya, Tasarım + Kuram Dergisi, 34–47.
• Çelepi, S. M. (2016). Somut Olmayan Kültürel Miras ve Üniversite Gençliği, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (3: 3), 15-35.
• Deniz, M. (2021). Kentsel Bellek Bağlamında Tarsus Tarihi Ticaret Merkezinin Değerlendirilmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Alparslan Türkeş Bilim ve Teknoloji Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Downs, R. ve Stea, D. (1973). Cognitive Maps and Spatial Behaviour, Process and Products, Chicago: Aldine, 8-26.
• Evliya Çelebi. (1671). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Haz. Y. Dağlı, S. A. Kahraman, R. Dankoff, İstanbul: 9.Kitap.
• Ganik, K. (2016). Kentsel Yapıtlar Üzerinden Bir Mekânsal Bellek Okuması: Atatürk Kültür Merkezi (Akm) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Gürz, Ş. (2014). Alışveriş Merkezlerinin Tarihi ve Kapalıçarşı’nın İncelenerek Modern Alışveriş Merkezleriyle Karşılaştırılması [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Haliç Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Gürpınar, L. (2009). Tarihi Yarımada Hanlar Bölgesi’ndeki Avlulu Hanların İncelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Halbwachs, M. (2016). Hafızanın Toplumsal Çerçeveleri, Çev. Büşra Uçar, Ankara: Heretik Yayınları.
• Hume, D. (2009). İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme, Çev. Ergun Baylan, İstanbul: Bilgesu Yayıncılık. Kiper, P. (2004). Küreselleşme Sürecinde Kentlerimize Giren Yeni Tüketim Mekânları ve Yitirilen Kent Kimlikleri, Planlama, 4, 14-18.
• Küçükkömürcü, B. (2005). Geleneksel Türk Osmanlı Çarşı Yapıları ve Günümüzdeki Alışveriş Merkezleri Üzerine Bir İnceleme [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Levent, Y. (2016). Mekânın Belleğinden Bellek Mekânlarına: Korumada Değişen Değer Anlayışı ve Kültürel Miras, Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Locke, J. (1996). İnsan Belleği Üzerine Bir Deneme, Çev. Vehbi Hacıkadiroğlu, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Lynch, K. (1960). Kent İmgesi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Nora, P. (2006). Hafıza Mekânları, Çev. M. Emin Özcan, Ankara: Dost Kitapevi Yayınları.
• Oğuz, Ö. (2013). Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir? Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Öz, H. (2016). Tarsus Ticaret Tarihi, Mersin: Tarsus Ticaret ve Sanayi Odası Yayını-3.
• Öz, H. (2020). Tarsus Tarihi, Mersin: Tarsus Belediyesi Kent Yayınları-4.
• Rossi, A. (2006). Şehrin Mimarisi, Çev. Nurdan Gürbilek, İstanbul: Kanat Kitap.
• Rother, L. (1971). Die Stadte der Çukurova: Adana, Mersin, Tarsus’’, Ein Beitrag zum Gestalt-, Struktur- und Funktionswandel türkischer Städte. Tübingen, Im Selbstverlag des Geographischen Instituts der Universität.
• Say-Özer, Y. (1996). Ticaret Mekânlarının Oluşum ve Gelişim İlkelerinin İncelenerek Tipolojik Açıdan Sınıflandırılması [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Tarsus Belediyesi, Tarsus Kudeb Arşivi. Son erişim: 22 Kasım 2020.
• Turan, S. ve Ercoşkun, Ö., (2017). Meydanlardaki İsim Değişikliklerinin Kent Belleğine Etkisi: Ankara Örneği, Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, (2: 1), 55-68.
• URL-1: https://sozluk.gov.tr/ Erişim 10 Eylül 2020.
• Ünlü T. (2009). Mekânsal Planlamanın Kentin Biçimlenmesine Etkisi: Mersin Örneği, Planlama Dergisi, 3-4.